O'rta maxsus, kasb-hunar ta'limi markazi o'zbekiston respublikasi sog'liqni saqlash vazirligi oliy va o'rta tibbiy ta'lim bo'yicha o'quv-uslubiy idorasi

Davolash. Birinchi navbatda qon ketishining oldi olinishi kerak, keyin gipovolemiyaga qarshi kurashiladi. Sharoitga qarab, <*■ aksincha bo'lishi ham mumkin. Bu individual hal qilinadi. Agar qonni to'xtatishga operatsiya yoki narkoz kerak bo'lsa, oldin qon bosimi biroz ko'tarilib (qon, plazma yoki boshqa suyuqliklar quyilib), operatsiya boshlanadi. U uch bosqichda olib boriladi: qon ketish manbayi topiladi, qisqichlar yordamida qon to'xtatiladi. Bemorning ahvoli yaxshilangandan so'ng, qon ketishini to'xtatish oxirigacha yetkaziladi. Ba'zan ikkala jarayon bir vaqtda bajariladi. Gemorragik shokni davolashda asosiy vazifalardan biri qon va uning preparatlari (uning o'rnini bosadigan suyuqliklar) aniqlab olinishi kerak. Qon quyishning o'zi quyidagi sabablarga ko'ra uncha foyda bermasligi mumkin:

1. 
   Shoshilinch holatda keltirilgan bemorning qon guruhi va
   rezus omili noma'lum bo'lishi mumkin. Shok holatidagi bemor
   tungi navbatchi tibbiyot xodimlari tomonidan qabul qilinadi.
   Ayni paytda zarur qon guruhi bo'lmasligi ham mumkin.
   Shoshilinch qon quyishdan kelib chiqadigan asoratlar ko'p
   uchraydi yoki qon quyishdan keyingi o'lim 10 % ni, gepatit В
   bilan kasallanish esa 0,2—0,33 % ni tashkil qiladi. Uch kun oldin
   tayyorlangan qongina 50 % gacha kislorodni to'qimalarga yetkazib
   berish xususiyatiga ega. Eski qonning to'qimalarga kislorod tashish
   xususiyati sust bo'lib, pirogen reaksiyalardan ham holi emas.
   
2. 
   Tayyorlangan qonda 30 % gacha eritrotsitlar bir-biriga
   yopishgan holda yotadi. Bu esa o'z navbatida quyilgan qonning
   kapillarlardan o'tishiga to'sqinlik qiladi. Bundan tashqari, eritrotsitlar
   diametri kapillarlar diametridan katta, shuning uchun ham uzoq
   muddat quyilgan qon „shokli o'pka" klinikasi belgisini beradi.
   

1. 
   Quyilgan qonning 25—30 % depolarda to'planadi.
   

Bu degani — qon quyishdan butunlay voz kechish kerak, degan gap emas. Gemorragik shokda tomirlar ichida aylanib yurgan qon miqdorini to'ldirish, bir daqiqada yurakning aortaga chiqargan qon miqdorini ko'paytirish va mikrosirkulatsiyani yaxshilash asosiy vazifadir. Bir yarim litr qon ketganda ham qonning o'rnini bosuvchi preparatlardan foydalanib, bemorga yordam ko'rsatish mumkin.

Gemorragik shok quyidagi tartibda davolanadi: — birinchidan, markaziy tomirlardan biriga katetr qo'yilib, markaziy vena bosimi o'lchab turiladi;

Ё.94

• 
  ikkinchidan, qon o'rnini bosuvchi suyuqliklardan bir
  litrcha quyiladi. Quyish tezligi bemorning ahvoliga va gemodinamik
  ko'rsatkichlariga qarab belgilanadi. Keyin 500 ml. plazma protein
  yoki albumin, 500 ml. 5 % li glukoza quyiladi. Hamma shart-
  sharoitlar tayyor bo'lsa, qon quyishga o'tiladi. Bunday yo'l bilan
  tomirlar ichida aylanib yurgan qon miqdorini tezda to'ldiriladi.
  Tomirlar tonusi va ular ichidagi osmotik bosim oshiriladi. Bundan
  tashqari, oqsillar quyish bilan katobalik jarayonlar kamaytiriladi.
  Repoliglyukin quyib mikrosirkulatsiya yaxshilanadi, „sladj
  sindromi"ning oldi olinadi, buyrakda qon aylanishi yaxshilanadi
  va o'tkir buyrak yetishmovchiligining oldi olinadi. Bir litrgacha
  dekstrantlar (poliglyukin, repoliglyukin) quyish mumkin. Ular
  5 % li glukoza bilan almashtirib quyiladi. Aks holda buyrak
  kapillarlarini kuydirishi, buyrakda o'zgarish keltirib chiqarishi va
  qonni suyultirib yuborishi mumkin. Agar bemor ikki litr qon
  yo'qotsa, unga ikki litr qon quyish xavfli hisobalanadi. Agar qon
  eski bo'lsa, 700—1000 ml.gacha quyish mumkin, qolganiga qon
  preparatlari va boshqa suyuqliklar hisobiga to'ldiriladi. Qon eski
  bo'lsa, unda kaliy elementi ko'paygan bo'ladi. Yurakka normal
  sharoitda kaliyning salbiy ta'sirini hisobga olib, har 500 ml. qondan
  keyin 10 ml. kalsiy xlor eritmasi yuboriladi;
  
• 
  uchinchidan, gemorragik shokni davolashda asidozning
  oldini olish katta ahamiyatga ega. Bu maqsadda 4 % li soda eritmasidan
  foydalaniladi. Lekin ko'p miqdorda sitratli qon, soda eritmasini
  quyishda ehtiyot bo'lish tavsiya qilinadi. Chunki sitratning o'zi
  alkoloz holatiga olib kelishi mumkin, quyilgan soda miqdori esa
  70—100 ml.dan oshmasligi kerak. Agar qon o'rnini bosuvchi
  preparatlar bo'lmasa, gemorragik shokka qarshi kurashish, kasalga
  yordam berish uchun izotonik suyuqliklardan foydalanish maq-
  sadga muvofiqdir. Bu yo'l bilan qon hajmi to'ldiriladi. Gemorragik
  shokni davolashda gormonlar, markaziy asab sistemasining ishini
  yaxshilash uchun tinchlantiruvchi dorilar, vitaminlardan foy­
  dalanish yaxshi natija beradi.
  

Tomirlar ichida aylanib yurgan qon miqdorini to'ldirmasdan vazopressorlar qo'llash, gemorragik shok holatidagi bemorning ahvolini og'irlashtiradi. Siydikning ko'p ajralishi to'qimalar gipoksiyasini kuchaytiradi. Shunday qilib, gemorragik shokni davolash juda og'ir muolaja bo'lib, tibbiyot xodimidan bilim va mahorat talab qiladi.