O'rta maxsus, kasb-hunar ta'limi markazi o'zbekiston respublikasi sog'liqni saqlash vazirligi oliy va o'rta tibbiy ta'lim bo'yicha o'quv-uslubiy idorasi

5.3. Bakterial yoki septik shok

Shokning bakterial turi shifokorlarga keyingi o'n yil ichidia

ma'lum bo'ldi. Shu vaqtgacha bu shok zaharlanishlar natijasicia

kelib chiqadigan o'tkir yurak-tomir yetishmovchiligi deb, atalfib

kelingan. Bu shok kardiogen va gipovolimik shokdan keyin

uchinchi o'rinda turadi. Bu shokdan o'lim 50—80 % ni tashk.il

qiladi. Septik shokni grammanfiy (30 %) va grammusbat mikroblsar

(70 %) keltirib chiqaradi. Septik shokning kelib chiqishida

organizmdagi yiringli holatlar va ifloslangan qon quyish katta rol

o'ynaydi. Septik shok ko'pincha yashirin abortlardan keyin va

tug'ish jarayoni asorat bilan o'tgan hollarda kelib chiqadi. Chun ki

homilador ayol organizmining reaktupka sun'iy ventilatsiyasi

past bo'ladi. Mikrob organizmga tushgandan keyin o'zidan

toksinlar (zahar) ajratadi. Manfiy mikroblar o'zidan endotoksin,

musbat mikroblar esa ekzotoksin ajratadi. Toksinlar ta'siri natija-

sida kininlar sistemasining ishi avj oladi. Plazmokininlar, gistamin

va bradikininlar ta'sirida tomirlar devorlari kengayib ketadi (vazo-

plegiya), natijada gipotoniya yoki kollaps holati sodir bo'ladi.

Septik shok kelib chiqishi va ayrim klinik belgilariga ko'ra

anafilaktik shokka o'xshaydi.

Bakterial shokda gipotoniyadan tashqari, toksemiyakuchli rivojlangan bo'ladi va hayot uchun zarur bo'lgan a'zolarni zaharlaydi. Ularning funksiyasini izdan chiqaradi.

Septik shokning klinik belgilari quyidagi fazalarda kechadi:

— giperdinamik faza. Bu fazadabemorning shikoyati
uncha ko'p bo'lmaydi, yuzlari qizargan, badani issiq, tomir urishi
tez bo'lib, qon bosimi biroz oshgan, qon aylanishi buzilishining
ayrim belgilari ko'zga tashlanadi, vaqti-vaqti bilan organizm
harorati ko'tarilib turadi, bemor qaltiraydi, sovuq qotadi. Bu faza
shunisi bilan xavfli-ki, tibbiyot xodimlarining e'tiborsizligi
oqibatida tashxis noto'g'ri qo'yilishi va bemor e'tibordan chetda

qolishi mumkin;

— gipodinamik faza— sovuq gipotenziya fazasi. Bu
faza juda og'ir kechadi, septik shokning hamma belgilari ko'zga
tashlanadi. Tana harorati 40 °C va undan yuqori bo'lib, bemor
gandiraklay boshlaydi; qo'zg'aluvchan, qayerdaligini bilmaydi;
hushi bo'lmaydi, terisi sarg'aygan; lablari, tirnoqlari ko'kargan;
nafas olishi 50 marta va undan ortiq; havo yetishmaslik klinikasini
beradi. Qon bosimi past, tomir urishi ipsimon, tez-tez so\uq
qotib, qattiq terlaydi, hushini yo'qotadi, giperventilatsiya va
infeksiya o'chog'i bo'ladi. Bundan tashqari, septik shokning m

■w.

7~93

xarakterli belgisi — ko'z sklerasining sarg'ayishidir. Septik shokni infeksion miokardit, tromboemboliya, pnevmoniya, pankrio-nekroz, septik endokarditdan farq qila bilish kerak. Septik shok yashirin holatda, o'ta tez formada, terminal fazalarda o'tishi va qaytalanishi mumkin. Yuqorida qayd etilgan belgilardan tashqari, tashxis qo'yishda va mikrobning turini aniqlash uchun, tez-tez qonni ekish, mikroblarning antibiotiklarga nisbatan sezuvchanligini aniqlash (buning uchun qon yoki yiring laboratoriyaga yuboriladi) kabi tahlillar bajariladi.