O’zbek ozi bilim soh Ta’lim so Ta’lim y kiston tos iq-ovqa yo hasi ohasi yo’nalishi respub shkent at mah og’LA
Yüklə 5,2 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
GLOSSARIY
O’simlik moylari Растительные масла Vegetable oils o’simlik yoki uning urug’idan ajratib olingan moy Moyning kislota soni Кислотное число масел Acid number of oils 1 g moydagi erkin yog’ kislotalarini neytrallashga sarflangan KOH ning mg miqdoriga kislota soni deyiladi. Moyning kislotalilik muhitining darajasini ifodalaydi. Mag’iz Ядро Kernel of oil-bearing crops moyli urug’ mag’iz va qiboqdan tashkil topgan bo’ladi. Moy va oqsil asosan mag’izda saqlanadi. Maxsar Сафлор Safflower Respublikamizdagi noan’anaviy moyli urug’lardan biri bo’lib, tarkibida 20-40% moy mavjud. Moyi kungaboqar moyiga o’xshash. Tarkibida taxir maza beruvchi o’ziga xos moddalar saqlaydi. Kungaboqar Подсолнечник Sunflower Respublikamizdagi noan’anaviy moyli urug’lardan biri bo’lib, tarkibida 20-40% moy mavjud. Asosan sovuq iqlimli joylarda sermoyli bo’ladi. Gliserin Глицерин Glyceroll uchatomli spirt bo’lib, yog’ va moylarni parchalash yo’li bilan tabiiy gliserin olinadi. Rangsiz, xidsiz va shirin ta’mga ega suyuqlik 166 Kunjut Кунжут Sesame tarkibida 60% gacha moy, Ye vitamini, faktor — T, sezamin, sezamon, sezamanin va boshqa moddalar bo’ladi. Kunjut moyi 3—6°S temperaturada qotadigan sariq rangdagi suyuqlik bo’lib, yarim quruvchi moylarga kiradi. Och rangli moylar Светлые масла Light oils rangi tiniq va tarkibidagi o’zgarishlarni ko’rish mumkin bo’lgan moylar. Lovibond rang o’lchagichida 13 sm li kyuvetada yoki maxsus etalonlarda rangi o’lchanadi. To’q rangli moylar Тёмные масла Dark oils rangi to’ va tarkibidagi o’zgarishlarni ko’rish mumkin bo’lmagan moylar. Lovibond rang o’lchagichida 1 sm li kyuvetada yoki maxsus etalonlarda rangi o’lchanadi. Dezodorasiya Дезодорация Deodorization moydagi noxush hid va ta’m beruvchi moddalarni yuqori haroratda ishlov berish(uchirish) yo’li bilan yo’qotish jarayoni. Fraksiya Фракция Fraction moddalarni o’lchami, zichligi, qovushqoqligi va boshqa ko’rsatkichlari bo’yicha ajratish. Gidratasiya Гидратация Degumming moyga suv bilan ishlov berib, tarkibidagi fosfolipidlarni ajratish jarayoni 167 Gidrogenizasiy a Гидрогенизация Hydrogenation to’yinmagan (qo’shbog’li) birikmalarni vodorod bilan to’yintirish jarayoni. To’yinmagan yog’ kislotlarni vodorod bilan to’yintirib to’yingan yog’ kislotalari olinadi. Ekstraksiya Экстракция Extraction moyli urug’ yoki kunjara tarkibidagi moyni erituvchi yordamida eritib ajratib olish jarayoni Presslash Пресс ование Pressing maxsus presslar yordamida moyli material tarkibidagi moyni yuqori bosimda siqib ajratib olish jarayoni Moyni rafinasiyalash Рафинация масел Oil refining moyni tarkibidagi yot moddalardan tozalash jarayoni To’yingan yog’ kislotalar Нас . Жирные кислот Saturated fatty acids tarkibida qo’shbog’ saqlamaydigan, radikali alkanlardan iborat yog’ kislotalari To’yinmagan yog’ kislotalar Не нас . жирные кислот Nonsaturated fatty acids tarkibida qo’shbog’ mavjud bo’lgan, radikali alken yoki alkinlardan iborat yog’ kislotalari Gossipol Госсипол Gossypol paxta moyiga spesifik modda bo’lib, unga to’q jigarrang yoki qora rang beradi. Zaxarli modda Karotinoidlar Каротиноиды Carotenoid moyga sariq yoki qizil rang beradigan modda. Tokoferoll Токоферолл Tocopherol moydagi tabiiy antioksidang modda bo’lib, vitamin Ye deb ham ataladi. Yog’ning chaqnash xarorati Тем . Вспышки масел Temperature of flash of oils ekstraksiya usulida olingan moylardagi qoldiq erituvchi miqdorini xarakterlaydi. Standart bo’yicha uning qiymati 225 0 S dan yuqori bo’lishi kerak. 168 Fosfatidlar Фосфатиды Phosphatides tarkibida fosforli birikmalar saqlovchi lipidlar bo’lib, moyni gidratlash jarayonida ajratib olinadi. Ishqoriy rafinasiya Шелочная рафинация Alkaline refining moydagi hamroh moddalarni ishqor yordamida yo’qotish jarayoni Linol kislotasi Линолевая кислота Linoleic acid tarkibida ikkita qo’shbog’ mavjud bo’lgan to’yinmagan yog’ kislotasi Missella Мисцелла Micella ekstraksiya jarayonida hosil bo’ladigan moy bilan erituvchining aralashmasi. Paxta shroti Хлопковый шрот Cotton meal paxta kunjarasini ekstraksiyalab moyi olingandan keyin qoladigan yog’siz mahsulot Soapstok Соапсток Soapstock moyni ishqoriy rafinasiyalashda hosil bo’ladigan chiqindi Salomas Саломас Hydrogenated fat moylarni gidrogenlashda hosil bo’lgan qattiq yoki malxamsimon yog’ Margarin Маргарин Margarine sariyog’ga o’xshash mahsulot bo’lib, yog’ va suvning emulmiyasi va unda erigan bir necha moddalardan tashkil topgan. Sovun Мыло Soap yog’ va naften kislotalarining ishqoriy metallar bilan hosil qilgan tuzlaridir. Yuvush vositasi bo’lib, sirt aktiv modda hisoblanadi. Adsorbsion oqlash Адсорбционная отбелка The adsorptive bleaching moydagi rang beruvchi moddalarni adsorbentlar yordamida tozalab, moy rangini ochartirish 169 Qadoqlash Фасовка Packaging mahsulotlarni maxsus idishlarga quyish, qopqoqvsh va etiketkalash jarayonilari majmuasi Gaz-suyuq xromatografiya Газо - жидкостная хроматография Gas-liquid с hromatography modda tarkibidagi elementlarni(komponent larni) maxsus gaz- suyuqlik xromatograflarida tahlil qilish va o’rganish Refraktometr Рефрактометр Refractometer moddalarni nur sindirish ko’rsatkichlarini o’lchaydigan asbob Regenerasiya Регенерация Regeneration moddani qayta tiklash va qo’llash jarayoni. Masalan katalizatorni regenerasiyalash deganda uni qaytadan aktivlashtirish va qo’llash tushuniladi. Distillyasiya Дистилляция Distillation suyuqliklarni xaydash, bug’latish, so’ng sovutib kondensatlash jarayoni Rekuperasiya Рекуперация Recuperation moddalarni bir qismini yoki barchasini qaytadan ishlatish uchun yig’ib olish Olein kislotasi Олеиновая кислота Oleic acid tarkibida bitta qo’shbog’ mavjud bo’lgan to’yinmagan yog’ kislotasi Linolen kislota Линоленовая кислота Linolenic acid tarkibida uchta qo’shbog’ mavjud bo’lgan to’yinmagan yog’ kislotasi Yod soni Йодное число Iodine value moylarni to’yinmaganlik darajasini xarakterlovchi kattalik. To’yinmagan yog’ kislotalarining yod soni katta bo’ladi. 170 Sterol Стерол Sterols yuqori molekulyar spirtlar hisoblanadi. Xolesterin sterol xisoblanadi va asosan hayvon yog’larida bo’ladi. Efir Эфир Ester spirtlarning o’zaro yoki organik va mineral kislotalar bilan hosil qilgan birikmalari. Yog’ murakkab efir sanaladi. Mum Воск Wax yuqori molekulyar spirtlarning(asosan bir atomli) yog’ kislotalari bilan hosil qilgan efirlari Shulxa Шелуха Hull paxta chigiti qobig’i bo’lib chaqish jarayonida hosil bo’ladi. Neytrallash Нейтрализация Neutralization moy tarkibidagi erkin yog’ kislotalarini ishqor bilan neytral muhitga keltirish Zaxarli modda Яды Poison katalizator va adsorbentlar aktivligiga salbiy ta’sir etuvchi mollar, moydagi hamroh moddalar shular jumlasidan Peroksid Пероксид Peroxide moylardagi birlamchi oksidlanish mahsulotlari Adsorbent Адсорбент Adsorbent moylarni oqlashda ishlatiladigan sorbent Bo’yovchi modda Пигмент Pigment moyga rang beruvchi hamroh modda Oqlovchi tuproq Отбелная глина Bleaching earth moylarni oqlashda ishlatiladagan g’ovak yuzali muxsus tuproq Muzlatish Винтеризация Winterization moyni minus haroratlarda sovutish Aralashtirish Перемешивание Agitation moddalarni o’zaro aytanma harakat ta’sirida qorishtirish Stearin Стеарин Stearin tarkibida 18 ta uglerod bo’lgan to’yingan yog’ kislotasi 171 Modifikasiya Модификация Modification moy agregat xolatini o’zgartirish Erish harorati Точка плавление Melting point moyning harorat ta’sirida suyuq holatga o’tish harorati Katalizator Катализатор Catalyst reaksiyani tezlashtiruvchi modda Palmitin kitslotasi Пальмитиновая кислота Palmitic acid tarkibida 16 ta uglerod bo’lgan to’yingan yog’ kislotasi Selektivlik Селективность Selectivity tanlab to’yintirish Vodorod Водород Hydrogen rangsiz xidsiz eng yengil gaz Pereeterifikasiy a Переэтерификация Interesterification trigliseridddagi yog’ kislota asosini o’zaro o’rin almashtirish orqali modifikasiyalash Trigliserid Триглицерид Triacylglycerol gliserin va yog’ kislotlari qoldiqlaridan tashkil topgan murakkab efir Izomerlanish Изомеризация Isomerization yog’ kislotlarini izomerlar hosil qilishi Moy Масло Oil suyuq lipidlar bo’lib asosan o’simliklardan olinadi Yog’ Жир Fat qattiq lipidlpr bo’lib, asosan hayvonlardan olinadi Mayonez Майонез Mayonnaise sous bo’lib, moy bilan suvning emulsiyasidan va qo’shimcha moddalardan tashkil topgan Ta’m Вкус Flavor moddaning mazasi Xid Запах Odor moddaning nafas olish azolariga o’ziga xos ta’siri Salat moyi Салатного масло Salad oil fraksiyalash orqali olingan va to’yinmagan yog’ kislotalari trigliseridlaridan iborat moy Peroksid soni Пероксидное число Peroxide value moydagi pereksidlar miqdorini xarakterlaydi 172 Spred Спред Spread yog’liligi kam bo’lgan margarin Emulsiya Эмульсия Emulsion ikkita o’zaro aralashmaydigan suyuqliklarning emulgator yordamidagi qorishmasi Yeryong’oq moyi Арахисовое масло Peanut oil yeryong’oq mag’zidan olingan moy Antioksidant Антиоксидант Antioxidant moddalarni oksidlanishini susaytiruvchi moddalar Makkajo’xori moyi Кукурузное масло Corn oil makkajo’xori murtagidan olingan moy Zaytun moyi Оливковое масло Olive oil zaytun mevasidan olinadigan moy Namlik Влажность Moisture modda tarkibidagi suv miqdori Sovunlanmaydi gan modda Неомыляемого веществ Unsaponifiable material ishqor bilan ta’sirlashganda sovun hosil bo’lmaydigan moddalar Xolesterin Холестерин Cholesterol yuqori molekulyar bir atomli spirtlarning yog’ kislotalari bilan hosil qilgan efiri Miristin kislotasi Миристиновая кислота Myristic acid tarkibidagi uglerod soni 14 ta bo’lgan to’yingan yog’ kislotasi Qora moy Черная масла Crude oils rafinasiyalanmagan moy Quritish Сушка Drying modda tarkibidagi namlikni yo’qotish Tozalash Очистка Cleaning begona aralashmalarni yo’otish 173 174 175 176 |