portal.guldu.uz-Yog`larni qayta ishlash texnologiyalari
CH 2 OCOR 1 | CHOCOR 2 | O - CH 2 O–R=O OX + bu yerda: R
1
va R
2
– to‘yingan va to‘yinmagan yog‘ kislotalarining uglevodorod
qoldiqlari.
X
*
- vodorod, azotli asoslar (etanolamin, metiletanolamin, dimetil etanolamin, xolin)
aminokislotalar.
Quyida o‘simlik yog‘lari tarkibidagi asosiy glitserofosfatid guruhlari ko‘rsatilgan.
X
+
(strukturadagi komponent) Fosfolipidlar
N Fosfatid kislotalar
-CH
2
CH(NH
2
)-COOH – serin Fosfatidilserinlar
-CH
2
CH
2
NH
2
–etanolamin Fosfatidil etanolaminlar
(kefalinlar)
-CR
2
CH
3
NH(CH
3
) - metil etanolamin Fosfatidil-N-metil etanolaminlar
-CH
2
CH
2
NOH(CH
3
)
3
– xolin Fosfatidilxolinlar (letsitinlar)
-CH
2
-CHOH-CH
2
OH – glitserin Fosfatidilglitserinlar
Fosfatidilinozintollar
CHOH
CHOH - Inozitol
HOHC CHOH
CHOH
Gidratatsiya jarayoni mohiyati. Fosfatidlar molekulasi difil harakterga ega: gidrofob
qismi - yog‘ kislotalarining radikallari, gidrofil qismi - aktiv gruppa (efir, gidroksil, karboksil va
b.q.).
Moyda fosfatidlar miqdori kam bo‘lganliliga qaramay, o‘zining aktivligi hisobiga yog‘ning
sifatiga katta ta’sir ko‘rsatadi. Saqlash vaqtida cho‘kma hosil qilib moyni xiralashtiradi, ular
emulsiyani barqarorlashtiradi va natijada fazalar ajralishi qiyinlashadi, oqlash vaqtida fosfatidlar
sorbent yuzasida adsorbsiyalanadi, bu esa uning sarfini ko‘paytiradi.
Gidrogenizatsiya jarayonida fosfatidlar katalizator aktivligini pasaytiradi. Bu esa
fosfatidlarni rafinatsiya qilinmagan yog‘dan ajratib olishi zarurligini ko‘rsatadi. Gidratatsiya
jarayonining asosi shuki, fosfatidlar suv bilan ta’sir qilib, koagulyasiyalanadi va cho‘kmaga tushadi.
Masalan: fosfatidilxolina (letsitina).
CH
2
OCOR
1
CH
2
OCOR
1
CHOCOR
2
+ HOH CHOCOR
2
O OH OH
CH
2
OP = O CH
2
OP = O
OCH
2
CH
2
N(CH
3
)
3
OCH
2
CH
2
N(CH
3
)
3
Yog‘da eriydi
Yog‘da erimaydi
