O‘zbek tili fonologiyasi va morfonologiyaSI


v. Grammatik maъno va grammatik shakl



Yüklə 0,78 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə34/39
tarix24.12.2023
ölçüsü0,78 Mb.
#191054
1   ...   31   32   33   34   35   36   37   38   39
125398 (1)

v. Grammatik maъno va grammatik shakl. 
1. Grammatik ma’no leksik ma’no kabi predmetga xos bo`lgan belgi, xususiyat, 
munosabatlarning ongda aks etishidir. Bu esa leksik ma’noga qo`llanilgan semantiq uchburchak 
grammatik ma'no uchun ham umumiy ekanligini ko`rsatadi. 
Signifikat 
Akustik ifoda Denotat 
Ya’ni predmet - unga xos bo`lgan belgi, xususiyat-ning ongda aks etishi - ongda aks etgan 
belgi, xususi-yatning ma’lum moddiy vositalar - grammatik shakllar yordamida ifodalanishi.
So`z semantiq strukturasini uchburchak shaklida ko`rsatish an’anasi mavjud
35
.
Semantiq 
uchburchak denotat – оbyektiv borliqdagi referent, signifikat – ma’no va eksponent – fonetik 
so`zni qamrab oladi. Adabiyotlarda bu uchlik quyidagicha sxemalashtiriladi:
Eksponent 
 
Denotat Signifikat 
Har qanday sxema - model singari bu chizma ham voqea mohiyatini to`iq aks ettiradi, 
deb bo`lmaydi, albatta. Uchburchak tarzida ushbu qismlarni joylashtirish ularning munosabatlari 
35
Qarang: Stepanov Yu.S. Osnovi obshego yazikoznaniya. – М.: Prosvesheniye, 1987. –С. 8-9; Ne’matov H.G`., Rasulov R. Ko`rsatilgan 
asar.


tizimida ham o`ziga xos yo`nalishlar belgilab beradi. Masalan: 
Eksponent

Denotat

Signifikat 
Denotat 

Eksponent

Signifikat 
Denotat

Signifikat

Eksponent va h.k.
Aslida bu bog`lanishni uchburchak emas, burchak shaklida berish voqea mohiyatiga ko`proq 
mos keladi.
Denotat Eksponent 
Signifikat 
Shuningdek, bu xil chizmada chiziqlar yo`nalishi bilan birga burchakning gradusi -
ochilishi darajasi ham muhimdir. Agar so`z mohiyatida tovush ramziyligi kuchli bo`lsa, burchak 
torayib, aksi bo`lsa, kengayib boradi, ya’ni turli so`zlarda denotat va eksponent orasidagi 
masofa turlicha bo`ladi. Burchak gradusi kengayib borishi bilan denotat va eksponent bir-biriga 
mutanosibligini, to`g`rirog`i, bu mutanosiblikni topish imkonini yo`qota boradi. Hozirgi til 
nuqtai nazaridan, juda ko`p so`zlar uchun burchak kengligi 1800 ga teng:

Yüklə 0,78 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   31   32   33   34   35   36   37   38   39




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin