O‘zbekiston endigina mustaqillikka erishgan 90-yillarning boshlarida yosh
Yüklə 244,65 Kb.
|
|
3.4.Don massasining g‘ovakligi.
Don massasining g‘ovakligi. g‘ovaklik deganda don uyumidagi donlararo xavo bilan to‘lgan bo‘shliq; tushuniladi. Don uyumining g‘ovakligi uni saqlash davrida kechiladigan barcha fiziologik va biologik jarayonlarga ta’sir etadi. G‘ovaklik faqatgina donning morfologik tuzilishiga yirikligiga bogliq, bo‘libgina qolmay balki uning namligi begona aralashmalar miqdori qalinligi hamda uning bir tekisligiga bog‘liqdir. Don uyumining g‘ovaklaridagi xavo uyumidagi har bir tirik organizmni o‘zoq, muddat xavo bilan ta’minlab turadi. Shuningdek bu xavo urug‘lik donlarning unish qobiliyatini saklanishiga ham o‘z ta’sirini ko‘rsatadi. Don uyumining joylashishida zichlik qanchalik kam bo‘lsa g‘ovaklik shunchalik yuqori bo‘ladi. Bu esa amalda ko‘p joyni talab etadi. Don uyumidagi g‘ovaklikning hajmi don turi, namligi va boshqa ko‘rsatkichlarga bog‘lik holda turlicha bo‘ladi. Masalan bug‘doyni 1,2-1,4 2sm Z xajmda zichlaganda uning asl og‘irligi shunga muvofiq 730-820 g.l bo‘ladi. Donning zichlanishi bilan natura orasidagi farq g‘ovaklik hajmini aniklaydi. Shunday qilib, donning g‘ovakligi oraliridagi hajmi don uyumini egallagan umumiy xajmga nisbatan belgilanadi. Don uyumi g‘ovakligini (5) quyidagi formula bilan topish mumkin. (N-) V 5 = -100 (L) Bu yerda (L) - don uyumi egallagan umumiy hajmi.m3; V-xaqiqiy don egallagan xajm m3. Don uyumining ichida yirik va mayda donlar aralash bo‘lsa don uyumi zich joylashib, g‘ovaklik nisbatan kichik bo‘ladi, donlar yirik-maydaligi bir tekis bo‘lsa shuningdek yumaloq hamda pusti notekis bo‘lgan donlarda g‘ovaklik nisbatan yuqori bo‘ladi (8-jadval). Don uyumida namlik qanchalik ko‘p bo‘lsa, tukiluvchanlik shuncha qiyinlashadi va uyumning zichligi oshadi. Bu xol don uyumi g‘ovakligining kamayishiga olib keladi. Donlarning saklanishi don uyumi g‘ovakligining o‘zgarishiga sabab bo‘ladi, hosil bo‘lgan farq shamollatish. quritishda turli qavatlarda xavoning notekis taqsimlanishiga olib keladi. 8 -jadval. 1 m3 xajmdagi don massasi og‘irligi va g‘ovakligi. O’simlik 1 m3dagi xajmdagi g‘ovaklik % O’simlik 1m3
xajmdagi G‘ovaklik Kunga- boqar 325-440
Makkajo’xori 680-820
Suli
50-70
680-730
Sholi
50-65
680-750
Grechixa 560-650 50-60
730-840
Arpa
45-55
40-45
580-680
Qizil beda 780-850 30-40
Yüklə 244,65 Kb. Dostları ilə paylaş:
|