yo'lda odamzodga nima to'siq bo'lmoqda, deya o'ylaysan, kishi. Birdan-bir to'siq bu — inson qalbidan chuqur joy olgan “men”i 88
emasmikan? Odam bolasi eng ко'p .o'z “m e n ’ini o'ylaydi. Bu “men” qurg'ur shunchalar yopishqoq illat ekanki, inson qalb to'riga shu qadar o'm ashib olganki, hatto “men” egasini dunyoga keltirgan zo t- volidai muhtaramasidan, padari buzrukvoridan ham o'zini ustun qo'yarkan. O 'z “men”ining soyasida qolgan odam o'zligini yo'qotib qo'yarkan. Hazrat N avoiy aytganlaridan: “El nedb topgay menikim, men o'ziinni topmasam”. Madomiki, shunday ekan, biz “muhtaram” “men”lar orasida yashayotgan ekanmiz, ularning do'q-po'pisalari bilan ham, erkalik- lari-yu, maqtanchoqliklari bilan ham, o'zaro muloqotlarimizda sal kechirimliroq bo'lishim izga to'g'ri keladi. Ayniqsa, o'smir yoshidagi “muhtaram men”laming g'ururiga tegadigan gap so'zlarimiz oqibati- da turli ko'ngilsiz noxush voqealarning kelib chiqishi hech gap emas. Bunday voqea-hodisalarga hayotimizda guvoh bo'lib turibmiz. Bunaqa “men” otini minganlarga faqat Yaratgandan insofu tovfiq, sabr-bardosh va insoniy kayfiyat tilaymiz. Manmansirash va keraksiz g'urur odamlar boshiga ne-ne kulfat- larni yog'dirmagan. Islom tafakkurining so'nmas mevasi so'fizm da inson o 'z “men”idan, g'ururidan kechmay turib Ollohni tanimaydi, degan aqida mavjud. Inson bolasi shu aqidaga amal qilsagina, o'zla- ridagi ortiqcha g'urum i sindirishga qurbi etadi. Harbiy xizmatga chaqirilgan yoshlar xizmat taqozasi bilan bir-birlaridagi ortiqcha g'u- rurni sindirishadi va bu darddan bir-birlarini xalos etishadi. Qarab- sizki, xizmatdan qaytganlarning deyarli ko'pchiligi muloyim, odam-
