O‘zbekiston respublikasi ichki ishlar vazirligi a k a d e m I ya birinchi tibbiy yordam toshkent

Bosh suyaklari 
Bosh suyagi miya va yuz suyaklariga bo‘linadi.
Boshning miya suyaklariga: peshona, 2 ta chakka, 2 ta tepa, ensa,
ponasimon yoki asos, g‘alvir suyaklari kiradi. Ensa suyagida katta teshik
bo‘lib, bu teshik orqali bosh miya umurtqa pog‘onasi kanali bilan
bog‘lanib turadi. Chakka suyagi tashqi yonboshida joylashgan chakka
chuquri orqali pastki jag‘ bilan birlashib turadi, ya’ni bu birlashma
boshning birdan-bir harakatdagi bo‘g‘imi hisoblanadi.
Boshning yuz suyaklariga: 2 ta yuqori jag‘, 2 ta tanglay, 2 ta yonoq, 2
ta burun, 2 ta yosh, 2 ta burun chig‘anog‘i, dimoq, pastki jag‘ va tilosti
suyaklari kiradi.
Pastki jag‘dan tashqari, barcha bosh suyaklari choklar orqali birikkan.
Chakka suyaklarida eshitish va muvozanatni boshqaruvchi a’zolar joy-
lashgan. Bosh suyagining yuz qismidan boshlanadigan mimika muskul-
larining bir uchi suyakka, ikkinchi uchi esa teriga yopishgan bo‘lib, shu
muskullar yordamida inson yuzida quvonch, g‘am, jahl, qo‘rquv ifodalari
aks etadi.
G’alvirsimon, peshona, asos va chakka suyaklaridagi kovaklar
(bo‘shliqlar) ichida havo bo‘ladi.
Peshona, asos va g‘alvirsimon suyaklar ichidagi bo‘shliqlar burun
havo yo‘liga, chakka suyagidagi bo‘shliq esa o‘rta quloq bilan tutashgan.
Umurtqa pog‘onasi 
Umurtqa pog‘onasi odam skeletining asosiy o‘qi hisoblanadi.
Umurtqa pog‘onasining tepa qismi bosh suyaklari bilan, yon tomoni
ko‘krak qovurg‘alari bilan, pastki qismi esa tos suyaklari orqali oyoq
suyaklari bilan tutashgan.
Umurtqa pog‘onasi 33 yoki 34 ta umurtqa suyaklaridan iborat bo‘lib,
shundan 7 tasi bo‘yin, 12 tasi ko‘krak, 5 tasi bel, 5 tasi dumg‘aza va 4–5
tasi dum umurtqalaridan tashkil topgan.
Har bir umurtqa – tana, yoy va o‘tkir orqa o‘simtalardan iborat.
Umurtqa tanasi qisqa yoylar yordamida aylana teshik hosil qiladi va
umurtqalar ustma-ust jipslashib, birgalikda orqa miya joylashgan kanalni
hosil qiladi.
19

---

Umurtqa suyaklari bir-biri bilan tolali tog‘ay orqali birikkan bo‘lib,

yugurganda, yiqilganda, sakraganda zarbalar kuchining pasayishiga
yordam beradi. Bundan tashqari, umurtqa pog‘onasi oldinga, orqaga, yon
tomonga egilishda va tananing o‘z o‘qi atrofida aylanishida yordam
beradi.
Beshta dumg‘aza umurtqalari bir-biri bilan jips birikib, yaxlit
dumg‘aza suyagini tashkil qiladi. Dumg‘aza suyagi tos suyagi bilan
birikib, tosning orqa qismini hosil qiladi. Dumg‘aza suyagining pastki
qismiga 4–5 ta dum umurtqalari birikkan bo‘ladi.