O‘zbekiston respublikasi ichki ishlar vazirligi a k a d e m I y a
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
Soliq huquqiy munosabatlari.
Soliq huquqi moliya huquqi predmetini tashkil etuvchi ijtimoiy munosabatlarning muayyan qismini birlashtiradi va shu sababli soliqqa doir huquqiy munosabatlar moliyaviy- huquqiy munosabatlar uchun xos bo‘lgan barcha umumiy belgilarga egadir. Ular, har qanday moliyaviy-huquqiy munosabatlar kabi, 195 hokimiyat-mulkiy xususiyatga ega bo‘lib, ushbu munosabatlarning majburiy subyekti – davlat organi, obyekti esa – pul munosabatlari hisoblanadi. Soliq huquqiy munosabatlarining ajralib turadigan o‘ziga xos xususiyati shundaki, ular davlat moliyaviy faoliyati elementlarining butun majmui bilan bog‘lanmagan. Soliq huquqi me’yorlari o‘z predmeti bilan ko‘rsatilgan davlat pul jamg‘armalarini tashkil etish bo‘yicha (va bunda ular faqat soliq to‘lovlarini belgilash va undirib olish, soliq munosabatlari barcha subyektlari tomonidan qonunchilik talablariga rioya etilishini nazorat qilish bilan bog‘liq bo‘lgan qismi bo‘yicha) ijtimoiy munosabatlarga ega. Soliqlarning aniq turlari bo‘yicha tushumlar hajmini belgilash va ularni davlat budjet tizimi darajalari bo‘yicha taqsimlash bilan bog‘liq bo‘lgan munosabatlar esa, budjet huquqi me’yorlari bilan tartibga solinadi. Shunday qilib , soliq huquqiy munosabatlari – bu soliq huquqi me’yorlari bilan tartibga solinadigan, soliqlar va yig‘imlarni belgilash va undirib olish hamda soliq qonunchiligiga rioya etilishini nazorat qilish jarayonida yuzaga keladigan ijtimoiy moliyaviy munosabatlardir. Huquq me’yorlarini qo‘llash uchun ijtimoiy hodisaning yuridik xususiyatini qayd etishning o‘zigina alohida muhim ahamiyatga ega bo‘lib qolmasdan, balki huquq va majburiyatlarning egalari kimlar, mazkur subyektiv huquqning aniq obyekti qanday ekanligini belgilash, konkret shaxslarda huquq va majburiyatlarning yuzaga kelish joyi va vaqtini belgilash ham muhim hisoblanadi. Shu tariqa bir-birini vakolatlovchi aniq huquqlar va majburiyatlarda ifodalanadigan, vakolatli shaxsning majburiy shaxs bilan yakka belgilangan aloqasi sifatidagi aniq huquqiy munosabatlar tushunchasi tarkib topdi. Soliq munosabatlarini huquqiy tartibga solish, avvalambor, ushbu munosabatlar qatnashchilarining aniq huquq va majburiyatlarini nazarda tutib, ularning hajm va xususiyati hamda ularga ega bo‘lish imkoniyati yuridik faktlarga bog‘liqdir va shu sababli soliq huquqiy munosabatlari aniq huquqiy munosabatlarga misol bo‘la oladi. Bu sifatda soliq huquqiy munosabatlari moliyaviy munosabatlarga emas, balki aynan aniq munosabatlarga (soliqlarni belgilash va undirib olish), umuman xulq- atvorga emas, balki muayyan shaxslar (soliq to‘lovchilar, davlat soliq organlari) xatti-harakatlariga ta’sir ko‘rsatishning alohida imkoniyatlariga to‘liq muvofiq keluvchi soliq huquqi me’yorlarini amalga oshirishning maxsus shakli hisoblanadi. 196 Qayd etilgan holatlarni hisobga olib, shuni aytish mumkinki, soliq huquqiy munosabatlarining asosiy mazmun-mohiyati ushbu munosabatlar qatnashchilarining huquq va majburiyatlaridan iboratdir. Mazkur huquqiy munosabatlarda huquq va majburiyatlar egalari, ya’ni soliq huquqining subyektlari soliq to‘lovchilar va davlat soliq xizmati organlari hisoblanadi. Soliq to‘lovchilarning huquq va majburiyatlarining umumlashtirilgan ro‘yxati amaldagi O‘zbekiston Respublikasi Soliq kodeksida berilgan. Soliq organlarining huquq va majburiyatlariga kelsak, ular maxsus normativ hujjat, ya’ni O‘zbekiston Respublikasining «Davlat soliq xizmati to‘g‘risida»gi qonuni bilan tartibga solingan. Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|