O‘zbekiston respublikasi ichki ishlar vazirligi a k a d e m I y a
Soliq ishini yuritish va uning huquqiy ahamiyati
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
4. Soliq ishini yuritish va uning huquqiy ahamiyati
Soliq huquqbuzarligi hamda soliq qonunchiligini buzuvchilarga nisbatan qo‘llaniladigan sanksiyalar. Soliq haqidagi qonun hujjat-larida belgilangan muddatlar kalendar sana yoki yillar, yil choraklari, oylar, o‘n kunliklar va kunlar bilan hisoblanadigan davr o‘tishi bilan belgilanadi. 201 Soliqlar va yig‘imlarni to‘lash yuridik shaxslar tomonidan naqd pulsiz tartibda tegishli summani budjet tasnifining tegishli bo‘limi va paragrafiga o‘tkazish yo‘li bilan, jismoniy shaxslar tomonidan esa naqd pul va pul o‘tkazish yo‘li bilan amalga oshiriladi. Soliq to‘lovchilar bilan soliq organlari o‘rtasidagi nizolar yuqori soliq organlari va sud tomonidan ko‘rib chiqiladi. Soliq to‘lovchilar bilan soliq organlari o‘rtasidagi nizolar, soliq imtiyozlaridan g‘ayriqonuniy foydalanish, soliqlarni o‘z vaqtida to‘lamaslik va daromadni yashirish, soliq hisoblash va to‘lash uchun zarur bo‘lgan hujjatlarni bermaslik yoki o‘z vaqtida bermaslik kabi soliq qoidabuzarliklarining eng ko‘p tarqalgan turlarini o‘z ichiga oluvchi soliq to‘lashdan bo‘yin tovlash va foyda (daromad)ni yoki soliq to‘lanadigan boshqa obyektlarni qasddan yashirish, kamaytirib ko‘rsatish, shuningdek, davlat belgilagan soliqlar, yig‘imlar, bojlar yoki boshqa to‘lovlarni katta miqdorda (eng kam ish haqining 50 baravaridan 100 baravarigacha bo‘lgan miqdorda) to‘lashdan qasddan bo‘yin tovlashdan iborat soliqlarni yoki boshqa to‘lovlarni to‘lashdan bo‘yin tovlashlarga oid bo‘lishi mumkin. Soliq kodeksining 17-bobi «Soliqqa oid huquqbuzarliklarning turlari hamda ularni sodir etganlik uchun javobgarliklar», 113–121-moddalariga binoan soliq haqidagi qonun hujjatlarini buzganlik uchun soliq to‘lovchilarga nisbatan ushbu kodeksda nazarda tutilgan moliyaviy jazo choralari qo‘llaniladi, jismoniy shaxslar hamda yuridik shaxslarning mansabdor shaxslari esa, shuningdek ma’muriy, fuqarolik-huquqiy va jinoiy javobgarlikka ham tortiladilar. Soliq to‘lovchini javobgarlikka tortish uni soliqlar va yig‘imlarni to‘lash majburiyatidan ozod qilmaydi. Soliq kodeksining 113-moddasida moliyaviy jazo choralari berilgan bo‘lib, ushbu moddaga asosan, soliq haqidagi qonun hujjatlarini buzganlik uchun soliq to‘lovchiga nisbatan quyidagi miqdorda moliyaviy jazo choralari qo‘llaniladi: 1) Davlat soliq xizmati organida hisobga turishdan bo‘yin tovlash: – agar faoliyat ko‘pi bilan o‘ttiz kun amalga oshirilgan bo‘lsa, – eng kam ish haqining ellik baravari miqdorida, biroq bunday faoliyat natijasida olingan sof tushumning o‘n foizidan kam bo‘lmagan miqdorda; – agar faoliyat o‘ttiz kundan ortiq amalga oshirilgan bo‘lsa, – eng kam ish haqining yuz baravari miqdorida, biroq bunday faoliyat natijasida olingan sof tushumning ellik foizidan kam bo‘lmagan miqdorda. 202 Soliq to‘lovchining, shu jumladan O‘zbekiston Respublikasi norezidentining davlat soliq xizmati organida obyektlar bo‘yicha hisobga turishdan bo‘yin tovlashi quyidagi miqdorda jarima solinishiga sabab bo‘ladi: – agar hisobga turish bo‘yicha belgilangan muddatdan ko‘pi bilan o‘ttiz kun o‘tgan bo‘lsa, – eng kam ish haqining ellik baravari miqdorida; – agar hisobga turish bo‘yicha belgilangan muddatdan o‘ttiz kundan ortiq o‘tgan bo‘lsa, – eng kam ish haqining yuz baravari miqdorida. 2) Kirim qilinmagan tovar qiymati yoki yashirilgan (kamaytirib ko‘rsatilgan) tushum summasiga teng miqdorda jarima solishga sabab bo‘ladi. (Soliq kodeksining 114-moddasi). 3) Soliq hisobotini taqdim etish tartibini buzish (Soliq kodeksining 115-moddasi). Soliq to‘lovchi – jismoniy shaxsga yoki soliq to‘lovchining mansabdor shaxsiga nisbatan ma’muriy jazo qo‘llanilganidan keyin bir yil ichida takroran sodir etilgan soliq hisobotini o‘z vaqtida taqdim etmaganlik yoki kameral nazorat natijalari bo‘yicha aniqlangan tafovutlar asoslarini yoxud aniqlashtirilgan soliq hisobotini belgilangan muddatda taqdim etmaganlik – muddati o‘tkazib yuborilgan har bir kun uchun bir foiz miqdorida, biroq belgilangan to‘lov muddatida to‘lanishi lozim bo‘lgan to‘lov miqdoridan tegishli hisobot davri uchun ilgari hisoblangan to‘lovlar chegirib tashlangan summaning o‘n foizidan ko‘p bo‘lmagan miqdorda jarima solishga sabab bo‘ladi. 4) Buxgalteriya hisobini yuritish tartibini buzish (Soliq kodeksining 116-moddasi). Buxgalteriya hisobining yo‘qligi yoki buxgalteriya hisobini belgilangan tartibni buzgan holda yuritganlik, hisoblanishi lozim bo‘lgan soliqlar va boshqa majburiy to‘lovlar summasini aniqlab bo‘lmasligiga olib kelganda – yuridik shaxs – soliq to‘lovchiga nisbatan soliqlar va boshqa majburiy to‘lovlarning miqdorini aniqlash imkoniyati bo‘lmagan davrda tovarlarni (ishlarni, xizmatlarni) realizatsiya qilishdan tushgan tushum miqdorining bir foizi miqdorida, biroq eng kam ish haqining ellik baravari miqdoridan ko‘p bo‘lmagan miqdorda jarima solishga sabab bo‘ladi. 5) Faoliyat turlari bilan litsenziyasiz va boshqa ruxsat beruvchi hujjatlarsiz shug‘ullanish (Soliq kodeksining 117-moddasi). Faoliyat turlari bilan litsenziyasiz va boshqa ruxsat beruvchi hujjatlarsiz shug‘ullanish – faoliyatning ushbu turlarini litsenziyasiz yoki 203 boshqa ruxsat beruvchi hujjatlarsiz amalga oshirish davrida olingan sof foyda miqdorida, biroq eng kam ish haqining ellik baravaridan kam bo‘lmagan miqdorda jarima solishga sabab bo‘ladi. 6) Hisobvaraq-fakturalarni rasmiylashtirish tartibini buzish (Soliq kodeksining 118-moddasi). Qo‘shilgan qiymat solig‘i solinmaydigan tovarlarni (ishlarni, xizmatlarni) realizatsiya qilishda, shuningdek qo‘shilgan qiymat solig‘i to‘lovchisi bo‘lmagan mahsulot yetkazib beruvchilar tomonidan tovarlarni (ishlarni, xizmatlarni) realizatsiya qilishda qo‘shilgan qiymat solig‘ini hisobvaraq-fakturada aks ettirganlik – mahsulot yetkazib beruvchilarga hisobvaraq-fakturada ko‘rsatilgan qo‘shilgan qiymat solig‘i summasining 20 foizi miqdorida jarima solishga sabab bo‘ladi. Bunda mahsulot yetkazib beruvchi hisobvaraq-fakturada ko‘rsatilgan soliq summasini budjetga to‘lashi shart. 7) 119-modda. Fiskal xotirali nazorat-kassa mashinalaridan va to‘lovlarni plastik kartochkalar asosida qabul qilish bo‘yicha hisob-kitob terminallaridan foydalanish tartibini buzish (Soliq kodeksining 119- moddasi). Fiskal xotirali nazorat-kassa mashinalarini va (yoki) to‘lovlarni plastik kartochkalar asosida qabul qilish bo‘yicha hisob-kitob terminallarini ishlatish majburiy bo‘lgani holda ularni ishlatmasdan savdoni amalga oshirganlik va xizmatlar ko‘rsatganlik, xuddi shuningdek sotib oluvchiga kvitansiyalar yozib berish, talonlar, cheklar yoki ularga tenglashtirilgan boshqa hujjatlarni berish majburiy bo‘lgani holda bunday hujjatlarni bermasdan tovarlarni realizatsiya qilganlik va xizmatlar ko‘rsatganlik – eng kam ish haqining o‘ttiz baravaridan ellik baravari- gacha miqdorda jarima solishga sabab bo‘ladi. Ushbu moddaning birinchi qismida nazarda tutilgan harakatlar jarima qo‘llanilganidan keyin bir yil ichida sodir etilganda – eng kam ish haqining yetmish besh baravaridan yuz baravarigacha miqdorda jarima solishga sabab bo‘ladi. Texnik talablarga javob bermaydigan nazorat-kassa mashinalaridan foydalanganlik yoki fiskal xotirasining xizmat ko‘rsatish dasturi buzilgan nazorat-kassa mashinalaridan foydalanganlik, shuningdek plastik kartoch- kalar asosida to‘lovlarni qabul qilishni rad etganlik – eng kam ish haqining yuz baravari miqdorida jarima solishga sabab bo‘ladi. Ushbu moddaning uchinchi qismida nazarda tutilgan harakatlar jarima qo‘llanilganidan keyin bir yil ichida sodir etilganda – eng kam ish haqining ikki yuz baravari miqdorida jarima solishga sabab bo‘ladi. 204 8) 120-modda. Soliqlar va boshqa majburiy to‘lovlarni to‘lash muddatlarini buzish (Soliq kodeksining 119-moddasi). Soliqlar va boshqa majburiy to‘lovlarni to‘lash muddatlarini buzish – to‘lovning belgilangan muddatidan keyingi kundan e’tiboran muddati o‘tkazib yuborilgan har bir kun uchun, to‘lov kuni ham shunga kiradi, 0,05 foiz miqdorida penya hisoblashga sabab bo‘ladi. Bunda boshqa soliqlar va boshqa majburiy to‘lovlar bo‘yicha ortiqcha to‘langan summaga teng bo‘lgan qarz summasiga penya hisoblanmaydi. Penya miqdori tegishli soliqlar va boshqa majburiy to‘lovlar bo‘yicha qarz summasidan oshib ketishi mumkin emas. Penya undirilishi soliq to‘lovchini soliq majburiyatlarini bajarishdan ozod qilmaydi. Yuridik shaxs – tadbirkorlik subyekti ixtiyoriy tugatilgan taqdirda, yuridik shaxslarni davlat ro‘yxatidan o‘tkazuvchi organ ixtiyoriy tugatish to‘g‘risida qabul qilingan qaror haqida xabardor qilingan kundan e’tiboran barcha turdagi soliqlar va boshqa majburiy to‘lovlar bo‘yicha penyalar hisoblash to‘xtatiladi. Ixtiyoriy tugatish qonun hujjatlarida belgilangan muddatlarda tugallanmagan yoki tugatish tartib-taomili to‘xtatilgan va faoliyat qayta boshlangan taqdirda, penya belgilangan tartibda qo‘shib hisoblanadi hamda hisoblashlar to‘xtatib turilgan butun davr uchun undiriladi. 9) 121-modda. Yer uchastkalaridan ularga bo‘lgan huquqni tasdiq- lovchi hujjatlarsiz foydalanish (Soliq kodeksining 121-moddasi). Yer uchastkalaridan yer uchastkasiga bo‘lgan huquqni tasdiqlovchi hujjatlarda ko‘rsatilganidan kattaroq hajmda foydalanish yer solig‘ining summasiga ekvivalent miqdorda: – yuridik shaxslarga – ikki baravari miqdorida; – jismoniy shaxslarga – bir yarim baravari miqdorida jarima solishga sabab bo‘ladi. Agar soliq haqidagi qonun hujjatlarini buzganlik uchun moliyaviy jazoga tortilgan shaxs jazoni ijro etish tugagan kundan e’tiboran bir yil mobaynida soliq bo‘yicha takroran qoidabuzarlik sodir etmagan bo‘lsa, u jazoga tortilmagan hisoblanadi. Yuqorida qayd etilgan soliq huquqbuzarliklarning sodir etilmasligi uchun huquqni muhofaza qiluvchi organlar, xususan prokuratura, ichki ishlar, Davlat soliq qo‘mitasi organlari va boshqa huquqni muhofaza qilish organlari tomonidan iqtisodiyot va soliq sohasidagi jinoyatlarga qarshi kurashish, soliqlar va to‘lovlarning davlat budjetiga to‘liq tushishini ta’minlash, iqtisodiyot 205 sohasidagi jinoyatlar va soliqqa oid qonun buzilishining oldini olish chora- tadbirlari amalga oshirilmoqda. Bundan tashqari, O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining «Iqtisodiyot va soliq sohasidagi jinoyatlarga qarshi kurashishni kuchaytirish chora-tadbirlari to‘g‘risida»gi 2001-yil 6-iyul qarori bilan O‘zbekiston Respublikasi Prokuraturasi huzurida soliqqa oid jinoyatlarga qarshi kurashish departamenti va uning joylardagi bo‘linmalari tashkil etilgan. Ushbu departamentni tashkil etishga sabab, Davlat soliq qo‘mitasi huzuridagi tezkor bosh boshqarma faoliyatida batartiblik va izchillik yo‘qligi, sa’y-harakatlarning mayda buzilish va jinoyatlarga qarshi kurashga tarqoq holda yo‘naltirilishi, korrupsiya, iqtisodiy va soliqqa oid jinoyatlarni keltirib chiqaruvchi muhim sabablarni topish va cheklash mahorati yetishmasligi va boshqa shu kabilar hisoblanadi. Departament quyidagi bir necha sohalar bo‘yicha faoliyat yuritadi: tezkor-qidiruv faoliyati sohasida; soliq haqidagi qonunlarga rioya etilishini nazorat qilish sohasida; surishtiruv olib borish sohasida; tashkiliy nazoratni ta’minlash sohasida; kadrlar bilan ta’minlash sohasida; axborot-tahliliy ishlar, muvofiqlashtirish va huquqiy ta’minlash sohasi kabilar. Shuningdek, departament ichki ishlar organlari bilan birgalikda tezkor axborotni ayirboshlash, soliq to‘lashdan bo‘yin tovlagan va soliqqa oid jinoyatlar sodir etgan shaxslarni qidirish va ushlash tadbirlarini amalga oshiradi. Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|