O‘zbekiston respublikasi ichki ishlar vazirligi a k a d e m I y a
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
moliyaviy-huquqiy normalar
– bu davlat tomonidan o‘rnatilgan va davlatning majburlov choralari bilan ta’minlanadigan, davlat va mahalliy pul jamg‘armalarini rejali tashkil etish, taqsimlash va ulardan foydalanish jarayonida yuzaga keladigan ijtimoiy munosabatlarni tartibga soluvchi qoidalar bo‘lib, unda ishtirok etuvchi tomonlarning yuridik huquq va majburiyatlarini mustahkamlaydi. Har qanday huquq normalari singari moliyaviy-huquqiy normalar ham o‘zining ichki tuzilishiga ega. Moliyaviy-huquqiy normalar tuzilishiga ko‘ra: gipoteza, dispozitsiya va sanksiyaga bo‘linadi. Gipoteza moliyaviy-huquqiy normalarning qachon va qaysi vaziyatda qo‘llanilishini ko‘rsatib beradi. Ko‘pgina hollarda moliyaviy- huquqiy normalarning gipotezasi murakkab shaklda ko‘rsatilgan bo‘lib, aniq belgilab qo‘yilgan shart-sharoitlarni ifoda etadi. Masalan, soliq qonunchiligida tashkilotlarning budjetga daromad solig‘ini to‘lash majburiyati: tashkilotning bankda hisob-kitob raqamiga va mustaqil balansga hamda soliqqa tortish mumkin bo‘lgan daromadga ega 25 bo‘lsagina amalga oshiriladi, deb ko‘rsatilgan. Ushbu normada gipoteza bo‘lib, «tashkilotlarning bankdagi hisob-kitob raqamiga, mustaqil balansga hamda soliqqa tortish mumkin bo‘lgan daromadga ega bo‘lsagina» – hisoblanadi. Dispozitsiya – yurish-turish qoidasining mazmunini, ya’ni davlat moliyaviy mablag‘larini tashkil etish, taqsimlash va undan foydalanish bo‘yicha ma’lum bir harakatlarning bajarilishini belgilab beradi. Oddiy qilib aytganda, dispozitsiya moliyaviy-huquqiy munosabatlar ishtirok- chilarining yuridik huquq va majburiyatlarining mazmunini belgilab beradi. Sanksiya moliyaviy-huquqiy normalar talablarini buzadigan shaxs- larga nisbatan qo‘llaniladigan davlat majburlov choralarini belgilab beradi. Moliyaviy-huquqiy normalarning sanksiyalari o‘ziga xos xususiyatlarga ega bo‘lib, boshqa sanksiyalardan farq qiladi. Jumla- dan, moliyaviy-huquqiy normalarning sanksiyalari mulkiy (pul) xarakterga ega bo‘lib, huquqbuzarning moddiy ahvoliga, ya’ni uning pul mablag‘lariga yoki jamg‘armasiga majburiy ta’sir etish choralarini o‘z ichiga oladi. Masalan: davlat budjetiga to‘lanadigan to‘lovlarning kechiktirilganligi uchun penya undirish, soliq solishdan yashirilgan daro- madni davlat hisobiga o‘tkazish, moliyalashtirish yoki kreditlashni to‘xta- tish, subvensiyalarni majburiy holda qaytarib olish va h.k. Moliyaviy- huquqiy sanksiyalar orqali pul mablag‘larini olib qo‘yish, ularni davlat budjet tizimiga yoki boshqa markazlashgan davlat pul jamg‘armalariga o‘tkazish orqali amalga oshiriladi. Bu sanksiyalar tashkilotlarga nisbatan ham, fuqarolarga nisbatan ham qo‘llaniladi. Moliya sohasidagi umum davlat manfaatlarini ta’minlash, moliyaviy huquqbuzarliklarni tezda bartaraf etish maqsadida – moliyaviy sanksiyalarni qo‘llashning ma’muriy tartibi keng qo‘llaniladi. Masalan: sanksiyalar buzilgan huquqni tiklash va jarima (jazo) elementlarini o‘zida birlashtiradi. Moliya intizomini buzganlik uchun moliyaviy sanksiyalardan tashqari, intizomiy, ma’muriy, jinoiy va davlatning boshqa ta’sir choralari qo‘llanilishi mumkin. Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|