O‘zbekiston respublikasi ichki ishlar vazirligi a k a d e m I y a
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
imperativ-
lik (buyruq) xususiyati kirib, ularda muayyan harakatlarni amalga oshirish uchun qat’iy yozma buyruqlar, ko‘rsatmalar mavjud bo‘ladi. Masalan, amaldagi qonunchilikda to‘lovlarni o‘z muddatida va to‘la hajmda budjetga o‘tkazish, davlat pul mablag‘laridan maqsadga muvofiq foydalanish va hokazolar nazarda tutilgan. Moliyaviy-huquqiy norma- larning imperativligi yana shunda ifodalanadiki, moliyaviy-huquqiy munosabatlar qatnashchilari o‘z ixtiyori bo‘yicha ularning yozma buyruqlari, ko‘rsatmalarini o‘zgartirish huquqiga ega emas. Moliyaviy-huquqiy normalarning imperativ (buyruq) xususiyati – davlat moliyaviy faoliyati, agar unda normativ va yuridik hokimiyat xususiyatga ega bo‘lgan ko‘rsatmalar mavjud bo‘lmasa, amalga oshirilishi mumkin emas. Moliyaviy-huquqiy normalarning imperativligi turli shakllarda ifo- dalanishi mumkin bo‘lib, bu tartibga solinadigan moliyaviy munosabatlar, ularni tartibga solish maqsadlari, ushbu munosabatlar subyektlari huquqiy maqomining o‘ziga xos xususiyatlariga bog‘liqdir. Bu farqlar tegishli normativ ko‘rsatmalarning bevosita mazmunida o‘z ifodasini topadi. Ayrim hollarda moliyaviy-huquqiy normalarning imperativligi to‘g‘ridan-to‘g‘ri beriladigan ko‘rsatma shaklida ifodalanib, moliyaviy munosabatlar subyektlari zimmasiga boshqacha emas, balki aynan shunday harakat qilish majburiyatini yuklaydi va shu bilan bevosita qatnashchilar tomonidan ushbu munosabatlar shartlari va xususiyatini o‘zgartirish imkoniyatini yo‘qqa chiqaradi. Boshqa hollarda imperativlik nisbatan yengil shakllarda namoyon bo‘ladi, bunda moliya huquqi normasi bajarilishi shart bo‘lgan hara- katning bir xil ma’nodagi modeliga ega bo‘lmaydi va u davlat moliyaviy faoliyati sohasida tartibga solinayotgan ijtimoiy munosabatlarning u yoki bu subyekt tomonidan amalga oshirilishi mumkin bo‘lgan harakatini nazarda tutadi. Birinchidan , bu moliya huquqi normasida nazarda tutilgan holat- lardan birini tanlash imkoniyatini berishdir. Masalan, ayrim mikrofirmalar va kichik korxonalar yagona soliqni yoki bunday kategoriyaga mo‘ljallangan barcha soliqlarni to‘lashni o‘zlari tanlab oladilar. Ikkinchidan , bu o‘z ixtiyori bo‘yicha harakat qilish yoki harakat qilmaslik imkoniyatining berilishi, ya’ni moliya huquqi normasida nazarda tutilgan harakatni amalga oshirish yoki uni amalga oshirishdan voz kechishdir. Mazkur holda gap shu haqda ketyaptiki, imperativlik 24 moliyaviy munosabatlar qatnashchilari tomonlaridan birining xohish- irodasiga mos kelishi mumkin. Huquqiy tartibga solishning bunday variantiga yuridik shaxslar o‘rtasida joylashtiriladigan davlat qisqa muddatli obligatsiyalarini chiqarishning amaldagi tartibi misol bo‘lib xizmat qilishi mumkin. Davlat bir tomonlama tartibda faqat obligatsiyalarni chiqarish, joylashtirish va to‘lash shartlarini belgilaydi, ammo ularni majburiy tartibda sotib olinishini nazarda tutmaydi. Ushbu obligatsiyalarni sotib olishni yuridik shaxs o‘z ixtiyori bo‘yicha hal qiladi. Shunday qilib, moliyaviy-huquqiy normalarning davlat moliyaviy faoliyati sohasidagi ijtimoiy munosabatlarga, ularning turli qatnashchilariga bo‘lgan tartibga soluvchilik ta’siri faol harakat qilishni aniq belgilash, shuningdek, o‘z ixtiyori bo‘yicha umumiy qoidalar doirasida harakat qilish imkoniyatini berishdan iboratdir. Bunda davlat pul jamg‘armalarini tashkil etish, taqsimlash va ulardan foydalanish bilan bog‘liq bo‘lgan ijtimoiy munosabatlarni huquqiy tartibga solishning ushbu barcha holatlari normativ ko‘rsatmalarning imperativ shakliga bo‘ysunadi. Ushbu ko‘rsatmalar yordamida moliya huquqi normalari tartibga solinayotgan ijtimoiy munosabatlar qatnashchilariga muayyan huquqlar beradi, ularning zimmasiga aniq yuridik majburiyatlarni yuklaydi, huquqlarning aniqligi va majburiyatlarning ijro etilishini ta’minlash uchun kafolat yaratadi. Shunday qilib, Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|