O‘zbekiston respublikasi ichki ishlar vazirligi a k a d e m I y a
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
tekshiruv
va taftish kabi uslublari mavjud deb, hisoblaydilar. O‘zbekiston Respublikasining «Xo‘jalik yurituvchi subyektlar faoliyatini davlat tomonidan nazorat qilish to‘g‘risida»gi 1998-yil 24- avgustdagi qonuni bilan uning uslublari sifatida tekshirish, moliya- xo‘jalik faoliyatini tekshirish (taftish qilish) hamda qarshi tekshiruv va nazorat tartibidagi tekshirish, statistika axborotlarini va boshqa axborotlarni tahlil qilish mustahkamlab qo‘yilgan (Ushbu qonunning 4- moddasi). Amaldagi qonunchilikda tekshiruvlarning belgilangan barcha turla- riga ta’rif berilgan, jumladan: 73 tekshirish nazorat organlari tomonidan xo‘jalik yurituvchi subyekt- larning ularning faoliyatini tartibga soluvchi qonunlar va boshqa qonun- chilik hujjatlarini ijro etishlari ustidan bir marta o‘tkaziladigan nazoratdir; moliya-xo‘jalik faoliyatini tekshirish (taftish qilish) – soliq va valuta to‘g‘risidagi qonun hujjatlariga rioya etilishi ustidan nazoratni amalga oshirish maqsadida xo‘jalik yurituvchi subyektlarning buxgalteriya, moliya, statistika, bank hamda boshqa hujjatlarini o‘rganish va taqqoslash; qarshi tekshirish turli xo‘jalik yurituvchi subyektlar yoki bir xo‘jalik yurituvchi subyektning turli bo‘linmalarida bo‘lib, yagona operatsiya bilan bog‘liq bo‘lgan hujjatlarni o‘zaro solishtirishdan iborat bo‘lgan tekshiruvdir. Jamiyatni demokratlashtirish va yangilash, mamlakatni modernizat- siya va isloh etishning ustuvor vazifalarini amalga oshirish, tadbirkorlik subyektlari faoliyatiga nazorat organlari aralashuvini qisqartirish hamda ularning huquqlari va qonuniy manfaatlarini himoya qilishni ta’minlash maqsadida xo‘jalik yurituvchi subyektlar faoliyatini tekshirishlarni qisqartirish va ularni tashkil etish tizimini takomillashtirish bo‘yicha muhim bo‘lgan hujjatlar qabul qilindi. Bu tadbirlar birinchi navbatda O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining «Tadbirkorlik subyektlarini huquqiy himoya qilish tizimini yanada takomillashtirish chora-tadbirlari to‘g‘risida»gi 2005-yil 14- iyun farmoni, «Tadbirkorlik subyektlarini tekshirishni yanada qisqartirish va uning tizimini takomillashtirish chora- tadbirlari to‘g‘risida»gi 2005-yil 5-oktabr farmonlarida o‘z ifodasini topdi. Buni hisobga olgan holda O‘zbekiston Respublikasining «Xo‘jalik yurituvchi subyektlar faoliyatini davlat tomonidan nazorat qilish to‘g‘risi- da»gi qonuniga o‘zgartirishlar kiritildi, «Nazorat qiluvchi organlar tomo- nidan o‘tkaziladigan, tadbirkorlik subyektlari – yuridik shaxslar faoliya- tini tekshirishlarni muvofiqlashtirish tartibi to‘g‘risida»gi nizomning yangi tahriri tasdiqlandi. Amaldagi qonunchilikka binoan nazorat organlari tomonidan olib boriladigan tekshirishlar rejali va rejadan tashqari bo‘lishi mumkin. Nazorat qiluvchi organlar tomonidan yuridik shaxs bo‘lgan xo‘jalik yurituvchi subyektlar faoliyatini rejali tekshirish, shu jumladan moliya- xo‘jalik faoliyatini tekshirishlar uchun, ushbu moddaning ikkinchi qismida nazarda tutilgan hollarni istisno etganda, quyidagilar asos bo‘ladi: maxsus vakolatli organ yoki uning tegishli hududiy bo‘linmasi tomonidan berilgan, xo‘jalik yurituvchi subyektlar faoliyatini tekshirishni o‘tkazishning muvofiqlashtiruvchi rejasidan ko‘chirma; 74 nazorat qiluvchi organning muvofiqlashtiruvchi reja asosida chiqar- gan buyrug‘i yoxud maxsus vakolatli organning rejadan tashqari tekshirish, shu jumladan taftish o‘tkazish to‘g‘risidagi hamda tekshirish maqsadi, tekshiruvchi mansabdor shaxslar tarkibi va tekshiruvni o‘tkazish muddatlari ko‘rsatilgan qarorlari. Prokuratura, ichki ishlar va milliy xavfsizlik xizmati organlari tomonidan xo‘jalik yurituvchi subyektlar faoliyatini tekshirish uchun qo‘zg‘atilgan jinoiy ish mavjudligi asos bo‘ladi. Bunda tekshiruvga xo‘jalik yurituvchi subyektning faqat qo‘zg‘atilgan jinoyat ishi bilan bog‘liq faoliyati qamrab olinishi mumkin bo‘lib, bu haqda tekshiruvni tayinlash to‘g‘risidagi qarorda ko‘rsatilgan bo‘lishi lozim. Xo‘jalik yurituvchi subyektlarning moliya-xo‘jalik faoliyatini tekshirishlar belgilangan tartibda faqat davlat soliq xizmati organlari tomonidan, mazkur organlar tekshirishlar davomida soliq va valutaga oid jinoyatlar alomatlarini aniqlaganida esa O‘zbekiston Respublikasi Bosh prokuraturasi huzuridagi Soliq va valutaga oid jinoyatlarga qarshi kurashish departamenti tomonidan amalga oshiriladi. Xo‘jalik yurituvchi subyektlarning faoliyatini tekshirishlar maxsus vakolatli organning qaroriga binoan rejali tartibda ko‘pi bilan yiliga bir marta amalga oshirilishi mumkin, xususiy korxonalar va mikrofirmalar, kichik korxonalar, fermer xo‘jaliklari bundan mustasno. Belgilangan normalar va qoidalarga o‘z vaqtida hamda to‘la hajmda rioya etuvchi xo‘jalik yurituvchi subyektlarning faoliyatini tekshirishlar nazorat qiluvchi organlar tomonidan ko‘pi bilan ikki yilda bir marta amalga oshiriladi, xususiy korxonalar va mikrofirmalar, kichik korxo- nalar, fermer xo‘jaliklari bundan mustasno. Xususiy korxonalar faoliyatini tekshirishlar nazorat qiluvchi organlar tomonidan ko‘pi bilan ikki yilda bir marta, belgilangan tartibda amalga oshirilishi mumkin, qonun hujjatlarida nazarda tutilgan hollar bundan mustasno. Mikrofirmalar, kichik korxonalar va fermer xo‘jaliklarining moliya- xo‘jalik faoliyatini rejali tekshirishlar ko‘pi bilan to‘rt yilda bir marta, boshqa tadbirkorlik subyektlarining moliya-xo‘jalik faoliyatini rejali tekshirishlar ko‘pi bilan uch yilda bir marta amalga oshiriladi. Yangi tashkil etilgan mikrofirmalar, kichik korxonalar va fermer xo‘jaliklarining moliya-xo‘jalik faoliyati ular davlat ro‘yxatidan o‘tkazilgan paytdan e’tiboran ikki yil mobaynida rejali tekshiruvlardan o‘tkazilishi mumkin emas. |