O'zbekiston respublikasi oliy ta'lim, fan va innovatsiyalar vazirligi sharof rashidov nomidagi samarqand davlat universiteti

Nazariyadan ma’lumki, karbonatli birikmalaming cho'kmaga o'tishi faqat ulaming to'yinganlik darajasi bilangina emas, balki muhitning pH ko'rsatkichiga ham bog'liq. Karbonatli birikmalar miqdori eritmada to'yinish darajasida bo'lsa ham, nordon muhitda ular cho'kmaga o'tmaydi, balki kalsiy va magniy gidrokarbonatlari shaklida eritmada qolaveradi. Faqat pH = 7,5-8,0 bo'lganda kalsiy karbonat (CaC03) va pH = 8,5-9,0 bo'lganda magniy karbonat (MgS03) cho'kmaga o'tishi mumkin. Boshqa jihatdan qaraganda, kalsiy va magniyning karbonatli birikmalari o‘zga tuzlardan farqli o'laroq, harorat oshishi bilan eruvchanligi kamayib boradi. Chunki haroratning oshishi suvda erigan karbonat angidrit (C02) gazi miqdorining kamayib ketishiga olib keladi. Bu esa suvda erigan magniy va kalsiy gidrokarbonatlarining monokarbonatlar shaklida cho'kmaga o'tishiga imkon yaratadi.

Karbonatli jinslarning qoilanilishi та konlari.Ohaktoshlar metallurgiya, kimyo sanoati, qurilish va shakar ishlab chiqarishda (siropni tozalashda) keng qo'Uaniladi. Metallurgiyada ohaktoshlardan temir ma’danlarini domna pechlarida eritishda asosiy flyus sifatida foydalaniladi. Bunda ohaktosh tarkibidagi SaO keraksiz jins, yoqilg'i kuli, ma’dandagi va yoqilg'idagi zararli qo'shimchalarni (С, P va b.) shlakka o'tkazadi va nisbatan yengil bo'lgan shlak tarkibida suyulgan metaldan ajraiib chiqadi. Kimyo sanoatida ohaktoshlardan soda, xlorli ohak, kalsiy karbidi va boshqa mahsulotlami ishlab chiqarishda foydalaniladi. Kimyo sanoati ohaktosh sifatiga yuqori talablar qo'yadi. Masalan, soda ishlab chiqarishda ohaktosh tarkibida CaC03 miqdori 94% dan kam bo'lmasligi va MgCOj niki 2% dan, Si02 niki 3% dan va R20 3 niki 1% danf* ortiq bo'lmasligi lozim.

Karbonatli jinslarning qoilanilishi та konlari.Ohaktoshlar metallurgiya, kimyo sanoati, qurilish va shakar ishlab chiqarishda (siropni tozalashda) keng qo'Uaniladi. Metallurgiyada ohaktoshlardan temir ma’danlarini domna pechlarida eritishda asosiy flyus sifatida foydalaniladi. Bunda ohaktosh tarkibidagi SaO keraksiz jins, yoqilg'i kuli, ma’dandagi va yoqilg'idagi zararli qo'shimchalarni (С, P va b.) shlakka o'tkazadi va nisbatan yengil bo'lgan shlak tarkibida suyulgan metaldan ajraiib chiqadi. Kimyo sanoatida ohaktoshlardan soda, xlorli ohak, kalsiy karbidi va boshqa mahsulotlami ishlab chiqarishda foydalaniladi. Kimyo sanoati ohaktosh sifatiga yuqori talablar qo'yadi. Masalan, soda ishlab chiqarishda ohaktosh tarkibida CaC03 miqdori 94% dan kam bo'lmasligi va MgCOj niki 2% dan, Si02 niki 3% dan va R20 3 niki 1% danf* ortiq bo'lmasligi lozim.