O'zbekiston respublikasi oliy ta'lim, fan va innovatsiyalar vazirligi sharof rashidov nomidagi samarqand davlat universiteti

Shu maqsadda San-Frantsisko qo'ltig'ida qurilgan zavodda dengiz suvi zichligi 1,13 g/sm3 gacha bug'latilib, kalsiy karbonat cho'ktiriladi va eritma boshqa moslamaga o'tkazilib, yana bug'latiladi, uning zichligi 1,22 g/sm3 ga yetganda kalsiy sulfati cho'kmaga o'tadi. Eritmaning zichligi 1,26 g/sm3 da undan magniy sulfati cho'ktirilib, navbatdagi moslamada eritma butunlay bug'latilib, osh tuzi cho'kmaga o'tkaziladi. Shu usulda olingan osh tuzining tozaligi 99,6% ni tashkil etadi. Hozirgi mavjud ko'llaming ko'pida, asosan dengiz suvida ikkinchi darajali yoki qo'shimcha tarzda uchraydigan tuzlar va radikallar uchraydi. Ishqoriy ko'llarda natriy karbonati, boshqalarida esa natriy va magniy sulfatlari yoki magniy xlorid miqdori ko'p. Demak, aksariyat sho'r ko'llarda erigan tuzlarning tarkibi dengiz suvinikidan ancha farq qiladi.

Sho'r ko'llar ham o'zaro erigan tuzlarning tarkibi va miqdori bo'yicha bir-biridan keskin farq qilishi mumkin (7-jadval). Bu koilaming har biri muayyan bir tuzlarga to'yingan bo'lib, hozirgi vaqtda ularning cho'kmaga o'tayotganligini kuzatish mumkin. Kimyoviy tarkibiga qarab sho'r ko'llar, M.G.Valyashko bo'yicha 3 guruhga: sodali, sulfatli va xloridli ko'Uarga boiinadi. Sodali ko'llarda natriy, kalsiy va magniy karbonatlari, natriy sulfatlari va xloridlari mavjud. Havzaning umumiy sho'rligi 28% dan oshganda natriy karbonat cho'kmaga o'tadi. Bunday ko'llarga AQShning Nevada shtatidagi Karson koiini misol qilib ko'rsatsa bo'ladi. Sulfatli ko'llarda natriy karbonatining bo'lmasligi, tuz tarkibi asosan natriy va magniy sulfatlari hamda xloridlar bilan ifodalangan bo'ladi.

Sho'r ko'llar ham o'zaro erigan tuzlarning tarkibi va miqdori bo'yicha bir-biridan keskin farq qilishi mumkin (7-jadval). Bu koilaming har biri muayyan bir tuzlarga to'yingan bo'lib, hozirgi vaqtda ularning cho'kmaga o'tayotganligini kuzatish mumkin. Kimyoviy tarkibiga qarab sho'r ko'llar, M.G.Valyashko bo'yicha 3 guruhga: sodali, sulfatli va xloridli ko'Uarga boiinadi. Sodali ko'llarda natriy, kalsiy va magniy karbonatlari, natriy sulfatlari va xloridlari mavjud. Havzaning umumiy sho'rligi 28% dan oshganda natriy karbonat cho'kmaga o'tadi. Bunday ko'llarga AQShning Nevada shtatidagi Karson koiini misol qilib ko'rsatsa bo'ladi. Sulfatli ko'llarda natriy karbonatining bo'lmasligi, tuz tarkibi asosan natriy va magniy sulfatlari hamda xloridlar bilan ifodalangan bo'ladi.