O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi alisher navoiy nomidagi samarqand davlat universiteti pedagogika fakulteti

Komenskiy o’qituvchining kasbiy sifatlari haqida. 
Yan Amos Komenskiy o’qituvchini yer yuzidagi har qanday kasbdan ko’ra 
yuqoriroq turadigan juda faxrli kasb deb hisoblab, o’qituvchiga nihoyatda katta 
ahamiyat berdi. 
Shu bilan birga uning fikricha har bir o’qituvchi o’z kasbining burchi, 
vazifasi, ma’lumotini to’g’ri anglash lozim deb hisobladi. 
U o’z ishini behad sevishi o’quvchilarga bamisoli otalaridek muomala 
qilishi, ularda bilimga havas tug’dirishi zarur. «O’zi namuna ko’rsatib, 
o’quvchilarni o’ziga ergashtirish o’qituvchining eng birinchi vazifasidir». 
Komenskiy o’zining dunyoqarashiga muvofiq dindorlik o’qituvchining eng 
muhim xislatlaridan biridir deb, hisobladi. 

---

Uning qarashlarida diniy axloqiy shakllantirish, ma’rifat orqali xudoni 
anglashish asosiy axloqiy tarbiya vazifalari edi; 
Umuman olganda, Yan Amos Komenskiy ilmiy pedagogika fanini 
shakllanishida muhim hissa qo’shdi. U pedagogika fanining asosi sifatida va 
barchani o’qitish lozim degan progressiv g’oya muallifi bo’lib tanildi. 
Komenskiy o’z pedagogik g’oyalari bilan sxolastik ta’limotga qattiq zarba 
berdi. U maktab bolani ma’rifat olamiga boshlaganida, uni hissiy bilishga, so’ngra 
esa, aqliy bilishga o’rgatishi lozimligini ilgari surdi. 
Yan Amos Komenskiy butun dunyoda pedagogika ilmining va maktabning 
taraqqiyotiga juda katta ta’sir ko’rsatadi. U maktab ma’rifiy ishlari orqali jamiyat 
hayotini o’zgartirish mumkin degan progressiv g’oyalarini, ta’lim prinsiplari, 
uslublarini kiritdi. 

---

3. Yan Amos Komenskiyning pedagogik faoliyati, sinf-dars tizimining 
yaratilishi 
Maktab ta’limini tashkil etish, sinf dars tizimi. Komenskiy maktabda o’quv 
yili va uni o’quv choraklariga bo’lish to’g’risidagi tushunchani, kanikulni kiritdi, 
o’quv kunini qanday tashkil etish belgilab berdi. (ona tili maaktabida 4 o’quv soati 
lotincha maktabda 6 o’quv soati), o’quv mashg’ulotlarining sinf-dars tizimini 
nazariy jihatdan ishlab chiqdi va bu temani amalda qo’lladi.
O’sha vaqtlardagi maktablarda o’quvchilar maktabga butun yil davomida turli 
vaqtlarda qabul qilina berar edi. O’quvchilar garchi sinfda birga o’tirsalar ham, 
lekin ko’pincha sinfning hamma o’quvchilari bilan kollektiv mashg’ulotlar olib 
borilmas edi, har bir o’quvchi o’ziga berilgan darsni o’qir, maktabda har bir 
o’quvchi sinfdan-sinfga o’zining vaqtiga yarasha alohida-alohida ko’chirila berar 
edi. O’qituvchi har bir o’quvchini huzuriga chaqirib, u bilan yakka tartibda shu-
g’ullanar edi. Komenskiy maktabga o’quvchilarni yilda bir martda qabul qilish, 
o’qituvchi butun sinf bilan kollektiv ish olib borishni talab etdi. U o’quv 
mashg’ulotlarini o’tkazishning sinf-dars tizimiga asos soldi, darsni qanday 
rejalashtirish va olib borish to’g’risida ko’rsatmalar berdi, darsning bir qismini 
o’quvchilardan so’rash yo’li bilan ularning bilimlarini hisobga olishga ajratishni, 
bir qismini esa yangi materialni berish va mashqlar o’tkazishga ajratishni taklif 
qildi.
U har bir darsning o’z temasi va o’z vazifasi bo’lish lozimligini aytdi. 
O’qituvchi hamma o’quvchilarning mashg’ulotlarda faol qatnashishlarini diqqat 
bilan kuzatib borishni va dars vaqtida sinfda intizom saqlashlari lozimligini 
Komenskiy alohida uqtirib o’tdi.