O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi buxoro davlat universiteti xidirova g. R., Raxmatullayeva f. M

 
2.3-chizma. Mintaqaviy turizm bozorining ijtimoiy samaradorlik 
yo`nalishlari 
Turizmni ijobiy ta`siri birinchi navbatda mintaqadagi milliy qadriyatlar va 
urf-odatlarni mustaxkamlash va yanada rivojlantirishga olib keladi. Ushbu yo`nalish 
mintaqada o`ziga xos madaniy turistik brendni shakllanishi va turistlarni taklif 
qilishning muhim mexanizmi bo`lib xizmat qiladi. Shuningdek, turizm 
infratuzilmasini 
rivojlantirishda 
yangi 
kommunikatsiyalar, 
informatsion 
texnologiyalarni qo`llash aholining ijtimoiy qarashlarini va faoliyatlarini ijobiy 
tarafga o`zgarishiga olib keladi. 
Mintaqada turizm sohasida mehnat qiladigan yuqori malakali mutaxassislarni 
tayyorlash 
va 
qayta 
tayyorlash 
tizimini 
rivojlantirish, 
yangi 
o`quv 
texnologiyalaridan foydalanish, jahon standartlari talabiga mos keladigan kadrlarni 
Milliy qadriyatlarni 
saqlash va rivojlantirish 
Ta`lim va kadrlar 
tayyorlash tizimini 
yuqori darajaga 
ko`tarish 
Aholi madaniyatini 
oshirish 
Aholini turistik 
xizmatlarga bo`lgan 
talabini qondirish 
MINTAQAVIY 
TURIZM BOZORI 
IJTIMOIY 
SAMARADORLIK 
YO`NALISHLARI 
Aholi bandligini 
ta`minlash, 
daromadlarini oshirish 
Aholi salomatligini 
mustahkamlash 
O`rta sinfni shakllanishi 
va mustahkamlanishi 
Mavjud tabiiy-tarixiy 
yodgorliklarni saqlash, 
o`rganish, ajdodlarni 
yodga olish 
Yangi ijtimoiy 
infratuzilma ob`ektlarini 
barpo etish 
Hududlar o`rtasidagi 
ijtimoiy rivojlanishdagi 
farqlarni kamaytirish 

---

27 
shakllantirish ta`lim tizimi uchun o`rnak bo`lishi mumkin. Bundan tashqari asosiy 
ijtimoiy muammo bo`lgan aholi bandligini ta`minlashda ham turizm salohiyatidan 
samarali foydalangan holda yangi ish joylarini tashkil etilishi yirik ijtimoiy samara 
natijasi bo`lib xizmat qiladi. 
Aholi bandligini ta`minlash o`z navbatida ularni daromadlarini ortishiga, 
bevosita turmush sifatini oshishiga olib keladi. 
Ichki turizmni qo`llab-quvvatlash, aholining dam olishi uchun qulay sharoit 
yaratilishi, ularni salomatligini tiklash va mustahkamlashga muhim zamin yaratadi.
Jahon tajribasidan kelib chiqqan holda, turizm xizmatlarining asosiy 
iste`molchilari o`rta sinf vakillaridir. Ushbu omil mamlakatda va mintaqalarda o`rta 
sinfni shakllanishi uchun keng imkoniyatlar yaratib beradi. turizmni bevosita 
mintaqaviy tarmoq ekanligini e`tiborga olgan holda, uni hududlararo ijtimoiy 
tabaqalashuvga ta`sir qilib, aholi turmush darajasidagi farqlarni kamaytirish va 
yaqinlashtirish uchun o’zi imkon yaratadi. 
Ijtimoiy soha to`g’risida gapirganda, turizmni ham ushbu sohaga talluqli 
ekanligini ta`kidlash lozim. Turizmning ahamiyati uning ijtimoiy sohadagi quyidagi 
faoliyatlari bilan belgilanadi: 
- moddiy va nomoddiy boyliklarni iste`molchiga etkazib berish; 
- iste`mol jarayoniga xizmat qilish; 
- aholi salomatligini ta`minlash; 
- aholini ijtimoiy-madaniy darajasini shakllantirish va qo`llab-quvvatlash; 
Turizm jamiyatda o`ziga xos ijtimoiy vazifalarni bajaradi. Ular aholini 
mehnatga layoqatini tiklash và rivojlantirish, bo`sh vaqtdan samarali foydalanish, 
aholi bandligini ta`minlash va daromadlarini oshirish, dam olish infratuzilmalarini 
rivojlantirishdan iborat. 
Bizning fikrimizcha mintaqaviy turizm ijtimoiy yo`naltirilgan bo`lishi kerak. 
Birinchidan, turizm inson manfaatlari uchun xizmat qilish; ikkinchidan esa, mikro 
va makrodarajada daromadlar olishga mo`ljallangan, ya`ni ijtimoiy yo`naltirilgan va 
bozor mexanizmlarini qo`llashga qaratilgan desak to`g’ri bo`ladi. 
Umuman turizmni mintaqa iqtisodiyoti, uning tarmoqlari va ijtimoiy sohaga 
ta`siri ko`p qirrali bo`lib, barqaror ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanishning muhim omili 
bo`lib xizmat qiladi. Turizmdan olinadigan daromad mintaqani rivojlanishi uchun 
qo`shimcha rag’batlantiruvchi kuch bo`libgina qolmay, balki mavjud madaniy-
tarixiy va tabiiy salohiyatni asrab qolishning zarur omilidir. 
Turizmni mintaqa iqtisodiyotiga ta`sirini umumiy kontseptsiyalar orqali 
aniqlash bilan bir qatorda uni miqdoriy aniqlash uslubiyoti va usullarini ishlab 
chiqish nazariya va amaliyot uchun dolzarbdir. Asosiy masala turizmning iqtisodiy 
samaradorligini aniqlashning aniq indikatorlari va ko`rsatkichlarini ilmiy 
asoslashdan iborat. Iqtisodiy samaradorlik (bevosita va bilvosita) asosan turizmdan 

---

28 
olinadigan umumiy daromadlar, uning yalpi hududiy mahsulotdagi ulushi va boshqa 
bir qator makroiqtisodiy ko`rsatkichlar orqali (eksport, xizmatlar hajmi, bandlik va 
boshqalar) aniqlanishi mumkin. Lekin ushbu ko`rsatkichlarni aniqlashda bir qator 
uslubiy muammolar mavjud bo`lib, ular rasmiy statistikani takomillashtirish 
zaruriyati, yangi hisoblash uslublarini ishlab chiqish lozimligi, maxsus ijtimoiy 
tadqiqotlarni amalga oshirishni taqazo qiladi. 
Xulosa sifatida turizmni mintaqa iqtisodiyotiga ta`sirini o`rganish va aniq 
xulosalar qilish hududlarni kompleks va mutanosib rivojlantirish, uzoq va o`rta 
muddatda mavjud turistik salohiyatdan samarali foydalanish, eng asosiysi aholi 
turmush darajasi va sifatini oshirish uchun asosiy omil bo`ladi.