O‘zbеkiston rеspublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi buxoro davlat univеrsitеti

Nazorat savollari: 
1. Qobiliyat haqida tushuncha bering? 
2. Qobiliyat rivojlanishi va individual farqlarni izohlang?
3. Qobiliyat va layoqatning farqi nima?
4. Inson qobiliyatining biologik asoslari tushuntirib bering?
5. Shaxsda qobiliyat qanday rivojlanadi? 

---

412 
GLOSSARIY 
 
 Adaptatsiya
(lot. adaptaro–moslashmoq) sezgi a’zolari (analizatorlar) ning 
ta’sirot kuchiga moslashuvi natijasida muayyan sezgirliknig o‘zgarishi A. 
hodisasida sezgirlik ortishi yoki kamayishi mumkin. Kuchli ta’sirdan kuchsiz 
ta’sirga o‘tganda sezgirlik asta-sekin ortib boradi, ta’sir kuchayganda esa, 
sezgirlik, aksincha, kamayib boradi. A.qonuniyati, organik sezgilardan boshqa, 
barcha sezgilar sohasiga xosdir. U fiziologik, ijtimoiy – psixologik va kasbiy 
moslashishga bo‘linadi.
 
Anesteziya
(yunon anaisthesia–sezgisizlik, sezmaslik) –nerv tizimining 
kasallanishi oqibatida sezgirlikning yo‘qolishi. 
Asteniya 
(yunon. asthenea-holsizlik) kuchli toliqish, sezgirlikning susayishi, 
kayfiyatning beqarorligi, uyquning buzilishi bilan ifodalanuvchi ruhan sustlik, 
ojizlik holati. Unga uzoq muddat spirtli ichimlik ichish natijasida hosil bo’ladigan 
ruhiy sustlik misol bo’ladi.
Attraksiya
– (fran.attraktion –qiziqmoq, intilmoq)- kishini boshqa kishi 
tomonidan qanday qabul qilinishini belgilovchi tushuncha, ya’ni bir kishini ko‘rib 
qolganda, idrok etganda yuz beradigan tafakkur turi. 
Audometr
-(lot.audire-eshitmoq, 
yunon. 
metrio-o’lchayman) 
eshitish 
sezgisining kuchini aniqlaydigan asbob.
Agglyutinatsiya
(lot.agglutinare –yopishtirmoq) bir necha narsalarning ayrim 
har xil qismlarini olib birlashtirilib, yangi narsa va hodisalarning obrazlariga 
yaratilgan iborat xayol faoliyati. Mavjud obraz va tasavvur qismlarini bir-biriga
«yopishtirib» qo‘shish asosida yuzaga keladi. Mas. suv parisi obrazi. 
Antipatiya
(yunon. antipotheia-ko‘ngilsizlik, xushlamaslik,yoqtirmaslik) - 
biror narsaga yoki kimsaga nisbatan bo‘lgan salbiy munosabatdan kelib chiqadigan 
va uni ifodalaydigan yoqimsiz hissiyot. 
Apatiya
- charchash, og‘ir his-tuyg‘u yoki kasallik oqibatida qiziqishning 
so‘nishi, atrofdagilarga nisbatan befarq bo‘lish, ma’yuslik kabi ruhiy holatlar. 

---

413 
Affekt
- (lot. affektus–ruhiy hayajon, ehtiros)-kuchli, tez va jo‘shqin 
kechuvchi, nisbatan qisqa muddatli, his-hayajonli, irodaviy nazorat yo‘qotilgan 
ruhiy holat. 
Afaziya
- (yunon. yuk. phasia-nutq)- eshitish a’zolarining sog’lom bo‘lgani 
holda nutq faoliyatining buzilishi. Bosh miya katta yarim sharlari po’stlog’ining 
shikastlanishi natijasida paydo bo’ladi.