ularni ishlab chiqadigan o’quvchilarga bo’lish kabi qoidalarni o’zida mujassam
etadi. Shu bilan bir qatorda guruhlarni o’zaro faol harakat qilishga undaydi.
O’qituvchi dars ijodkori, demek, u o’z yo’lini izlashi kerak. O’qituvchi
qanday hodisani shunday o’rgatish kerakki, o’quvchilar chin ko’ngildan, ya’ni
har kim o’z fikrini ayta oladigan va aytishi zarur bo’lgan erkinlik darsidir.
Darsga qancha ko’p va yaxshi tayyorlansang, shunchalar o’zingni eshitishga,
Aqliy hujum usuli o’quvchilarning o’zlari oldingi o’tilgan mavzulardagi
Masalan, «Tekis tezlanuvchan harakatda ko’chish», «Tezlik bilan ko’chish
38
orasidagi bog’lanish», «Kinetik va potensial energiya» va boshqa formulalarni
chiqarib beradi.
Tekis tezlanuvchan harakatda ko’chishda doskaga quyidagi formulalarni
yozib
2
.
2
0
at
t
v
S
formulani «Aqliy hujum» usulida chiqarish tavsiya
qilamiz.
1)
;
t
S
v
урт
2)
t
v
S
урт
.
; 3)
;
2
0
v
v
v
урт
4)
at
v
v
0
O’quvchilar 2, 3, 4-formulalardan foydalanib
2
.
2
0
at
t
v
S
chiqarib,
tushuntirib beradilar. Mana shunday dars kashfiyotdir. O’quvchi ham o’qituvchi
ham darsga xuddi shu narsa uchun ikki tomonlama ijod, hamkorlik sevinchi
uchun, o’quv faoliyatida darsdan xuddi yozuvchi darajasida foydalanish
quvonchi uchun kelishadi.
Formula qanday shaklda bo’lmasin, u mohiyatni ochishga, to’plash,
saralash, aniqlash va quyuqlashtirishga, o’quvchidagi oqilona ruhni va shu
asosidagi estetik ruhni va mavzuni tushunishga o’rgatadi. Hamma formulalarni
bir yerga to’plab va ana shu formulalardan boshqa formulani topishga yordam
beradi. Aqliy hujum usuli bu oddiy formulalardan tortib murakkab
formulalarning topishning oqilona yo’lidir. Masalalari yechishda ham xuddi shu
usullarni qo’llash yaxshi natijalar beradi.
Tanqidiy tafakkur. Bu usulda o’qituvchi talabalarga nimani nimaga
qiyoslashni o’rgatishi zarur. Har qanday fizik hodisani shunday o’rgatish
kerakki, talabalar chin ko’ngildan, ya’ni mustaqil xulosalarga, qiyoslashlarga
o’rgansin.
Asosan bunda o’quvchilarni fikrlashga, hodisalarning sababini
tushuntirishga, o’z mulohazalarini asoslashni, shuningdek, fikrlashning ketma-
ketligini, tanqidiylik, mustaqillik singari tomonlarni, faktlarga bo’lgan
qiziqishlar bilan birga nazariyaga qiziqish paydo bo’lishini o’rgatadi.