O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi m. G. Umarxodjaeva, O. S. Umarov, D. A. Ismailov
Aksionerlik jamiyatlarida foydaning taqsimlanishi va unda dividendlar
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
2.Aksionerlik jamiyatlarida foydaning taqsimlanishi va unda dividendlar
ulushining amaldagi holati tahlili. Dividend to‗lash tartibi firmaning direktorlar kengashi tomonidan o‗rnatiladi. Dividend to‗lash haqidagi xabar e‘lon qilinadi. To‗lovlar belgilangan hisob muddatida ro‗yxatdan o‗tgan barcha aksionerlar uchun to‗lab beriladi. Odatda bozorda aksiyalarning sotilishi va sotib olinishi dividendlari bilan birga hisoblanadi. Ayrim hollarda hisob muddatiga bir necha kun kolganda, bundan sungra aksiyalar dividendsiz savdo qilinadi. Aksiyani dividendi bilan sotib olgan investorning aksiyasi uz vaqtida ro‗yxatdan utmagan bo‗lsa ham tashvishlanmaydi. Chunki bunday holatda dividendni aksiyani sotuvchi to‗lab berishi shart. Kompaniya 138 dividend miqdorini belgilashda to‗liq mustaqillikka ega emas. Kompaniya kreditorlari bir kancha cheklovlar qo‗yish huquqiga ega, chunki dividendning ko‗p to‗lanishi kompaniya qarzini o‗zish uchun pulsiz kolishiga olib kelishi mumkin. Shuningdek, kompaniyalarga dividendni ustav kapitalidan to‗lash ham takiklanadi.Katta kompaniyalarda mulkni boshqaruvdan ajratish - bu zarurat hisoblanadi. Buyuk korporatsiyalarga 100 minglab aksionerlar egalik qiladilar. Ularning barchasining kompaniyani faol boshqarishining iloji yuk. Tasavvur qiling, masalan Toshkent shaxriga oid bir masala shahardagi barcha aholini tuplpb, muxokama orqali xal qilinishi judayam qiyin masala. Shuning uchun ham kompaniyani boshqaruv funksiyasi professional menejerlarga o‗tkaziladi. Mulkni boshqaruvdan ajratish juda ko‗p qulayliklarni yaratadi. Biznesni yuqotishlarsiz amalga oshirishga yordam beradi. Firma esa professional menejerlarni yollash orqali bu ishni amalga oshiradi. Shuning bilan bir katorda, agarda kompaniyaning egalari bilan menejerlar boshqa- boshqa maqsadlarga harakat qilsalar bu yollash o‗zining muammolarini ham keltirib chiqaradi. Agarda menejerlar butun kuchlari bilan aksionerlar qiziqishlarini amalga oshirmasalar, uzlari uchun ishni oson qilmokchi bo‗lsalar yoki uzlari boyishni xohlasalar va xokazo, aksionerlar mablag‗lariga moliyaviy imperiyani qursalar - katta muammo kelib chiqadi. Menejerlar va aksionerlar o‗rtasidagi qarama-qarshilikning o‗zagini ―vakolatnoma beruvchi va vakil‖ munosabatlari tashkil etadi. Vakolat beruvchilar aksionerlar hisoblanadi, menejerlar esa ularning vaqillaridir. Aksionerlar menejerlardan bir narsani - firmaning qiymatini oshirishni istaydilar, ammo menejerlarning o‗z qiziqishlari yoki ishlari bo‗lishi mumkin. Ushbu jixatlardan xususiy firmaning ustunligini bilish mumkin. Xususiy firmada mulk va menejer - bitta shaxs bo‗lib, qiziqishlari 2 xil yo‗nalishda bo‗lmaydi. ―Vakolatnoma beruvchi va vaqil‖ muammosi faqatgina aksionerlar va menejerlarning qiziqishlarida xosil bo‗lmaydi. Balki aksionerlar kanakadir yullar bilan menejerlarni uzlari uchun ishlatishlari shart bo‗ladi. Kompaniya raxbarlarining boshqa barcha xodimlarni mexnat qildirish uchun har xil vositalarni kullashlari kerak bo‗ladi. Bunday holatda ―vakolatnoma beruvchi‖ sifatida bosh menejerlar, ―vakil‖ sifatida esa pastki 139 bugindagi menejerlar va xodimlar hisoblanadilar.Moliyalashtirish sohasida ham o‗ziga yarasha muammolar mavjud. Kompaniyaning yaxshi holatlarida uni qarzdor qilgan banklar va obligastiya egalari kompaniyaga muvaffakiyatlar tilaydilar. Ammo kompaniyada muammo paydo bo‗ladigan bo‗lsa - kelishish unchalik oson bo‗lmaydi. Kreditorlar hamma narsadan ko‗ra uz qarzlarini qaytarib olish haqida kayguradilar.Barcha qarz berganlar birinchi navbatda o‗z mablag‗larini olishga harakat qiladilar. 8-jadval OAJ larida sof foydaning tahsimlanishi 2011-yil holati tahlili 2 Yuqoridagi 8-jadvalda OAJ «Uzneftegazmash» aksiyadorlik kompaniyasi va OAJ «Golden wing» kushma korxonasining sof foydani taqsimlanishi holati keltirilgan. Ushbu ma‘lumotlarga ko‗ra OAJ «Uzneftegazmash» aksiyadorlik kompaniyasi sof foydasining 89%i, ya‘ni 62,8 mln. so‗mi dividend to‗lash uchun a jratilgan va 11%i, ya‘ni 7,6 mln. so‗mi kompaniya ixtiyoriga koldirilgan. OAJ «Golden wing» qo‗shma korxonasi sof foydasining 60%i, ya‘ni 111 mln. so‗mi dividend to‗lash uchun ajratilgan va 40% i, ya‘ni 74 mln. so‗mi kompaniya ixtiyoriga koldirilgan. Kompaniyaning umumiy qiymatini ko‗p talabgorlar orasida taqsimlanadigan tort ko‗rinishida tasavvur qilaylik. Ushbu talabgorlar safiga aksionerlar va menejerlar, kompaniyaning kolgan xodimlari, firmaning qarz majburiyatini sotib 2 Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|