O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi o‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi markazi iskandar tuxliyev bahodirxon safarov

guruhli bo‘lishi mumkin.
Individual turlar. Turistlarga ko‘proq erkinlik va mustaqil 
harakatlanish imkonini beradi. Ammo bunday turlar guruhli turlarga 
nisbatan qimmatroq, chunki individual turlar tarkibiga kiruvchi ichki 
yo‘nalishdagi transport, gid (tarjimon) xizmatlari va ba’zi boshqa 
xizmatlar uchun to‘lov to‘lig‘icha turist zimmasiga tushadi. Guruhli 
turlarda esa to‘lov guruhdagi a’zolar o‘rtasida taqsimlanadi.
Guruhli turizm. Nisbatan arzon, ko‘p sonli turistlar uchun 
hamyonbop, ammo guruhli turizmda guruhning barcha a’zolari 
o‘rnatilgan tartibga bo‘ysunishlari lozim bo‘ladi.
Jozibador turistik mahsulot yaratish turoperatorlarning eng muhim 
va birinchi vazifasidir. Turistik tashkilotlar faoliyatining ushbu 
sohasi ishlab chiqarish jarayonlari bilan bevosita bog‘liq. «Turistik 

---

mahsulot yaratishda turist nima sotib oladi?» degan savolga aniq 
javob berish lozim. Axir, turist mehmonxonaga joylashtirish uchun 
emas, yangi hissiyotlar va notanish narsalar bilan tanishish uchun, 
restorandagi bifshteks yoki go‘shtli qiyma uchun emas, balki e’tibor, 
qulaylik, xizmatlar uchun pul to‘laydi. Shuning uchun turistik 
mahsulot yaratish turistning iste’molchilik xususiyati va sifatlarini 
o‘rganishdan, turistlar uchun eng jozibali tomonlarni ochishdan 
boshlanadi. Aynan shu ko‘rsatkichlar turistik mahsulotni ishlab 
chiqish va sotishdagi eng muhim yo‘naltiruvchilar hisoblanadi.
Yuqorida ta’kidlangan tamoyillarning barchasi xizmat ko‘rsatish 
texnolgiyasiga 
kiritilishi 
lozim. 
Turni 
tashkillashtirish 
texnologiyasida turistlar va xizmat ko‘rsatuvchi xodimning o‘zaro 
ta’sir muhiti ham, turistlar tomonidan xizmatlar qabul qilinishining 
psixologik jihatlari ham birdek muhimdir. Bu shuni anglatadiki, 
turistning shaxsiy qiziqishlari, unga bo‘lgan samimiy munosabat 
doimo birinchi o‘ringa qo‘yilishi lozim.
Xizmat ko‘rsatishni tashkil qilishda ozodlik tamoyilini inobatga 
olish juda muhimdir, ya’ni sayohat chog‘ida barcha ko‘ngilsiz 
narsalardan ozod bo‘lishi lozim. Masalan, turistlarni transportga 
biletlar buyurtma qilishdan, konsert va teatrlarga biletlar buyurtma 
qilishdan, har qanday turdagi xizmatlarni kutishidan butunlay xalos 
qilish lozim.
Xizmat ko‘rsatishning optimalligi – mehmondo‘stlikka aloqador 
bo‘lgan iste’molchi xususiyatlaridan biri. Xizmat ko‘rsatishning 

---

optimallashuvi quyidagilarni nazarda tutadi: 
– barcha xizmat turlarining yagona klassga mos kelishi; 
– barcha xizmatlarning tur mazmuniga mos kelishi; 
– 
tur 
iste’molchilarining 
ma’lum 
maqsadli 
guruhiga 
yo‘naltirilganligi; 
– xizmat ko‘rsatish dasturini oldindan kelishish; 
– dasturlarning o‘zgaruvchanligi u yoki bu xizmatlarni 
almashtirish imkonining mavjudligi; 
– taqdim etiladigan xizmatlar soni bo‘yicha xizmatlarning 
maqsadga muvofiq tarkibi; 
– xizmat ko‘rsatishda majburiylik alomatlarining yo‘qligi. 
Ushbu tamoyillarning barchasini turistik mahsulotni tayyorlash 
bosqichidayoq inobatga olish muhim. Bunda noto‘g‘ri tayyorlangan 
mahsulotga nafaqat talab mavjud bo‘lmasligi, balki bunday mahsulot 
tashkilotdan bo‘lajak potensial mijozlarning ixlosini ham qaytarishi 
mumkinligini unutmaslik lozim. Bugungi kunda turist bozorda hukm 
surayotgan raqobat sharoitida yuqoridagilar kuchli omillar bo‘lib 
hisoblanadi.
Xizmat ko‘rsatish klasslari taqdim etilayotgan xizmatlar sifatini 
belgilash uchun ishlatiladi. Turistik mahsulot turli-tuman xizmatlar 
yig‘indisidan iborat bo‘lganligi uchun ularni turistga sotishda 
darajasini belgilash bilan bog‘liq muammolar kelib chiqadi. Turlar va 
xizmatlarning darajasini belgilash bo‘yicha bizning mamlakatimiz 
bozorlarida ham, xalqaro bozorda ham me’yoriy standartlar mavjud 

---

emas. Shuning uchun turoperator va turagentlar turni siljitish va 
sotishda shartli ravishda tur bo‘yicha xizmatlarni luks, birinchi klass, 
turist klass, ekonom (iqtisod) klass kabi turlarga bo‘linadi.