O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand iqtisodiyot va servis instituti j. M. Qurbonov

i
i
i
i
i
i
i
i
y
y
n
x
x
n
y
x
y
x
h
r
Bu yerda: n – aniqlashlar (o’lchamlar) soni korrelyasiya munosabati 
yoki
koeffisiyent qiymati 0 dan 1 gacha o’zgaradi.
Agar r=0 bo’lsa, unda o’rganilayotgan faktorlar (ko’rsatkichlar) orasida 
bog’liqlik yaqinligini bildiradi, r=1 bo’lsa, unda bog’liqlik funksional 
hisoblanadi. Amaliyotda albatta bunday absolyut 0 yoki 1 bo’lishi kam hollarda 
ko’zatilgan. Masalan, ishlab chiqarishdagi va muomala sarf harajat 0 absolyut 
darajasi, tovar aylanmasi bilan hyech vaqt 0 yoki 1 bo’lishi mumkin emas. 
Faqat yo 1 ga, yo 0 ga intilishi, lekin hyech qachon unga erishishi mumkin 
emas. Qanchalik 1 ga yaqinlashsa, shunchalik bir-biriga bog’liqligi yaqin 
hisoblanadi. 
Ko’p holda 
5
,
0

r
bo’lsa, bog’liqlik qoniqarli r = 0,5 … 0,8 yaxshi 
hisoblanadi. 
Aniqlanayotgan ko’rsatkichlarning o’rtacha qiymatlarining o’zgaruvchan 
x dan qanchalik o’zgaruvchanligini (yoki yoyilganligini) determinasiya 
koeffisiyenti aniqlaydi. 
2
r
R
g

To’g’ri chiziqli bog’liqlik regressiyasi quyidagicha ifodalanadi: 

---

- 
137 
x
y
Г
r
y
y



Masalan, “Turon” ko’p tarmoqli ma’suliyati cheklangan jamiyatda 2001-
2005 yillardagi mehnat unumdorligining regression tahlilini hisoblashda oxirgi 
5 yil ketma-ketlikda: x = 1, 2, 3, 4, 5 deb qabul qilingan va yuqorida keltirilgan 
metodikada barcha hisoblar jadvalga kiritilgan. 
Jadval 3.2 
x 
y 
x
x

y
y



2
x
x



2
y
y

x
2 
y
2 
xy 


2
x
x



2
y
y

2001 
1 608,1 
-2 
-509 
4 
2590,8 
1 
3697856 
608,1 
101,8 
2002 
2 647,2 
-1 
-118 
1 
139,2 
4 
41888678 1294,4 
11,8 
2003 
3 652,2 
0 
-6,8 
0 
46,2 
9 
425364,8 
1956,6 
0 
2004 
4 691,1 
1 
32,1 
1 
1030,4 16 
477619,2 
2764,4 
32,1 
2005 
5 696,4 
2 
37,4 
4 
1398,7 25 
484973 
3482 
74,8 
15 3295 
0 
0 
10 
5205,3 55 2176610,4 10105,
5 
220,5 
Bunda hisob yillarga to’g’ri keladigan mehnat unumdorligi ming so’m o’lchov 
miqdorida y
i
deb qabul qilingan. 
Keltirilgan metodikaga asosan, aniqlangan yillar o’rtacha qiymati 
3
5
15


x
ga va mehnat unumdorligi esa 
659
5
3295


y
ming so’m tashkil etadi. 
Yillar ketma-ketligi davomida mehnat unumdorligining o’zgarishi to’g’ri 
chiziqli deb olsak, unda uning regression tenglamasi: 
bx
a
y


ko’rinishida bo’ladi. Regression tahlil jadvalidan a va b koeffisiyentlarni 
topamiz: 


05
,
22
50
5
,
1102
225
275
49425
5
,
7
5052
15
55
5
3295
15
5
,
10105
5
2












b
. 

---

- 
138 
8
,
592
15
,
66
659
3
15
05
,
22
5
3295





