O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand iqtisodiyot va servis instituti samisi o‘quv uslubiy Kengashida muhokama etilgan

π (n,u)qr(n)u – c(u, f)(1.2)
bu erda:

rqr(n) – oniy monopol daromad bo‘lib, u innovatsion musobaqa g‘olibi tomonidan erishiladi va c (u,f) – xarajatlar funksiyasi tez sur’atlilik u va o‘zgarmas harajatlar f kesishganligi”⁷.
Innovatsion faoliyat eng murakkab tizimlarning agregatlangan texnologik-iqtisodiy modellari (makromodel) darajasida grafik ko'rinishda bo'lishi mumkin. Bu yerda, innovatsion sarflangan resurslar miqdorini yoki sarflangan resurslarni bir ortish bilan taqqoslaganda ishlab chiqarish ilg'or o'sish holda ishlab chiqarish o'sishiga etakchi, barcha hodisalarni bir butun sifatida namoyon bo'ladi. Innovatsion faoliyatning (ID) diametri jihatidan ikkita matematik ifodasi mavjud: ekzogen va endojen.
Innovatsion faoliyatning tashqi modeli ishlab chiqarish tizimining samaradorligini avtomatik ravishda oshirib, ba'zi ijtimoiy-iqtisodiy "kuch" shaklida namoyon bo'ladi. Modellarda ushbu "kuch" ning kelib chiqishi masalasi ko'rib chiqilmaydi. Innovatsion faoliyatning ekzojen sifatida taqdimoti haqiqiy tizimlarni amaliy modellash uchun mavjud bo'lgan eng sodda matematik kategoriya bo'lib, amalda keng tatbiq etilgan.
Ekzogen ilmiy va texnologik rivojlanish modellarining uchta asosiy turi qo'llaniladi:
birinchidan ekzogen model yangilik u tizimining samaradorligi investitsiyalar o'sishi va ishchi kuchi dinamikasi bog'liq emas, deb ishoniladi, ammo tashqaridan import, ya'ni, bir avtonom (yoki neytral) Innovatsion siyosat sifatida taqdim etiladi.
Ikkinchidan, innovatsion faoliyatning ekzogen modeli "moslashtirilgan" jarayon shaklida namoyish etiladi. Yangi, zamonaviy asbob-uskunalar va yangi, malakali ishchi kuchi bilan birgalikda joriy etilishi, bu omillar ham tashqi funktsiyalardan vaqtning funktsiyasi sifatida belgilanishi ishoniladi.
Uchinchidan, innovatsion faoliyat modeli induksiya qilingan, ya'ni innovatsion jarayon tizimning avvalgi rivojlanishi bilan bog'liq. Innovatsiya jarayoni tizimga qancha kapital qo'yilmalar kiritilganiga bog'liq. Bu kashfiyotlar va ixtirolar soni keng ko'lamli sanoat yoki davlat kapital qo'yilmalar hajmining bir monotonically oshirish funksiyasi kutilmoqda.
Bunday holda, innovatsiyani amalga oshirish jarayoniga tashqi omillar ta'sir ko'rsatadi - bular iqtisodiy tizimdan tashqarida yuz beradigan hodisalar. Bunga quyidagilar kiradi: aholining o'zgarishi, ixtiro va innovatsiyalar, urushlar va boshqa siyosiy voqealar. Aholining ta'lim darajasining o'sishi "ilm-fan - texnologiya - ishlab chiqarish" tsiklini amalga oshirishga yordam beradi, bu iqtisodiyotni tiklashga olib keladi. Innovatsion faoliyat natijasida yuzaga keladigan texnologiya va ishlab chiqarish texnologiyasidagi radikal o'zgarishlar biznes faoliyatining portlashi va innovatsion loyihalarni keng miqyosda jalb etishga olib keladi. Shunday qilib, yangi ish o'rinlari va iqtisodiyotning o'sishi. Siyosiy voqealar biznes faolligiga turli ta'sir ko'rsatadi. Aytgancha, Ikkinchi jahon urushi AQShni qayta qurollantirishga undadi, buning natijasida 1930 yillardagi buyuk depressiyadan keyin urushdan keyingi davrga to'g'ri keldi. Aksincha, Yaponiya urushdan keyingi ta'qiqlar qurolli kuchlarga ega bo'lish uchun yangiliklarni investitsiyalashga yordam berdi va "Yaponiya mo'jizasi" ga olib keldi.
So'nggi paytlarda yanada murakkab modellar keng tarqalgan bo'lib, unda innovatsion faoliyat endojen hisoblanadi. ogohlantirgandan shaklida innovatsion jarayon taqdimoti - hisobga doimiy rivojlanayotgan muammolarga bilan muomala tizimida orttirilgan tajriba olingan bo'lib, uning ichki o'zini oshkor urinish, deb. Biroq, eng muhim omillar, ilm-fan va texnologiya, bu model tashqari qoladi.
Innovatsion faoliyatning ichki modeli taqdimoti fan va texnologiyalarning tizim samaradorligiga ta'siri tahlili bilan bog'liq. Bir necha yondashuv mavjud: Birinchidan, eng oddiy holatda, innovatsiyalar endogen model ilmiy va texnologik g'oyalar, kashfiyotlar va ixtirolarni "ishlab chiqarish" Muayyan sanoat faoliyati, natijasida ko'rish mumkin. Bunday holda, innovatsion faoliyat tizim uchun mavjud materiallar va inson resurslari bilan ta'minlanadi. Shu bilan birga, innovatsion faoliyatga to'g'ridan-to'g'ri xizmat ko'rsatadigan asosiy fondlarning asosiy qismi ajratiladi.
ikkinchi, innovatsiya endogen model bitta sanoat faoliyati natijasida nafaqat ko'rgan, lekin, shuningdek, hisobga sanoati individual elementlar ta'sir olib: fundamental tadqiqotlar holatini, amaliy tadqiqotlar va rivojlantirish, shuningdek, ularning amalga oshirilishi davlat.
Uchinchidan, innovatsion endojen modelni tizim ichida sabab-ta'sir munosabatlarini aniqlash orqali tahlil qilish mumkin. Birinchi bosqichda - faqat tizimning mikro-ko'rsatkichlari. Ikkinchi bosqichda mikroiqtisodiy ko'rsatkichlarning integratsiyasi va makroiqtisodiy ko'rsatkichlarga o'tish amalga oshiriladi. Bundan tashqari, tizimni rivojlantirishning texnik darajasi - qo'shimcha makro-indikator joriy etildi.
Ilmiy va texnologik rivojlanish natijalaridan kelib chiqib, iqtisodiy rivojlanishning ikki bosqichi ajratib ko'rsatilgan. Birinchi bosqichda iqtisodiy o'sish modellarida ilmiy va texnologik rivojlanish rivojlanishning ekzogen (tashqi) omili sifatida qaraladi. Bu fanning asosan mustaqil tizim sifatida rivojlanishiga bog'liq. Kirishning boshida tizim mavjud bo'lgan ilmiy ma'lumotlar, va chiqishda - yangilar. Shu bilan birga, asbob-uskunalar, uning namunalari ilmiy ma'lumotlar bo'lmagan odamlar tomonidan yaratilishi mumkin edi. Shunday qilib, fan ishlab chiqarish jarayoniga parallel ravishda ishlab chiqilgan. Misol uchun, XIX asrning oxirida. Aşınma jarayonida, xuddi shu mashina bir xil mashina tomonidan bir necha marta o'zgartirilgan, ya'ni. qarishning axloqiy yoshi bir necha jismoniy hayotga teng edi. Bunday sharoitda, UK, maxsus tuzilmalarni va talab ham innovatsiyalar metodlarini zarur emas. Va hatto "innovatsiya" atamasi ham yo'q edi.
Rivojlanishining ikkinchi bosqichi (XX asrning ikkinchi yarmi.) ilmiy-texnikaviy bilimlar foydalanish holda mavjud bo'lmaydi, deb raqobatbardosh ishlab chiqarish xarakterlanadi. Shu bilan birga, ilm-fan faqat ishlab chiqarishni ta'minlaydigan katta resurslarni talab qiladi. Paydo bo'lgan va daromadni ko'paytirish, yangi texnologiyalarni, mahsulotlar raqobatbardoshligi (xizmatlar) asosida resurslaridan samarali foydalanishni oshirish maqsadida ishlab chiqarish va ne¬proizvodstvennoy sohalarda ilmiy va texnologik bilim foydalanishga qaratilgan innovatsion faoliyatini rivojlantirmoqda.
Ikkinchi bosqichdagi asosiy narsa ichki (ichki) omillarni o'rganishdir. Bunga quyidagilar kiradi: iste'mol, "ishlab chiqarish" bosqichida innovatsiyalarni investitsiyalash va hukumat faoliyati.
Iste'molning ta'siri: firmalar xaridorni sotib olmoqchi bo'lgan har qanday narsani berishga intiladi. Natijada, iste'mol xarajatlari o'sib bormoqda, yangi ish o'rinlari yaratilmoqda. Shunday qilib, yangi mahsulot ishlab chiqarish, ish bilan ta'minlash va sotish o'sib bormoqda, iqtisodiyot tiklanish bosqichiga o'tmoqda. Iste'mol harajatlari va investitsiyalarning pasayishi aksincha, ziddiyat yuzaga keladi va shu sababli tushkunlik yuzaga keladi.
investitsiya innovatsion deyatelnos¬ti ta'siri: - barcha sposob¬stvuet yuksalishi ish o'rinlari yaratish mumkin no¬vye asosiy kapitalga investitsiya, aholi (iste'molchilar) kuchi sotib ortishiga olib keladi. Investitsiyalar darajasi tushganda, teskari hodisa ro'y beradi va tushkunlik boshlanadi.
Hukumat faoliyati ta'siri: WASP-fected ikki yo'l bilan bir ta'siri - moliya siyosati, ya'ni soliq yig'ish va sarf va pul-kredit siyosati, pul muomalasini tartibga solish, ya'ni .....
Zamonaviy iqtisodiyotda innovatsion faoliyat modellarini ta'riflashga uchinchi yondashuv ham yaratildi. Bu tushunchaning mualliflari tashqi (ekzogen) omillar ajratilgan bosqichida tebranishlar innovatsion jarayonlarni rivojlantirishga dastlabki turtki va ichki (endogen) qo'rg'oshin berish, deb ishonaman. Bu yo'nalish yanada samaralidir.