O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent viloyati chirchiq davlat pedagogika instituti

1. Kitob tanlashda tarbiyaviy maqsad ko’zda tutiladi.
Bunda o’quvchilarga 
vatanimiz o’tmishi, mustaqillik uchun kurash, xalq qahramonlari, xalq turmushi 
haqidagi, oilada, maktabda va jamoat joylarida o’zaro munosabatlarda yuzaga 
keladigan axloqiy muammolar haqidagi, tabiat va uni asrab-avaylash haqidagi 
kitoblar tavsiya etiladi.
2. Kitob tanlashda asarlar janri va mavzusining xilma-xilligi eotiborga 
olinadi. 
Boshlang’ich sinflarda o’quvchilar, asosan, hikoyalar, ertaklar, she’rlar, 
topishmoqlar, maqollarni o’qishga qiziqqanlari uchun shu janrdagi asarlar tanlansa, 
maqsadga muvofiq bo’ladi. 
3. Kitobning o’quvchilar yoshi va saviyasiga mosligi hisobga olinadi. 
1-
sinfda kichik hikoya va ertaklarni o’qish tavsiya etilsa, 2-4-sinflarda mavzular 
doirasi kengaytirilib, kundalik turmushda ro’y berayotgan turli voqealar 
tasvirlangan asarlar, gazeta va jurnallardagi kichik hajmli xabarlarni o’qish ham 
tavsiya etilishi mumkin. 
4. Kitob tanlashda o’quvchilarning shaxsiy qiziqishi va mustaqil o’qishi 
hisobga olinadi.
Bunda o’quvchilar o’ziga qiziqarli bo’lgan o’zbek va chet el 
bolalar adabiyoti yozuvchilarining asarlarini o’zi tanlashi muhim ahamiyatga ega. 
5. Kitob tanlashda mavsumiy tamoyilga amal qilinadi. 
Umuman olganda, kitobni to’g’ri tanlash sinfdan tashqari o’qish 
muvaffaqiyatini taominlashning muhim shartidir. 
6. Kitob tanlashda sinfda o`qish darslari mavzusi bilan mazmunan 
bog`lanishi. 
7. 
STO` uchun o`zbek bolalar yozuvchilari, qardosh xalqlar yozuvchilar, chet 
el bolalar yozuvchilari asarlari, shuningdek, bolalarbop mumtoz adabiyot 
namunalaridan tanlsh tavsiya etiladi. 

---

355 
Sinfdan tashqari o’qishga rahbarlik shakllari 
STO’ga rahbarlikning asosiy shakli maxsus sinfdan tashqari o’qish darslaridir. 
Bunday darslar erkin dars hisoblanadi. STO’ darslarida o’quvchilarning kitobxonlik 
qiziqishlari, bilim doirasi, estetik taassuroti, badiiy obrazlarni idrok etishi, ijodiy 
qobiliyati rivojlanadi; faol kitobxonga xos ko’nikma va malakalar shakllanadi. 
Sinfdan tashqari o’qish darslari o’quvchilarning faolligini oshirishga qaratiladi, 
shuning uchun ularning qurilishi juda xilma-xil bo’ladi. Har bir dars o’qituvchi va 
o’quvchining ijodi hisoblanadi; darsda qanchalik xilma-xillikka, hayotiylikka 
erishilsa, maqsadga erishish oson kechadi. 
SHularga qaramay, STO’ darslari o’z oldiga qo’yilgan vazifalarni amalga 
oshirishi uchun maolum talablarga bo’ysunadi. Ular quyidagilardir: 
1. Har bir darsda o’quvchilar o’qigan kitoblar (asarlar) hisobga olinadi. Ular 
o’qigan va o’qiyotgan kitoblarini sinfga olib kelib ko’rsatadilar, ikki-uch o’quvchi 
o’zlari o’qigan kitob haqida gapirib beradi, darsda o’zaro fikr almashish holati 
yaratiladi (bu holat darsdan tashqpri vaqtda ham davom etishi mumkin).
2. Har bir darsda o’qish uchun yangi kitob (asar)lar tavsiya qilinadi. Tavsiya 
qilish shakllari turlicha bo’lib, ular fikr almashuv, kitobni ko’rsatish, sinfda 
ko’rgazma tashkil etish, o’quvchilarni qiziqtirish uchun tavsiya qilinadigan kitobdan 
biror parchani o’qib berish, rasmlarni ko’rsatish yoki filьm namoyish etishdan iborat 
bo’lishi mumkin. 
3. Har bir darsda o’quvchilarga asarni yaxlit holda o’qitish mumkin. Agar asar 
hajmi kattaroq bo’lsa, bu ish ikki-uch dars davomida amalga oshiriladi. Bunda 
o’quvchilar o’zlari o’qigan kitobdan biror parchani ovoz chiqarib o’qib berishlari 
mumkin. Bu jarayonda ichda o’qishdan ham, she’r yodlashdan ham, rollarga bo’lib 
o’qishdan ham foydalaniladi. 
4. Har bir darsda o’qilgan asar yuzasidan suhbat metodi orqali tahlil ishlari 
amalga oshiriladi. Bunda erkin hikoya qilish uchun “Senga asardagi nimalar 
yoqdi?”, “Bu kitob haqida sen nimalar ayta olasan?” kabi savollar beriladi va 
o’quvchilarning ijodiy hamda mustaqil qayta xikoyalash malakalari shakllantiriladi. 

---

356 
5. Har bir darsda maolum bir yangi kitobxonlik ko’nikmasi hosil qilinadi: 
muallif haqida maolumotlar to’plash, kitob nomiga qarab u nima haqda ekanligini 
aytish, o’qilgan asarlar yuzasidan ko’rgazmalar tayyorlash, asarga taqriz yozish, 
alьbomlar tayyorlash, kitobxonlik kundaligini yuritish kabi ishlar amalga oshiriladi. 
6. Har bir dars kirish suhbati bilan boshlanadi va sinfda o’qish darslarida 
qo’llanadigan barcha usullardan ijodiy foydalaniladi. 
7. Har bir darsda tahlil qilingan asarlar yuzasidan umumlashtiruvchi, 
yakunlovchi suhbat uyushtiriladi. Umumlashtirishga ko’rgazma ham, alьbom tuzish 
ham, rasmlarni tatbiq etish ham yordam beradi. 
Sinfdan tashqari o’qishga rahbarlikning