O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent viloyati chirchiq davlat pedagogika instituti

Ijodiy diktantda 
o`quvchilarga o`rganilgan qoidaga mos so`z, so`z birikmasi, 
biror mavzuga doir savollar beriladi. Ular berilgan so`z va so`z birikmalarini 
qatnashtirib, savollarga javob topish orqali matn yoki hikoyacha tuzadilar. 
O`qituvchi ana shu berilgan so`z va so`z birikmalari yordamida tuzilgan hikoya 
mazmunini ishni bajarish usuli haqida o`quvchilarga tushuncha beradi. Chunki 
ijodiy diktant matnini o`quvchilarning o`zlari ijod qiladilar va uni o`qituvchining 
ko`rsatmasiga muvofiq yozadilar. Shunisi bilan diktant inshoga o`xshaydi.
Ijodiy diktant organilgan qoidalarni o`zlashtirish va yozuvda o`rinli qo`llash 
malakalarini mustahkamlaydi. O`quvchilarning og`zaki va yozma nutqiniog 
rivojlanishiga ijobiy ta`sir qiladi, ularda ijodkorlik, mustaqillik kabi zaruriy 
malakalarini shakllanish muhim o`rin tutadi. 
4-sinfda kelishik qo`shimchalari bilan otlarning turlanishini mustahkamlashda 
ijodiy diktantdan foydalanish mumkin: 

---

556 
To`rt fasl 
1. Qish, qahraton, ayoz, harorat, past, muz, shamol, izg`irin. 
2. Bahor mayin, shabada, quyosh, maysa, sochdi, ko`klam, dala, ish. 
3. Yoz, kunlar, issiq, meva, sabzavot, poliz. 
4. Kuz, bulut, yig`im-terim, osmon, paxta, xirmon, dehqon, ish qizg`in
37
. 
Rasm diktant
predmet rasmini yoki o’zini ko’rsatib o’tkaziladi: predmet rasmi 
ko’rsatiladi, o’quvchilar uning nomini aytadilar va yozib vergul qo’yadilar, ish 
shunday davom etadi (Birinchi so’z bosh harf bilan, qolganlari qoidaga ko’ra 
yozilishi eslatiladi). Rasm diktantda
o’
rganilgan qoidani, ayniqsa, o’quv yili 
davomida o’rganiladigan imlosi qiyin so’zlarni to’g’ri yozishni puxtalash, 
shuningdek, ularni o’quvchilar qanday o’zlashtirganliklarini sinash maqsadi ko’zda 
tutiladi. 
3-4-sinfda ayrim harflar imlosiga doir imlo qoidasidan a va o unlisining imlosi, 
i va u unlisining imlosi, h va x undoshlarining imlosi, v va f undoshlarining imlosi, 
b va p undoshlarining imlosi, h va x undoshlarining imlosi, d va t undoshlarining 
imlosi, z va s undoshlarining imlosi, j va ch undoshlarining imlosi o` va i unlilari, 
e va i unlilarining talaffuzi, imlosi, so`z ma`nosini farqlashdagi o`rni, tutuq belgili 
so`zlar o`rganilganda ham rasm diktantlardan foydalanish mumkin. 
Lug`at diktant
. Lug`at diktant or`ganilgan imlo qoidalarini mustahkamlash, 
o`quvchilar lug`atini boyitish, o`rganilgan imlo qoidalarini o`quvchilar tomonidan 
qanchalik o`zlashtirilganini aniqlash, hisobga olish maqsadida o`tkaziladi. Lug`at 
diktant uchun o`rganilgan imlo qoidasi asosida yoziladigan so`zlar tanlanadi.
Lug`at diktantning ko`ruv sezgisiga asoslangan turidan foydalanish lug`at 
diktantning eshitib yozish turiga tayyorlaydi. Chunki bola nuqtalar o`rniga qaysi 
harfni qo`yishni o`ylaydi, talaffuzi bilan yozilishini taqqoslaydi, so`ng yozadi. 
Eshitib yozishda bunday imkoniyat bo`lmaydi. Buning uchun doskaga quyidagicha 
topshiriq yozib qo`yiladi:
1-sinf uchun: 
37
Q.Abdullayeva, S.Rahmonbekova. Diktantlar to`plami. –T.: ”Niso poligraf” nashriyoti. 2012. 137-138- bet. 

---

557 
Nuqtalar o`rniga a yoki o harflaridan mosini qo`yib ko`chiring va imlosiga 
e`tibor bering.