O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi toshkent davlat iqtisodiyot universiteti
Yüklə 2,24 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
4.2-rasm. Sharl de Kolmarning birinchi kalkulator – ARIFMOMETRI 26 1885-yilda amerikalik ixtirochi Uvilyam Barrouz klaviatura va qog‗ozga pechatlash uskunalardan iborat arifmometrni yaratdi (4.3-rasm). 4.3-rasm. Uvilyam Barrouzning arifmometri 27 Universal avtomatik hisoblash mashinani yaratish g‗oyasi va loyihasi Kembridj universitetining professori Charlz Beybidjga (1792-1871) mansubdir. Uning loyihasi bo‗yicha bu mashina xotira qismi, hisoblash qismi, boshqarish qismi va chiqarish qismiga ega bo‗lishi shart edi. Beybidjning loyihasi asosida ko‗p olimlar mashinalar yaratishga harakat qilgan. 1821-yil Tomas degan konstruktor hisoblash vositalarini ko‗plab ishlab chiqarishni yo‗lga qo‗ydi va bu asboblar arifmometrlar deb atala boshlandi. Arifmometrlar boshqa mashinalarga nisbatan yuqori hisoblash tezligiga ega bo‗lib, ikkita sakkiz raqamli sonlarni 18 sekundda ko‗paytirish imkoniga ega bo‗lgan. XX asrda ko‗plab hisoblash vositalari yaratildi, ularning ishonchliligi, hisoblash aniqligi va tezligi, ular bilan muloqot qilish imkoniyatlari oshirildi. Hisoblash mashinalarini 26 http:// Ziyonet.uz 27 http:// Ziyonet.uz 46 mukammallashtirishda va yaratishda rus olimlarining ham xizmatlari beqiyosdir. XVIII asr oxirlarida Ye.Yakobsonning mashinasi tayyorlandi, 1828-yilda F.M. Slobodskiy hisoblash vositasini yaratdi, 1846-yilda Kummer, P.L. Chebishev mashinalari yaratildi. Peterburglik injener V. Odner tomonidan yaratilgan tishli arifmometr hisoblash texnikasining rivojlanishida muhim rol o‗ynadi. 1873-yildan boshlab ishlab chiqarila boshlangan bunday asboblar, shunchalik mukammal tuzilishga ega bo‗lib, ko‗p yillar davomida o‗zgarishsiz qo‗llanib kelindi. Bunday hisoblash mashinalari insonlarning hisoblash ishlarini yengillashtirishi bilan birga, ularsiz mashina hisoblash ishlarini bajara olmas ham edi. XIX asrning boshlarida ingliz matematigi Charlz Bebbdj prinsipial yangi turdagi hisoblash mashinasining asosini yaratdi va uning asosiy holatlari (xususiyatlari)ni bayon qilib berdi: 1. Mashina raqamli axborotlarni saqlash uchun «ombor»ga ega bo‗lishi kerak (hozirgi kompyuterlarda bu xotira qurilmasi). 2. Mashinada «ombor»dan olingan sonlar ustida amallar bajaruvchi qurilma mavjud bo‗lishi kerak (Zamonaviy kompyuterlarda bu arifmetik qurilma hisoblanadi). 3. Mashinada amallarning bajarilishi ketma-ketligini boshqaruvchi qurilma, ya‘ni boshqarish qurilmasi bo‗lishi kerak. Mashinada boshlang‗ich ma‘lumotlarni kiritish va hosil bo‗lgan natijalarni chiqaruvchi qurilmalari, ya‘ni kiritish-chiqarish qurilmalari mavjud. Bundan 150 yil ilgari surilgan bu g‗oyalarni XIX asrda ro‗yobga chiqarib bo‗lmagan bo‗lsa-da, lekin zamonaviy kompyuterlarda bularning barchasi o‗z aksini topgan. Bebbedj mexanik arifmometrlar asosida shunday turdagi mashinalarni yaratishga harakat qilgan. Lekin mexanizmlarning yo‗qligi va juda qimmatligi tufayli bu ishni oxiriga yetkaza olmadi. XX asrning 40-50-yillarida elektronika, avtomatika va matematik mantiq sohasida juda katta yutuqlarga erishildi, ya‘ni birinchi elektron hisoblash mashinalari yaratildi. 1944-yilda amerikalik fizik G.Ayken loyihasi asosida avtomatik hisoblash mashinasi Mark-1 ni yaratish bo‗yicha ishlar tugallandi. Bu mashinada asosan elektron mexanizmlardan foydalanilgan. Katta hajmga va og‗irlikka ega bo‗lgan bu mashina bor yo‗g‗i 10 ta arifmometr kuchiga ega edi. Elektron sxemalar asosida yaratilgan hisoblash mashinalari, hisoblash texnikasini yaratishda yangi yo‗nalishlarni ochib berdi. Bu mashinalar elektron hisoblash mashinalari (EHM) deb atala boshlandi. 1930-yilda amerikalik olim Vannevar Bush tomonidan kompyuterning katta elektromexanik analogi – DIFFERENSIAL ANALIZATORI yaratilgan. Ushbu mashinada ma‘lumotlarni saqlash uchun elektron lampa-lar qo‗ullanilgan. 1941-yilda nemis injeneri Z3 nomli birinchi bo‗lib dasturlarda ishlovchi hisoblash mashinani yaratdi. 1943-yilda Buyuk Britaniya maxfiy laboratoriyalarida Alan Tyuring boshchiligida elektron lampalarda ishlovchi Koloss nomli birinchi EHM (elektro hisoblash mashinasi) yaratildi. 1944-yilda AQShning harbiylari uchun amerikalik injener Govard Eyken elektromexanik rele asosida og‗irligi 35 tonnali EHM yaratdi. Bu mashinani nomi MARK-1 edi. Lekin uning tezligi shu zamon talablariga javob 47 bermas edi. 1946-yilda amerikali olimlar Djon Mochli va Prespera Ekerta birichi universal to‗liq elektron hisoblash mashinani yaratdilar. Ushbu mashina elektron lampalar asosida ishlar va uning nomi ENIAC edi. U MARK-1 dan ming marta tezkorroq edi, lekin uning ham kamchiliklari bor edi: og‗irligi 30 tonna; uzunligi 170 kvadrat metr xonani egallar edi; tarkibida 18000 elektrolampalar bor edi; ishlash jarayoni juda murakkab va bu mashina juda tez ishlamas edi (sekundiga 300 ko‗paytirish yoki 5000 qo‗shish amallari bajarishi mumkin edi). Shu kamchiliklarni bartarab qilish uchun olimlar juda ko‗p mehnat qilar edi. Birinchi EHMlar avlodi lampali deb nomlanadi. Elektron hisoblash texnikasining rivojlanishida amerikalik mashhur matematik Yüklə 2,24 Mb. Dostları ilə paylaş:
|