Oʻzbekiston respublikasi oliy va oʻrta maxsus ta’lim vazirligi toshkent moliya instituti

Qoʻshib olishlar (Acquisitions)
 
natijasida bir kompaniyaning 
boshqa bir kompaniyani oʻz nazorati ostiga olishi, unga boʻlgan 
mutlaq yoki qisman egalik huquqini qoʻlga kiritgan holda uni 
boshqarishi, aksariyat holatlarda qoʻshib olinadigan kompaniyaning 
bozordagi aksiyalarini sotib olish yoʻli bilan amalga oshiriladi. 
Korporativ qoʻshib olishlarning tasniflanishi 
Moliyaviy tahlilchilar kompaniyalar oʻrtasidagi integratsiyadan 
kelib chiqqan holda korporativ birlashish va qoʻshib olishlarni odatda, 
uchta tipga ajratadilar: 
1. 
Gorizontal birlashish va qoʻshib olish
. Bu tipga bitta tarmoqda 
faoliyat koʻrsatuvchi kompaniyalarning oʻzaro birlashishi yoki qoʻshib 
olinishi holatlarini kiritish mumkin. Bunday kompaniyalar bozorda 
oʻzaro 
raqobatchilar 
hisoblanadi. 
Bunga 
2005-yilda 
“Oʻzuyjoyjamgʻarmabank” va “Zaminbank”ning oʻzaro birlashishini 
misol sifatida keltirish mumkin. 

---

- 
320 - 
2. 
Vertikal qoʻshib olish. 
Vertikal qoʻshib olish oʻzaro bogʻliq 
tarmoqlarda 
yirik 
kompaniya 
tomonidan 
biznesning 
turli 
bosqichlaridagi kompaniyalarni oʻziga jalb etish orqali faoliyatni 
tashkil etishni koʻzda tutadi. Masalan, aviakompaniyalarning turizm 
agentliklarini oʻziga qoʻshib olishini vertikal qoʻshib olish sifatida 
keltirish mumkin. 
3. 
Konglomerat qoʻshib olish.
Faoliyat yoʻnalishlari oʻzaro 
bogʻliq boʻlmagan kompaniyalarning biri tomonidan ikkinchisining 
qoʻshib olinishi konglomerat qoʻshib olishni anglatadi. Bunga misol 
sifatida kompyuterlar ishlab chiqaruvchi kompaniyaning ichimlik 
mahsulotlari ishlab chiqaruvchi kompaniyani qoʻshib olishini keltirish 
mumkin. 
Yuqoridagilar asosida kompaniyalar oʻrtasidagi integratsiyadan 
kelib chiqqan holda korporativ birlashish va qoʻshib olishlar tasnifini 
quyidagi rasmda keltirib oʻtamiz (21.1-rasm). 
 
21.1-rasm.