Oʻzbekiston respublikasi oliy va oʻrta maxsus ta’lim vazirligi toshkent moliya instituti
Yüklə 15,56 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Toʻrtinchi bosqichda zarur
|
Uchinchi bosqichda
hamkorlik qiladigan bank belgilab olingandan soʻng kredit olishning tegishli shartlari kelishilgandan soʻng korxona tomonidan yuridik hujjatlar, moliyaviy hisobotlar, texnik-iqtisodiy asosnoma yoki biznes-reja va boshqa hujjatlar taqdim etiladi: talab qilinadigan hujjatlar tarkibi bank talablari va kreditning aniq parametrlariga bogʻliq hisoblanadi. Mazkur bosqichning davomiyligiga barcha zaruriy hujjatlarning mavjud emasligi yoki talabga javob bermasligi sezilarli darajada ta’sir koʻrsatadi. Yuqorida qayd etib oʻtilganidek bank mutaxassislari tomonidan koʻp holatlarda taqdim etilgan loyihalarning biznes-rejalari va texnik- iqtisodiy asosnomalari sifatining pastligini aniqlanishi ham bosqich davomiyligiga oʻz ta’sirini koʻrsatadi. Shuning uchun ham kredit maqsadini asoslashga boʻlgan jiddiy yondashuv mos ravishda kredit olish jarayonining soddalashuviga xizmat qiladi. Bunda qoʻshimcha ravishda korporativ miqyosda moliyaviy boshqaruv sifatining yuqoriligi kredit komissiyasining yakuniy qaror qabul qilishida muhim rol oʻynashini unutmaslik lozim. Toʻrtinchi bosqichda zarur hujjatlar bankka taqdim etilgandan soʻng qarz oluvchini baholash jarayoni boshlanadi va asosiy e’tibor kreditga layoqatlilikni aniqlashga yoʻnaltiriladi. Odatda, banklar qarz oluvchi va kredit arizasi boʻyicha koʻp tomonlama ekspertiza oʻtkazadi. Bu jarayonda asosiy uchta omillar guruhi baholanadi: huquqiy, moliyaviy va boshqa ijtimoiy omillar. Huquqiy omillar tahlili jarayonida yuridik xizmat ta’sis hujjatlarini, bank bilan shartnoma imzolash vakolatiga ega mansabdor shaxslar vakolat doiralarini, ta’minot boʻyicha hujjatlarni tekshirib chiqadi. Agarda kredit investitsion loyihalarni moliyalashtirish uchun, aniq shartnoma va kelishuvlar boʻyicha hisob-kitoblar uchun moʻljallangan boʻlsa bank majburiy tartibda bu hujjatlar boʻyicha yuridik ekspertiza oʻtkazadi. - 118 - Moliyaviy baholash biznes-reja ma’lumotlari va korxona moliyaviy hisobotlari asosida oʻtkaziladi. Har bir bank oʻz uslubi boʻyicha baholashni amalga oshiradi, lekin aniqlanadigan koʻrsatkichlar barcha banklar uchun amalda bir xil – likvidlilik, rentabellik, toʻlovga layoqatlilik koeffitsientlari. Amaliyotda koʻplab banklar tovar realizatsiyasi boʻyicha tushum, bozorda egallagan ulushi va boshqa baholash mezonlari asosida korxonaning faoliyat koʻlamiga ham jiddiy e’tibor qaratadi. Shuningdek, qarz oluvchi korxonaning asosiy hamkorlari, ta’sischilari, shoʻba korxonalari ham oʻrganib chiqiladi. Boshqa ijtimoiy omillarga korxonaning nufuzi, kredit tarixi va boshqaruv sifati kabilarni kiritish mumkin. Umuman, mamlakatimiz va xalqaro bank amaliyotida qarz oluvchining kreditga layoqatliligini baholash mezonlari sifatida quyidagilarga e’tibor qaratiladi: - qarz oluvchi korxona faoliyatining qonuniyligi; - qarz oluvchi korxonada boshqaruv sifat darajasi; - kredit amal qilish muddatidagi shart-sharoitlar; - kreditning ta’minlanganligi; - korxonaning xususiy kapitali holati va moliyalashtirilayotgan operatsiyaga oʻz kapitalini yoʻnaltirish darajasi; - kredit olgach moliyaviy-xoʻjalik faoliyati davomida qarzni uzish uchun pul oqimi harakatining tashkil etilish sifati. Barcha banklarda kredit taqdim etish jarayoni deyarli bir xil. Bank xizmatchilari taqdim etilgan hujjatlarni koʻrib chiqadi va oʻz xulosalarini beradi. Agar xulosalar ijobiy boʻlsa, kredit taqdim etish toʻgʻrisidagi masala bank kredit qoʻmitasiga koʻrib chiqish uchun taqdim etiladi. Kredit qoʻmitasi tasdiqlagach, korxona bilan kredit shartnomasi tuziladi. Shu oʻrinda ta’kidlash kerakki, mahalliy korxonalarda loyihalarni moliyalashtirish uchun kredit resurslariga boʻlgan talab juda yuqori. |