O‟zbеkiston rеspublikasi oliy va o‟rta maxsus ta‟lim vazirligi
Psixologiyaning falsafa doirasida rivojlanishi
Yüklə 1,55 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 10.3. Jonli va jonsiz tabiatda aks ettirish shakllari.
|
10.2. Psixologiyaning falsafa doirasida rivojlanishi.
Psixologiya ko„plab fanlar bilan uzviy bog„liq holda rivojlanib bormoqda. Fanlar orasidagi bog„liqliklar psixologiyaning fanlar tizimidagi o„rnini belgilab beradi. Bizga ma‟lumki, mavjud fanlar gumanitar, tabiiy va falsafiy turlarga bo„linadi. Bir qator bir-biri bilan yondosh bo„lgan fanlar mazkur tasniflashga kiritiladi, lekin psixologiya mustaqil fan sifatida namoyon bo„ladi. U inson ruhiy faoliyatining tabiiy, tarixiy va ijtimoiy tomonini o„rganadi. Psixologiya barcha turdagi fanlar orasida muhim o„rinni egallaydi. Psixologiya falsafa, tarix, 79 san‟atshunoslik, texnika, pedagogika fanlari bilan uzviy bog„liq. Shunga muvofiq psixologiyaning boshqa fanlar bilan bog„liqligini tahlil qilish muhim ahamiyat kasb etadi. Psixologiya falsafa fani bilan chambarchas bog„langan. Bu bog„liqlik ikkala fanning inson va uning hayoti mohiyatini to„la anglash va rivojlantirish an‟analarini belgilashdagi o„rni va ahamiyatidan kelib chiqadi. Tabiat, jamiyat va inson tafakkurini rivojlanishiga oid bo„lgan umumiy qonuniyatlar va tamoyillarni psixologiya falsafaning bazasidan oladi va shu bilan birga o„zi ham inson ongi va tafakkuri qonuniyatlari sohasidagi yutuqlar bilan falsafani boy ma‟lumotlarga ega bo„lishiga yordam beradi. Shuni alohida ta‟kidlash joizki, mustaqillik mafkurasi va milliy ongni shakllanishiga taaluqli, umumiy, ilmiy qonuniyatlarni tizimlashda bu ikkala fan − falsafa va psixologiyaning hamkorligi bevosita sezilmoqda. Bu bog„liqlik avvalo yangicha tafakkur va dunyoqarashni shakllantirish muammosi ko„ndalang turgan tarixiy davrda milliy istiqlol g„oyalarini yurtdoshlarimiz ongi va tafakkurida shakllantirish kabi dolzarb vazifalarni bajarishga xizmat qilmoqda. 10.3. Jonli va jonsiz tabiatda aks ettirish shakllari. Psixika - bu yuksak darajada tashkil topgan materiyaning sistemali xossasi (xususiyati), subyekt tomonidan ob‟ektiv borliqni faol aks ettirish, mazkur borliq manzaralarni subyekt o„zidan uzoqlashtirmay ifodalashi, xuddi shu asnoda o„z xulqini va faoliyatini shaxsan boshqarishdir. Psixikada o„tmishning, hozirgi davr va kelasi zamonning hodisalari ifodalangan, tartibga solingandir. O„tmish hodisalari inson xotirasida mujassamlashib, shaxsiy tajribalarda namoyon bo„ladi. Hozirgi zamon aqliy jarayonlar, hissiy kechinmalar, obrazlar va tasavvurlar majmuasida ifodalanadi. Kelajak esa turtkilarda, maqsad, ezgu niyatlarda, shuningdek, fantaziya, vijdon azobi, armon va tushlarda aks etadi. Inson psixikasi ham anglanilmagan, ham anglanilgan xususiyatga ega bo„lib, anglanilmagan psixika o„z navbatida hayvon psixikasidan sifat jihatidan keskin tafovutga va ustuvorlikka ega. Tashqi obyektlarning psixika shaklida maxsus tana a‟zolari qurilmasining faol va ilgarilab in‟ikos etishi sharofati bilan mazkur obyektlarning xususiyatiga mutlaqo mutanosib harakatlarni amalga oshirish imkoniyati yuzaga 80 keladi. Shu bilan birga psixikaning vaziyat ustuvorligi va qidiruv faolligi tufayli organizmning tarkiblari o„rtasida yashash uchun kurash ro„yobga chiqadi. Yüklə 1,55 Mb. Dostları ilə paylaş:
|