O`zbekiston respublikasi

«Askiyaning paydo bo`lishi va shakllanishida hunarmandchilikning 
ahamiyati katta». Asosan, to`quvchi-kosiblar o`rtasida (atlas, bo`z va boshqa 
matolarni to`qish nazarda tutiladi ) askiyaga muhabbat tarixan ko`zga 
tashlanadi. Doimiy ravishda bir xil zerikarli harakat qilish holatini engillatish 

---

85 
uchun bu janrga murojaat qilingan», - deb yozadi folklorshunos olim Omonilla 
Madayev. 
Askiya Toshkent, Farg`ona, Andijon, Namangan viloyatlarida keng tarqalgan. 
Qo`shni Qirg`izistonning O`sh, Jalolobod viloyatlarida ham askiya ko`plab aytiladi. 
Dastlab hunarmandlar orasida paydo bo`lgan askiya keyinchalik xalqning maishiy 
hayoti tarkibidan o`rin olib, gap -gashtaklarda aytib kelingan. Asta-sekin turli 
sayillarda, to`ylarda askiya aytish odat tusiga kirgan va o`ziga xos musobaqa tusini 
olgan. Katta to`ylarga, bayramlarga mashhur askiyachilar maxsus taklif qilingan. 
Askiyaning turlari juda ko`p bo`lib, folklorshunos olimlarimiz «Payrov», 
«Bo`lasizmi?», «O`xshatdim», «Gulmisiz, rayhonmisiz, jambilmisiz?», «Tutal», 
«Rabbiya», «Safsata», «Qofiya», «Radif» kabi turlarini aniqlaganlar.
Askiyaning payrov turi muayyan mavzu atrofida ijro etiladi. Payrovda 
askiyabozning «raqibi»ga aytgan so`z va jumlasi ko`chma ma`no kasb etishi shart. 
Bundan tashqari, u istiora, o`xshatish, sifatlash kabi badiiy tasvir vositalari, tanosub, 
tajnis, mubolag`a, singari ifoda vositalaridan keng foydalangan bo`lishi kerak. 
Payrovlarda askiyabozdan raqibining ko`rinishi, xarakterli qiliqlariga mos laqabni 
topa bilish talab etiladi. Payrov davomida so`z yoki jumlalar orasiga qistirib 
yuboriladigan laqab, so`z o`yini, lutf, ihom orqali qarshi taraf-askiyabozning 
portretiga, kasbiga va laqabiga shama qilinadi. Bunga javob qaytaruvchi undan 
kuchliroq hajv qilishga urinadi. Hazil-mutoyiba nafosat doirasidan chetga chiqmasligi 
lozim. Chunki folklorshunoslarning ta`kidlashlaricha, bu janrning pornografiya (uyat 
so`zlar) bilan bog`liqligi bor. Shuning uchun hamma askiyalarni yozib olishni yoki 
radio va televidenieda namoyish qilishning imkoniyati yo`q.
Odatda, meva, parranda, dehqonchilik, paxta, qo`shiq, kitoblar, kino, dramatik 
asarlarning nomlari, musiqa asboblari mavzularida payrovlar aytish an`anaga 
aylangan. Shulardan ashula payrovi Shunday boshlanadi: 
Mahmudjon:-Dadajon, otarchiligingiz hech qolmadi-da! Xaridor topilmasa,