İ.Məmmədov, V.Koretski (qılıncoynatma), İ.Ponamaryov (futbol) – XXIV Olimpiada qızıl
medal (1988-ci il Cənubi Koreya-Seul). Belə ki Seul Olimpiadasında 3 qızıl, 1 gümüş və 2 bürünc medal
əldə edilmişdir;
N.Hüseynov (cüdo), İ.Belinki (gimnastika) XXV Olimpiya oyunları qızıl medal (İspaniya-
Barselona-1992-ci il). İ.Belinki şəxsi yarışlarda isə bürünc medal qazanmışdır.
N.Abdullayev (sərbəst güləş), XXVI Olimpiada gümüş medal (ABŞ-Atlanta);
N.Abdullayev (sərbəst güləş), Z.Meftahəddinova (güllə atıcılığı), XXVII Olimpiya oyunları-
qızıl medal (Avstraliya-Sidney 2000-ci il);
F.Mənsurov (Yunan-Roma güləşi), XXVIII Olimpiya oyunları-qızıl medal (Afina-2004-cü il). 4
idmançımız isə bürünc medal qazanmışlar (İ.Həşimova, Z.Meftahəddinova – güllə atıcılığı, Ağası
Məmmədov, Fuad Aslanov– boks üzrə).
XIX Olimpiya oyunları. Pekin (Çin), 2008-ci il.
XXIX Olimpiya oyunlarında komandamız 7 medal qazanmışdır: 1 qızıl (Elnur Məmmədli – cüdo), 2
gümüş (Rövşən Bayramov, Vitali Rəhimov – Yunan-Roma), 3 bürünc (Mövlud Mirəliyev – cüdo, Mariya
Stadnik – Xateq Qazimov - sərbəst güləş, Şahin İmranov – boks).
Paralimpiada da isə idmançılarımız 10 medal qazanmışdır. Onun 2-si qızıl (İlham Zəkiyev –
cüdo, Uluxan Musayev – yadro itələmək), 3-ü gümüş və 5-i bürünc medal olmuşdur.
Yoxlama-test sualları:
1.Fiziki tərbiyənin mövzusu hansı məsələləri əhatə edir?
2.Qədim Azərbaycanda ibtidai icma quruluşunun meydana gəlməsi, sinfi cəmiyyətin yaranması nəyə
səbəb olmuşdur?
3.Midiya dövlətinin yarandığı dövrdə hərbi reformanın keçirilməsi ilə əlaqədar nə kimi süvari dəstələr
yarandı?
4.Alban dövləti qoşunların hansı hazırlığına çox diqqət yetirir?
5.Albanlar 5 yaşından başlayaraq 24 yaşına kimi hansı hərəkət (idman) növlərini öyrənirdilər?
6.Albanlar neçə km məsafəyə sürətli qaçışlar keçirir və bu qaçışda iştirak edən adamlar necə
adlandırılırdı?
7.Toy mərasimlərində, Novruz bayramında ən çox oynanılan milli oyunlar hansılardır?
8. IX əsrdə görkəmli şəxsiyyətlərdən kim şahmat üzrə nəinki Azərbaycanda, hətta Qafqaz və Orta
Asiyada ən güclü şahmatçı hesab olunurdu?
17
9.Hansı ölkələrlə iqtisadi-siyasi əlaqələrin mövcudluğu ölkəmizdə fiziki tərbiyə sisteminin
yaranmasına müsbət təsir göstərmişdir?
10.Orta əsrlərdə İslam dininin geniş yayılması nəticəsində fiziki tərbiyəyə deyil hansı tərbiyəyə
üstünlük verilirdi?
11.XI-XII əsrlərdə Azərbaycanın iri şəhərlərində bədən tərbiyəsi və idman sahəsində nə kimi işlər
görülür və hansı oyunlar təşkil olunurdu?
12.Orta əsr mütəfəkkirlərindən hansının əsərlərində xalq oyunlarından bəhs olunur?
13.Azərbaycanda fiziki tərbiyənin inkişafına diqqət yetirən şah və sərkərdələrin soyadını söyləyin.
14.«Zorxanalar» nə vaxt və ilk olaraq hansı şəhərlərdə təşkil olunmuşdur?
15.Azərbaycanda XIX əsrin sonu və XX əsrin əvvəllərində yaşamış görkəmli filosof, yazıçı və şairlər
bir çox tədqiqatlarını fiziki tərbiyəyə və milli-xalq oyunlarının tarixinə həsr etmişlər. Bunlar
kimlərdir?
16.XIX əsrin sonu XX əsrin əvvəllərində yaşamış beynəlxalq aləmdə tanınan peşəkar güləşçi-
pəhləvanların soyadını söyləyin.
17.XX əsrin əvvəllərində Azərbaycanda idmanın inkişafına təsir göstərən amilləri sadalayın.
18.Əhməd Məhəmməd oğlunun şəxsi-idman həyatını səciyyələndirin.
19.Voleybolçularımız neçənci ildə SSRİ kubokunun sahibi olmuşlar?
20.4 dəfə SSRİ çempionu olan idmançıların soyadını söyləyin.
21.İlk dəfə olaraq Yay Olimpiya Oyunlarında gümüş medal almış idmançımızın soyadını deyin.
22.Avropa və dünya birinciliyində qızıl medal qazanmış idmançılarımızın adını söyləyin.
23.Sovet hakimiyyəti dövründə Yay Olimpiya Oyunlarında gümüş və qızıl medal almış
idmançılarımızın soyadını söyləyin.
24.Müstəqil Dövlətlər Birliyi dövründə (MDB) Yay Olimpiya Oyunlarında qızıl medal qazanmış
idmançılarımızın soyadını və adını söyləyin.
25.Müstəqillik dövründə Azərbaycan idmançılarının Yay Olimpiya Oyunlarında iştirakı və
qazandıqları müvəffəqiyyətləri sadalayın. Qızıl medalçıların soyadını söyləyin.
26.XXIX Olimpiya oyunları harada və neçənci ildə keçirilmişdir?
27.XXIX Yay Olimpiya Oyunlarında idmançılarımız neçə qızıl, neçə gümüş və neçə bürünc medal
qazanmışdır?
28.Qədim Olimpiya oyunları barədə bildiyinizi söyləyin.
29.Müasir Olimpiya oyunları haqqında nələri söyləyə bilərsiniz?
30.Olmpiya oyunlarının vətəni olan ölkənin adını söyləyin.
31.2008-ci ildə Pekində (Çin) keçirilən paralimpiada da idmançılarımız cəmi neçə medal almışlar?
32.Azərbaycan paralimpiada idmançıları Çində keçirilən Olimpiya oyunlarında neçə qızıl, neçə
gümüş və neçə bürünc medal Vətənimizə gətirmişlər?
18
Yaradıcı iş üçün təxmini mövzular:
1.H.Ə.Əliyev və müstəqil Azərbaycanda Olimpiya hərəkatının inkişafında onun rolu və qayğısı.
2.İ.H.Əliyev Azərbaycanda Olimpiya hərəkatının təşkilatçısı, inkişafetdiricisi və lideri kimi.
3.Azərbaycanda bədən tərbiyəsi və idmanın inkişafına dövlət qayğısı.
4.Görkəmli Azərbaycan idmançılarının həyatı; idman fəaliyyəti və Olimpiya hərəkatının inkişafnıda
onlar aparıcı bir qüvvə kimi.
19
1.3.AZƏRBAYCANDA FİZİKİ TƏRBİYƏ SİSTEMİ
P L A N
3.1.Azərbaycan fiziki tərbiyə sisteminin mahiyyəti. 3.2.Azərbaycan fiziki tərbiyə sisteminin əsasları.
3.3.Ailədə uşaqların fiziki tərbiyəsi.
3.4.Məktəbəqədər yaşlı uşaqların fiziki tərbiyəsi.
3.5. Ümumtəhsil məktəblərində fiziki tərbiyə.
3.6.Peşə, orta və ali ixtisas məktəblərində fiziki tərbiyə.
3.7.Şəhər, kənd, fabrik və zavodlarda fiziki tərbiyə
3.8.Azərbaycan Silahlı Qüvvələrində fiziki tərbiyə
Ə D Ə B İ Y Y A T
1.H.H.Qurbanov. Fiziki tərbiyə nəzəriyyəsi və metodikası. Bakı, «Adiloğlu» nəşriyyatı, 2001-ci il.
2.E.Acalov, Ş.Əzizova, V.Ələkbərov. Bədən tərbiysi və idman tarixi. Bakı, «Müəllim» nəşriyyatı,
2007-ci il.
3.Ailə tərbiyəsi (valideynlər üçün lüğət). Bakı, «Maarif» nəşriyyatı, 1970-ci il.
4.B.Quliyev. Ailədə, hazırlıq sinifində və bağçada altıyaşlıların fiziki cəhətdən məktəbə hazırlanması
(bax: Altı yaşlı uşaqların məktəbə hazırlanması. Bakı, «Maarif» nəşriyyatı, 1980-ci il səh. 70-82;
153-159; 196-205).
5.B.Quliyev, E.Acalov, M.Nəsrullayev. Ümumtəhsil məktəblərində bədən tərbiysi tədrisinin
təkmilləşdirilməsi yolları. Bakı, «Maarif» nəşriyyatı, 1982-ci il.
6.R.Baxşəliyev. Fiziki və hərbi-tətbiqi təlimlərin fizioloji əsasları. Bakı, 1997-ci il.
7.H.Qurbanov, A.Əsgərov, Ə.Ramazanov. Bədən tərbiyəsi nəzəriyyəsi və metodikası. Bakı,
«Avropa» nəşriyyatı, 2006-cı il.
20
1.3.AZƏRBAYCANDA FİZİKİ TƏRBİYƏ SİSTEMİ
3.1. Azərbaycanda fiziki tərbiyə sisteminin mahiyyəti
Məlum olduğu kimi, hər bir dövlətin onun ictimai quruluşuna və mənafeyinə uyğun olaraq fiziki
tərbiyə sistemi də mövcuddur.
Azərbaycan fiziki tərbiyə sistemi o müstəqillik aldığı gündən etibarən yaranmışdır. Bu sahədə
yeni nazirlik Azərbaycan Gənclər və İdman Nazirliyi, Azərbaycan mədəniyyət və turizm nazirliyi
yaradılmış, Respublika Təhsil Nazirliyi və Səhiyyə nazirliyi nəzdində təhsil ocaqlarında bədən tərbiyəsi
və idman inkişaf etdirilmişdir. Bundan əlavə, ölkəmizdə bir sıra idman klubları, cəmiyyətləri mövcuddur
ki, bütün bunlar da bədən tərbiyəsi, idman və turizmin inkişafına yönəldilmiş işlər aparırlar. Onlar
əhalinin bütün təbəqələrini əhatə edir. 18 ildən artıqdır ki, ölkəmizdə milli Olimpiya Komitəsi
yaradılmışdır. Buna hazırda ölkə prezidenti İlham Əliyev cənabları rəhbərlik edir.
Yuxarıda söylənilən nazirlik, təşkilat, cəmiyyət, klub və idman federasiyaları bir mərkəzdən
idarə olunur. Və onlar Azərbaycanın bütövlükdə vahid fiziki tərbiyə sistemini təşkil edirlər. Bu sistem
fiziki tərbiyənin prinsiplərini, «Vətənin müdafiəsinə hazıram»fiziki tərbiyə kompleksinin nəzəri və
praktik normativlərini əsas götürərək müəyyən istiqamətlərə yönəldilmişdir. Bura əhalinin hərtərəfli fiziki
tərbiyəsi, fiziki tərbiyə sisteminin ideya yönəmi, habelə xəlqilik və elmiliyin təmin olunması daxildir.
3.2.Azərbaycan fiziki tərbiyə sisteminin əsasları
Bədən tərbiyəsi və idmanın inkişaf etdirilməsi bütün yaş təbəqələrindən ibarət olan əhalinin
fiziki tərbiyəsindən mühüm dərəcədə asılıdır. Əhalinin hərtərəfli fiziki tərbiyəsi dedikdə, müasir
cəmiyyətin quruculuq mənafeyinə xidmət, xalqı əməyə və ölkənin düdafiəsinə hazırlamaq,
torpaqlarımızın erməni işğalçılarından azad edilməsi nəzərdə tutulur.
Azərbaycan fiziki tərbiyə sisteminin ideya əsasları isə Azərbaycan Dövlət quruculuğunun və
fiziki tərbiyəsinin əsasları, milli adət və ənənələrimiz, islam dəyərləri təşkil edir.
Azərbaycan fiziki tərbiyə sisteminin ideya əsaslarını eyni zamanda Azərbaycan dövlətinin bədən
tərbiyəsi və idmanın inkişafı ilə əlaqədar qəbul etdiyi qərar, göstəriş və sərəncamlar təşkil edir. Həmin
qərar, göstəriş və tapşırıqlar milli bədən tərbiyəsi sisteminin əsaslarını müəyyən etməklə bərabər, onun
inkişaf etdirilməsinin göstəricisi, həm də praktik cəhətdən həyata keçirilməsini təmin edir.
Azərbaycan fiziki tərbiyə sisteminin xəlqiliyi dedikdə isə bədən tərbiyəsi hərəkatının
kütləviliyi, bədən tərbiyəsi və idmanın xalq kütlələri arasında müvafiq və geniş yayılması, xüsusən milli
idman və mütəhərrik oyunların inkişaf etdirilməsi kimi başa düşülür.
Fiziki tərbiyə sisteminin elmiliyi dedikdə bədən tərbiyəsi və idmanın elmi cəhətdən inkişafı
nəzərdə tutulur. Bu o deməkdir ki, bədən tərbiyəsi və idmanın inkişafı bu sahədə aparılan elmi-tədqiqat
işlərinə əsaslanır. Bu nəzəriyyə ilə praktikanın sıx əlaqəsi nəticəsində müvəffəqiyyət qazanır.
Azərbaycan fiziki tərbiyə sisteminin nəzəriyyə və metodikası, pedaqoqika, psixologiya,
anatomiya, fiziologiya və gigiyena kimi elmi fənlərə istinad edir.
Fiziki tərbiyə sisteminin təbii-elmi əsasları görkəmli xarici və Azərbaycan fizioloq alimlərinin
fiziki tərbiyə və idman üzrə elmi-tədqiqat işlərinin nəticəsinə əsaslanır. Həmin tədqiqat işlərinə istinad
olunmaqla fiziki tərbiyənin metod və prinsipləri, məşq aparmanın qanunauyğunluqları, bilik, bacarıq və
vərdişlərin formalaşdırılması, dərsin quruluşu və sxemi müəyyənləşdirilir. Bundan əlavə, bədən tərbiyəsi
dərsinin və idman məşqlərinin təlimində yaşın, cinsi xüsusiyyətlərin və hərəki keyfiyyətlərin inkişafının
nəzərə alınması yolları da fizioloqların idman üzrə təliminə əsaslanır.
Azərbaycan fiziki tərbiyə sistemi ölkə daxilində fəaliyyət göstərən, fiziki tərbiyə və idmanın
inkişafına xidmət edən bütün nazirlik, onların tabeçiliyində olan idarə və müəssisələri, idman klublarını,
təşkilat və sistemləri özündə birləşdirir, vahid sistem yaradır. Həmin sistemin rəhbərliyi bağça, məktəb,
zavod və fabrikin fiziki tərbiyəsini təşkil etməklə yanaşı, eləcə də ona məsuliyyət daşıyır və nəzarət
funksiyalarını yerinə yetirməyə borcludur. Bu sistemə
– Ailədə uşaqların fiziki tərbiyəsi,
- Uşaq bağçasında fiziki tərbiyə;
– Orta ümumtəhsil məktəblərində fiziki tərbiyə;
21
– Ali və orta ixtisas, lisey, kollec və peşə məktəblərində fiziki tərbiyə;
– Azərbaycan Silahlı Qüvvələrində fiziki tərbiyə;
– Şəhər, kənd, fabrik və zavodlarda fiziki tərbiyə daxildir.
3.3. Ailədə uşaqların fiziki tərbiyəsi
Uşaqların sağlamlığı və onun orqanizminin möhkəmləndirilməsi ilk növbədə ailədən başlayır.
Uşaqlar ilk addım atmağı, yeriməyi, qaçmağı və s. təbii hərəkətləri ailə şəraitində öyrənirlər. Bütün bunlar
əsasən oyunlar zamanı, gəzintilər vaxtı həyata keçirilir. Uşaqları oyunsuz təsəvvür etmək mümkün
deyildir. Ona görə də hər bir ailə uşağının fiziki tərbiyəsinə, gigiyenasına diqqət yetirməlidir. Valideynlər
uşaqların sağlamlığı qayğısına qalmağa, səhiyyə tələblərini onlara öyrətməyə borcludur. Xüsusən
uşaqların normal yatmalarına, dişlərini, əllərini, ayaqlarını təmiz saxlamalarına, sudan, təmiz havadan
düzgün istifadə etmələrinə nəzarət etməli və səy göstərməlidir.
3.4. Məktəbəqədər yaşlı uşaqların fiziki tərbiyəsi
Azərbaycan ailəsində uşaqların bir qismi bağçalara gedir və orada fiziki cəhətdən tərbiyə
olunurlar. Uşaq bağçasında fiziki tərbiyə planlı, məqsədyönlü və mütəşəkkil şəkildə həyata keçirilir. Uşaq
bağçasında «Uşaq bağçasında tərbiyə və təlim» proqramına əsasən uşaqlar sərbəst, təbii, əl-ayaq
hərəkətlərini bir-birinə uyğunlaşdırmaqla ayaqlarını sürümədən, başını aşağı salmadan yerimə və qaçışın
müxtəlif növlərini mənimsəyirlər. Onlar yeriş, qaçış, hoppanma, qol-çiyin, ayaq, gövdə üçün hərəkətləri
icra edirlər. Bütün bu təmrinlər onların bədənlərinin normal inkişaf etməsinə, sağlamlığının təmin
edilməsinə şərait yaradır.
Uşaq bağçasının fiziki tərbiyə işləri xüsusi proqramlara əsaslanır. Uşaqlar bədən tərbiysi
proqramında göstərilən hərəkətləri və müxtəlif növ olduqca maraqlı oyunları yerinə yetirərək öz
sağlamlıqlarını möhkəmləndirir, şən və gümrah böyüyür, təbii hərəkət vərdişlərini formalaşdırır. Eyni
zamanda sadə hərbi-fiziki hazırlığını yüksəldir, gələcək zehni, fiziki əməyə və vətənin müdafiəsinə
hazırlaşırlar.
3.5. Ümumtəhsil məktəblərində fiziki tərbiyə
Fiziki tərbiyə orta ümumtəhsil məktəblərindən başlayaraq tədris edilir. Bu bir həqiqətdir ki,
Azərbaycan dövləti sağlam gənc nəsil tərbiyə etməyə lazımi əhəmiyyət verir. Azərbaycanda ibtidai
məktəb yaşından başlayaraq uşaqların fiziki tərbiyəsi diqqət mərkəzindədir. Kiçik məktəbyaşlarından
başlayaraq şagirdlərin bədəncə möhkəmlənməsinə və hərtərəfli fiziki inkişafına fikir verilir.
Orta ümutəhsil məktəblərində fiziki tərbiyə dərsləri keçirilir. Burada I milyon şagird iştirak edir.
Dərslər tədris ilində həftədə 2 dəfə 45 dəqiqə olmaqla təşkil olunur. Bundan əlavə, məktəblərdə sinifdən
və məktəbdənkənar kütləvi bədən tərbiyəsi və idman işləri də təşkil olunur. Məktəblilər idman
bölmələrinə, müxtəlif növ yarışlara, kütləvi idman tədbirlərinə cəlb olunurlar. Məktəbdə aparılan fiziki
tərbiyə tədbirləri uşaqların bədəncə və iradəcə möhkəm olmasına zəmin yaradır. Onlara «Vətənin
müdafiəsinə hazıram» bədən tərbiyəsi kompleksinin normativlərini yerinə yetirməsinə kömək göstərir.
Orta ümutəhsil məktəbində fiziki tərbiyə işləri bədən tərbiyəsi proqramları əsasında təşkil olunur.
Hər bir sinif üçün nəzəri və təcrübi proqram bölmələri vardır. Proqram tədris materialları tədricən
çətinləşdirilir və ardıcıllıqla öyrədilir. Bu da uşaqların orta məktəbi bitirərkən tam sağlam olmasını,
həyata hazırlığını təmin edir.
3.6. Peşə, orta və ali ixtisas məktəblərində fiziki tərbiyə
Peşə, orta ixtisas və ali məktəblərdə də bədən tərbiyəsi və idman üzrə işlər təşkil olunur. Həmin
müəssisələrdə həftədə bir dəfə olmaqla 80 dəqiqə iki il ərzində bədən tərbiyəsi dərsləri keçirilir. Kütləvi
idman tədbirləri təşkil olunur, yarışlar keçirilir. Təhsil müəssisələrində şagird və tələbələr yüksək idman
nailiyyətləri göstərirlər.
Həmin tədris müəssisələrində də dərslər bədən tərbiyəsi proqramı əsasında keçirilir. Bu zaman
verilən ixtisasın xüsusiyyətləri nəzərə alınır. Başqa sözlə əməyə hazırlıqla (peşəyönümlü) bağlı
müəssisələrdə əməyin yönəminə uyğun da fiziki hərəkətlər, oyunlar seçilir və tətbiq olunur. Bu bir
tərəfdən gələcək ixtisaslı mütəxəsisləri həm həyata və həm də ixtisaslı kadr kimi onları vəzifələrini
22
yüksək səviyyədə həyata keçirməyə imkan verir. Çünki gələcək mütəxəsislər bədən tərbiyəsi və idmanla
məşğul olarkən ürək-damar, tənəffüs və sinir sistemlərini, dayaq hərəkət aparatını daha da
möhkəmləndirir və beləliklə öz əmək məhsuldarlığını artırır, onlara tapşırılmış işləri az bir vaxt
içərisində, layiqincə icra etməyə nail olurular.
Ali təhsil sistemində Azərbaycan Dövlət Bədən tərbiyəsi və İdman Akademiyası, Azərbaycan
Dövlət Pedaqoji Universiteti bədən tərbiyəsi üzrə ixtisaslı mütəxəsislər hazırlayırlar. Akademiya
müəllim-məşqçilər, ADPU isə əvvəllər orta məktəblər üçün hərbi müəllim, hazırda isə orta məktəb və
digər tədris müəssisələri üçün «Gənclərin çağırışaqədər hazırlığı və fiziki tərbiyəsi» üzrə mütəxəislər –
müəllimlər hazırlayır.
ADBİA 1930-cu ildə Bakıda açılmış və Zaqafqaziyanın ilk Bədən Tərbiyəsi institutu adı altında
fəaliyyət göstərmişdi. 1936-ci ildən isə Zaqafqaziya Dövlət Bədən Tərbiyəsi institutu deyil Azərbaycan
Dövlət Bədən tərbiyəsi institutu kimi fəaliyyətini davam etdirmişdi. Son vaxtlar isə Akademiya statusunu
almış və bu ad altında dövlət əhəmiyyətli işlər görür. Bu ali təhsil ocağı bakalavr pilləsində bakalavr
hazırlıqlı müəllim-məşqçilər və magistratura təhsilində isə yüksək ixtisaslı mütəxəsislər hazırlayır.
Ölkəmizin təhsil müəssisələrinin bədən tərbiyəsi, idman kadr ehtiyaclarını təmin edir.
3.7. Şəhər, kənd, fabrik və zavodlarda fiziki tərbiyə
Azərbaycan müstəqillik qazandıqdan sonra, xüsusilə 2003-ci illərdən başlayaraq ölkə prezidenti
İ.Əliyev bir sıra vacib sərəncamlar vermişdir. Həmin sərəncam, göstəriş, tövsiyə və qərarlar bütün
təbəqələrdən olan insanların bədən tərbiyəsi və idmanını əhatə edir. Bütün bunlarda başlıca məqsəd isə
əhalinin sağlamlığının möhkəmləndirilməsi, iş qüvvəsinin artırılması, əmək məhsuldarlığının
yüksəldilməsi, habelə Vətənin müdafiə qüdrətinin təmin olunmasından ibarətdir. Bu məqsədlə də şəhər və
kəndlərimizdə böyük quruculuq işləri aparılır, yeni-yeni Olimpiya idman kompleksləri tikilib əhalinin
istifadəsinə verilir. Belə komplekslərin sayı artıq 18-i keçmişdir. Yaxın gələcəkdə isə onların sayı 30-a
çatacaqdır. Qeyd etməliyik ki, bütün komplekslərdə dünya standartlarına uyğun üzgüçülük hovuzları,
stadionlar, idman meydançaları və zalları, idmançılar üçün mehmanxanalar tikilib ən müasir idman alət,
avadanlıq, qurğu və ləvazimatları ilə təchiz olunmuşdur.
3.8. Azərbaycan silahlı qüvvələrində fiziki tərbiyə
Azərbaycan torpaqlarının erməni təcavüzündən təmizlənməsi gənclərin hərbi fiziki təlimindən çox
asılıdır. Buna görə də Azərbaycan Silahlı Qüvvələrində, Hərbi Donanmada və Hərbi Hava Qüvvələrində
gənclərin fiziki tərbiyəsinə xüsusi diqqət yetirilir və onlarla hərbi-fiziki tətbiqi xarakterli təlim-tərbiyə
işləri, eləcə də idmanın hərbi-tətbiqi növləri (yüngül atletika, əlbəyaxa döyüş, gimnastika, güləş, cüdo,
sambo, üzgüçülük, atıcılıq və s.) üzrə müntəzəm olaraq məqsədyönlü tədbirlər həyata keçirilir. Silahlı
Qüvvələrdə hərbi-fiziki, tətbiqi təlimlər – Vətənin müdafiəsində, zəbt edilmiş torpaqların azad
edilməsində əvəzedilməz əhəmiyyət kəsb edir. Çünki bu təlimlər zamanı hərbi xidmətdə olan gənclərimiz
hərbi-tətbiqi idman növləri üzrə müvafiq bilik, bacarıq və vərdişlərə yiyələnirlər. Bütün bunlar da Vətənin
müdafiəsi və düşmən üzərinə hücum zamanı qələbənin təmin olunmasına şərait yaradır. Buna görə də
silahla rəftar etmək və müxtəlif hərəkətlər dairəsində aparılan müntəzəm təlimdən əlavə, əvvəl libassız,
sonra da tam döyüş geyimində (hərbi) müxtəlif məsafələrə qaçış, tullanmaq, atmaq, sıçramaq,
dırmanmaq, güləşmək, əlbəyaxa vuruşmaq, üzmək və s. idman növləri üzrə məşqlər milli ordumuzda
geniş miqyasda tətbiq olunur. Bu təlim üsulu «Təlimdə tər çox, müharibədə qan az axmalıdır» tarixi hərbi
düstura tam uyğun gəlir. Doğma Yuxarı Qarabağın və onun ətrafındakı yeddi rayonunun Ağdam, Füzuli,
Laçın, Cəbrayıl, Zəngilan, Qubatlı və Kəlbəcərin qaytarılması sülh baş tutmasa hərbi texnika ilə yanaşı,
Milli Ordunun fiziki hazırlığından, Vətənpərvərliyindən, dözümlülüyündən, cəsurluğu və çevikliyindən,
möhkəm iradəsindən, yüksək psixoloji əhval-ruhiyəsindən mühüm dərəcədə asılı olacaqdır.
Milli ordunun hərbi-fiziki hazırlığı səhər gimnastikasından, əsgərlərin, matros və təyarəçilərin gün
rejimindən (yemək, normal yuxu, fəal istirahət və s.), onların adət-ənənələrə, səhiyyə və gigiyena
tələblərinə, bədənlərini fiziki hərəkətlərlə mökəmləndirməklə bərabər təbii amillərdən də (hava, su,gunəş)
başlıca vasitələrdən biri kimi istifadə etmələri də az əhəmiyyət kəsb etmir.
23
Yoxlama-test sualları:
1.
Azərbaycan fiziki tərbiyə sisteminin mahiyyətini şərtləndirən başlıca amillər hansılardır?
2.
Əhalinin hərtərəfli fiziki inkişafı dedikdə nələr nəzərdə tutulur?
3.
Azərbaycan fiziki tərbiyə sisteminin ideya əsaslarını nə təşkil edir?
4.
Azərbaycan fiziki tərbiyə sisteminin xəlqiliyi dedikdə nə başa düşülür?
5.
Fiziki tərbiyə sisteminin elmiliyi dedikdə nələr nəzərdə tutulur?
6.
Fiziki tərbiyənin təbii-elmi əsasları nəyə əsaslanır?
7.
Azərbaycan fiziki tərbiyə sisteminə daxil olan təşkilat və müəssisələrin adlarını söyləyin.
8.
Müasir ordunun fiziki tərbiyəsinin mahiyyəti nədən ibarətdir?
9.
Milli ordunun hərbi-fiziki təlimində vacib rol oynayan idman növlərinin adını söyləyin.
10.
İ.Əliyevin regionlarımızda fiziki tərbiyə və idmanın inkişafı ilə əlaqədar apardığı xoş və
fərəhləndirici işlər hansılardır?
Yaradıcı iş üçün təxmini mövzular:
1.
Ailədə məktəblilərin fiziki tərbiyəsinin təşkili.
2.
Ali məktəblərdə tələbələrin fiziki tərbiyəsinin məqsədi və onun təşkili.
3.
Ümumtəhsil məktəblərində şagirdlərin fiziki tərbiyəsinin vasitələri.
24
I.4. PEDAQOJİ VƏ BƏDƏN TƏRBİYƏSİ ÜZRƏ ƏSAS SPESİFİK ANLAYIŞLAR
PLAN
4.1. Anlayışlar haqqında pedaqoji fikir tarixindən.
4.2. Xarici və Azərbaycan pedaqoqlarının bədən tərbiyəsi anlayışları barədə düşüncələri.
ƏDƏBİYYAT
1.N.Kazımov. Tərbiyənin elmi-pedaqoji əsasları. Bakı, «Maarif» nəşriyyatı, 1983-cü il.
2.B.Əhmədov və A.Rzayev. Pedaqogikadan mühazirə konspektləri. Bakı, «Maarif» nəşriyyatı, 1983-
cü il.
3.Y.Talıbov, Ə.Ağayev və b. Pedaqogika. Bakı, «Maarif» nəşriyyatı, 1993-cü il.
4.N.Kazımov, Ə.Həşimov. Pedaqogika. Bakı, «Maarif» nəşriyyatı, 1996-cı il.
5.N.Kazımov. Məktəb Pedaqogikası. Bakı, «Caşıoğlu» nəşriyyatı, 2002-ci il.
6.B.Əhmədov. Üç anlayış hqqında. «Azərbaycan müəllimi» qəzeti, 12 iyun, 1974-cü il.
7.B.Əhmədov. Şagirdlərin fiziki tərbiyəsi haqqında. «Məktəbdə Bədən Tərbiyəsi» məcmuəsi, №4,
1978-ci il.
8.Y.Talıbov, H.Qurbanov. İxtisasa giriş. Bakı, 2000-ci il.
9.H.Qurbanov. Fiziki tərbiyə nəzəriyyəsi və metodikası. Bakı, «Adiloğlu» nəşriyyatı, 2001-ci il.
I. 4.
Dostları ilə paylaş: |