Dərs vəsaiti kimi təsdiq edilmişdir
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
Qaçışla oyunlar Düz xətt üzrə qaçmaqla estafet Üç komanda cərgəyə düzülüb «P» şəklində dayanırlar. İki komandanın arasında dayanan komandanın qarşısında ümumi start xətti çəkilir. Qabaqda 15-20 m o tərəfdə sıra ilə bir-birindən 1,5 m aralı üç şəhərcik çilingi qoyulur. Hər komandanın birinci nömrələri qaçışa başlama xəttinin arxasında dayanırlar. Müəllimin «Marş» komandası üzrə onlar irəli qaçır və hər komandanın növbəti oyunçusu startda onların yerini tutur. Startdan çıxıb qaçanlar öz şəhərciklərinə çatıb sağ tərəfdən onların başına dolanırlar, geriyə qayıdaraq hər biri sağ əlini (əlin içini) öz komandasının növbəti oyunçusunun sağ əlinin içinə vururlar və cərgələrdə öz yerlərini tuturlar. Növbəti oyunçular da öz növbəsində irəli qaçıb birinci nömrələrin etdiklərini təkrar edirlər və s. Oyun 2-3 dəfə təkrar olunur. Qaçıb-qayıtmanı tez başa vuran komanda qalib gəlir. Marşla qaçdı-tutdu Meydançanın qarşı tərəfində, xəttin arxasında iki komanda cərgəyə düzülür. Komandanın biri cərgə ilə (sıravi addımla) o biri komandaya tərəf gedir. Marşla gedənlər rəqib komandanın xəttinə 3-5 m qalanda müəllim qəflətən siqnal verir, bu zaman hücum edənlər qayıdıb, öz xəttinin arxasına qaçırlar, o biri komandanın oyunçuları isə qovub əllərini onlara toxundururlar. Müəllim toxunulmuş oyunçuları sayır. Sonra qovan komanda marşla addımlayır, əvvəlcə hücum edən komanda onları qovur. Oyunu 4-8 dəfə təkrar etmək olar. Digər komandanın daha çox oyunçusunu tutmuş komanda qalib gəlir. Qaydalar: 1. Toxunulmuş oyunçular toxunulduqları yerdə dayanırlar. 2. Qaçanlara xəttin arxasında toxunmaq olmaz. 300 Bayraqlar uğrunda qaçış Oynayanlar bərabər sayda iki komandaya bölünürlər. Onların hər biri oyun meydançasının əks tərəflərində onun sərhədindən 1-2 m aralı çəkilmiş xəttin arxasında dayanırlar. Meydançanın ortasında həmin xətlərə paralel çəkilmiş eni 2-3 m ibarət zolaq əmələ gətirən daha iki xətt çəkilir. Həmin zolaqda şahmat qaydası ilə bayraqlar düzülür. Hər komanda özünə kapitan seçir. Müəllimin siqnalı üzrə hər iki komandanın oyunçuları köndələn zolağa tərəf qaçaraq daha çox bayraq yığmağa çalışırlar. Sonra hər iki komandanın oyunçuları yığdıqları bayraqlarla birlikdə geriyə, öz xətlərinə qayıdıb cərgəyə düzülürlər. Kapitanlar öz oyunçularının gətirdikləri bayraqları yığıb sayırlar. Hər bayrağa görə bir xal verilir. Daha çox bayraq gətirmiş komanda qalib gəlir. Qaydalar: 1. Hər oyunçu istədiyi qədər bayraq yığa bilər. 2. Oyunda yoldaşın yerdən çatdırdığı bayrağı onun əlindən almaq qadağandır. Qaydaların hər dəfə pozulmasına görə onu pozan oyunçunun komandasından bir xal çıxılır. 3. Bayraqlar sayıldıqdan sonra onları orta zolağa, əvvəlki yerinə düzürlər. 4. Komandaların kapitanları bütün oyunçularla bərabər hüquqda oynayırlar. 5. Bayraqlar olan mərkəz zolağa qaçmaq olmaz. Qeyd: Oyunçuların arxasında dayandığı xətt ilə mərkəz zolaq arasındakı məsafə 30-40 metrə qədər ola bilər. 30-40 m məsafəyə qaçıb-qayıtmanı 3 dəfəyə qədər təkrar etmək olar. Qaçıb-qayıtma məsafəsi qısa olan meydançada və zalda oyun keçirərkən qaçıb-qayıtmanın sayının artırmaq olar. Hər dəfə qaçıb- qayıtdıqdan sonra sıraya düzülməyə, bayraqların sayılmasına və yenidən öz yerinə qoyulmasına sərf olunan vaxt eyni zamanda oyunçuların istirahətinə zəmin yaradır. Qaçmaq üçün müxtəlif çıxış vəziyyətləri (dizüstə dayanmadan, uzanma vəziyyətindən, ayaqüstə durmadan, arxası mərkəz zolağa tərəf dayanmadan start və s.) müəyyən etmək olar. Qarşılıqlı estafet Şagirdlər 2-3-4- komandaya düzülürlər. Sıranın qarşısında dayanmış oyunçuların ayağının qabağından xətt çəkilir. Komandaların birinci qaçan oyunçularının hərəsinə estafet ağacı verilir. Estafet 30 x 25 sm lüləşəkilli, hamarlanmış və ucları yumrulaşdırılmış ağacdır. Estafeti sağ əllə onun aşağı ucundan tuturlar (boş tərəfi yuxarı tutulur) , estafeti qəbul edənlər (əks tərəfdəki sırada birinci duranlar) dirsəkdən azacıq bükülü, sağ qolunu (əlini) qaldırıb, bir qədər onu yana aparırlar. «Marş» komandası verilən kimi əlində estafet olan oyunçular qaçmağa başlayırlar. Qaçanlar qarşı tərəfdə dayanmış öz komandalarının başda dayananlarına qaçıb çatana kimi estafeti onlara ötürürlər və keçib arxada dayanırlar. Estafeti qəbul edənlər öz növbələrində hərəsi öz komandasının o tərəfdəki yarısına tərəf qaçıb estafeti ötürürlər, sonra keçib arxada dayanırlar və i.a. Qaçışı tez qurtaran komanda qalib gəlir. Qaydalar: 1. Estafeti qəbul edən ancaq estafet ona verilən zaman start xəttini keçir (qaçmağa başlayır). 2. Estafet sağ əldən solə lə ötürülür (əks tərəfdəki sıraya qarşı sol tərəfdən, yəni qəbul edənin sağ tərəfindən qaçmaq lazımdır). 3. Estafeti ötürərkən, qolu dirsəkdən bir az büküb yana aparmaq lazımdır, əks təqdirdə əzilmək olar, yaxud estafet əldən düşər. 4. Növbəti oyunçular qaçarkən daldakılar onların yerini tuturlar, bütün komanda isə qaçışın başlanma yerinə doğru bir addım yaxınlaşırlar. Hündürlüyə tullanmaqla oyunlar Addımlayıb – hoppanmaqla qarmaqatdı Oynayanlar hərəsi 6-8 nəfər olmaqla qruplara bölünürlər. Hər qrupun aparıcısı ucunda kisəcik olan ipi elə fırlayır ki, kisəcik yerlə sürünür. Qalan oyunçular isə kisəciyin sürüşdüyü dairədən iki addım aralı dayanırlar. Kisəcik yaxınlaşanda oyunçu qabağa bir addım atır, ikinci addımdan yerdən təkan verərək 301 addımlamaqla ipə bağlı kisəciyin üstündən tullanır, sonra dərhal geriyə, əvvəlki yerinə çəkilir. Kisəciyə toxunmuş oyunçu aparıcı olur. Hər oyunçu 6-8 dəfə hoppanana qədər ipi fırladır. Oyunçusu az aparıcı olan qrup qalib gəlir. Qaydalar: 1. İp kimə yaxınlaşırsa, o, mütləq tullanmalıdır. 2. Hər yeni aparıcı ipi başqa tərəfə fırlatmalıdır. İp ayaqların altında Oynayanlar 3 və ya 4 tək sıraya düzülürlər. Sıralarındakı məsafə azı 2 m olmalıdır. Sırada birinci dayanandan başqa bütün oyunçular öz ətraflarına kiçik dairə çəkirlər. Başda dayanan oyunçulara qısa iplər verilir. Siqnal verilən kimi birinci oyunçular ipin bir ucunu arxada dayanmış ikinci oyunçulara verirlər və hər ikisi onu bütün sıranın ayaqları altından keçirirlər (İp demək olar ki, yerə toxunur), sırada dayananlar ipin üstündən tullanırlar. Elə ki, sıranı təşkil edən bütün oyunçular tullandılar: birinci oyunçu sıranın axırında qalır, ikinci isə qabağa qaçır və ipin ucunu üçüncü oyunçuya verir və ip yenə də sıradakıların ayağının altından keçirilir. İndi arxada ikinci oyunçu qalır, üçüncü qabağa qaçıb ipin bir ucunu dördüncüyə verir və i.a. Bütün oyunçular iplə qaçıb onu sıranın altından keçirənə qədər oyun davam edir. Elə ki, birinci oyunçu təzədən sıranın qabağında oldu və ip ona ötürüldü sıra oyunu qurtarır. Oyunçuları ipə az toxunan komanda qalib gəlir. Qaydalar: 1. İpin üstündən tullandıqdan sonra hər bir oyunçu bir dairə irəli keçir. 2. İpi sıradan dayananların ayağı altından keçirənlər mümkün ola bilən hər cür əzilmələrin və yıxılmaların qarşısını almalıdırlar (Tullanan oyunçu ipə toxunarkən dayanmaq lazımdır və yaxud ipini aşağı salmalı və i.a.). Hündürlüyə və uzununa tullanmaqla oyunlar Tullanma ardınca tullanma İki komanda bir-biri ilə paralel, biri o birindən 2 m aralı cüt sırada dayanırlar. Hər sıradakı qoşa oyunçular yerdən 50-60 sm məsafədən (hündürlükdə) saxlanmış gödək ipin uclarından tuturlar. Siqnal verilən kimi birinci qoşa oyunçular ipi cəld yerə qoyub və hər ikisi öz sıralarının əvvəlindən axırına qaçırlar, bundan sonra sırada dayanmış hər cüt oyunçunun ikisinin üstündən tullanırlar, özlərinin əvvəlki yerinə çatan kimi hər iki oyunçu dayanır və yenə ipin uclarından tuturlar. Elə ki, birinci ip yerdən qaldırıldı, ikinci cüt oyunçular ipi yerə qoyurlar, birinci ipin üstündən tullanıb sıranın əvvəlindən axırına qaçırlar, sonra bütün iplərin üstündən tullanaraq əvvəlki yerlərinə çatırlar. Bu minvalla bütün Qoşa oyunçular iplərin üstündən tullanırlar. Tullanmanı birinci başa vuran komanda qalib gəlir. Hoppananlar və «Ləkələnənlər» Oynayanlar iki komandaya ayrılır: «Hoppananlar» və «Ləkələnənlərə» bölünürlər. Hər komanda meydançanın ona tərəf olan yan xəttində cərgəyə düzülürlər. Meydançanın üzbəüz sərhədlərinin birindən bir metr aralıda ona paralel birinci start xətti, üç metr qabaqda isə ikinci xətt çəkilir. İkinci xətdən 10-12 m aralıda eni 1,5-2 m olan zolaq çəkilir. «Start» komandası verilən kimi hoppananlar komandasından 4 nəfəri ikinci start xəttinin arxasında yerlərini tuturlar. Onlara boyunardı olmaqla, birinci start xəttinin arxasında ləkəlilər komandasından 4 nəfər dayanır. «Diqqət» komandası verildikdə hoppananlar və ləkələnənlər hündür start vəziyyəti alırlar. «Marş» komandası verildikdə hamı irəli qaçır. Hoppananlar sürətlə qaçıb zolağa tez çatmağa və onun üstündən tullanmağa- ləkələnənlər isə hoppananlar zolaqdan hoppanana qədər çatıb onları «ləkələməyə» çalışırlar (Ləkələnənlər hoppanmırlar). 302 Zolaqdan hoppanana qədər ləkələnənlər tərəfindən toxunulmayan (ləkələnməyən) hoppananlar, yaxud hoppanmanı yerinə yetirənə qədər əli ilə ləkəlilərdən onlara toxuna bilənlərin hərəsi bir xal qazanır. Yarışlarda hamı iştirak edənə qədər o biri hoppananlar və ləkələnənlər bu qayda ilə oynayırlar. Sonra komandalar yerlərini və vəzifələrini dəyişirlər. Cəminə görə çox xal toplamış komanda qalib gəlir. Xallar bərabər olduqda oyun heç-heçə qurtarır. Qaydalar: 1. Ləkə istədiyi qaçana toxuna bilər. 2. Tullanma zamanı yerdən təkanvermə anında hoppanana toxunma hesaba alınmır. 3. Zolağın qabaq xəttini keçməyən (yaxud zolağın üstündə hoppanmayan) hoppanan ləkələnmiş sayılır, xal isə ləkələnənlər komandasına verilir. Hədəfə və uzağa atmalarla oyunlar Snayperlər Oynayanlar tək cərgəyə düzülüb 1-2 sayırlar. Bir sayanlar birinci komandanın, iki sayanlar isə ikinci komandanı təşkil edirlər. Əgər meydançanın eni hamıya bir cərgədə düzülməyə imkan vermirsə, onda oyunçular iki cərgədə boyunardı düzülürlər. Belə olduqda hər cərgə bir komanda hesab olunur. Komandalardan birinin oyunçularının hərəsinə bir kiçik top verilir. Cərgənin qarşısında atma xəttindən 6 m aralıda ona paralel olmaqla bir-birindən 1-2 addım aralı sıra ilə 10 şəhərcik oyununun çilingi qoyulur. Cilinglərin 5-i bir rəngdə, 5-i başqa rəngdə olmalıdır.Hər komandaya müəyyən rəngdə ciling təyin edilir. Müəllimin komandası ilə komandalar növbə ilə ( oyunçuların hamısı birdən) topları cilinglərə atırlar (ayaqüstü, dizüstü və yaxud uzanma vəziyyəti). Vurulub yıxılmış bir rəngli ciling bir addım dala aparılır. Başqasına məxsus, lakin vurulmuş ciling bir addım yaxına qoyulur. Oyun ərzində öz hədəflərini daha uzağa çəkmiş komanda (hədəfin uzağa aparılmasından addımların sayı nəzərə alınır) udmuş hesab olunur. Qaydalar: 1. Top atıldıqdan sonra vurulmuş şəhərcik-ciling təzə yerə qoyulur. 2. Vurulmuş cilinglər təzə yerə qoyulduqdan sonra atılmış topların və o biri komandanın oyunçuları yığırlar. 3. Vurulmuş çilingləri qaldırıb təzə yerə qoymaq üçün oyunçulardan biri təyin olunur. DƏRS NÜMUNƏLƏRİ Kiçik məktəbyaşlı uşaqların fəaliyyətini tədris prosesinə mütəşəkkil cəlb etməkdən ötrü müəllim dərsə qabaqcadan hazırlaşmalı, öyrədəcəyi hərəkətin texnikasına dərindən yiyələnməli, uyğun səmərəli üsul və priyomlar seçməli, bunları düzgün tətbiq etməli və fəal uşaqların gücündən istifadə etməlidir. Yadda saxlamaq lazımdır ki, bütün tədris materialları üçün eyni təlim üsulundan istifadə etmək dərsin səmərəliliyini azaldır, uşaqların dərsə olan marağına mənfi təsir göstərir. Bütün mövzuların öyrədilməsində eyni təlim üsulundan istifadə edilməsi diqqətin tez-tez yayınmasına səbəb olur. Məzh elə buna görə də, hər bir müəllim tədrisin səviyyəsini yüksəltmək məqsədilə mütləq keçəcəyi materialların məzmununa uyğun üsul və priyomlardan istifadə edilməsinə xüsusi diqqət verməlidir. Əgər müəllim qaçış, tullanmalar, atmalar və s. üzrə tədris materialını (bu həm praktik və həm də nəzəri material ola bilər) nağıletmə üsulu ilə tədris edilirsə, bu zaman o, müvafiq surətdə izah etmədən, illüstrasiya və demonstrasiya metodlarından da istifadə edə bilər. Təcrübədən aydın olur ki, müəllim dərsin qarşısında qoyulmuş vəzifələri müəyyənləşdirərkən iki metodiki və pedaqoji məsələyə xüsusilə diqqət yetirməlidir. Birinci, hər dərsin mərhələsi üçün (hazırlıq, əsas, tamamlayıcı) xüsusi tədris materialı nəzərdə tutulmalı, ikincisi, həmin materiallar məzmun etibarı ilə bir-birinə uyğun olaraq seçilməlidir. Başqa sözlə desək, dərsin qarşısında duran vəzifələrin müvəffəqiyyətlə yerinə yetirilməsinə yönəldilməlidir. Bədən tərbiyəsi dərslərinin ayrı-ayrı hissələrində həyata keçirilən məqsəd və vəzifələrin bir-birini tamamlaması, yalnız pedaqoji cəhətdən deyil, həm də psixoloji nöqteyi-nəzərdən də çox böyük əhəmiyyətə malikdir. Yəni dərs prosesində yerinə yetirilən fiziki hərəkətlərin təsir etibarı ilə uyğun olması, biri digərinin dolayı yolla və yaxud birbaşa düzgün icrasına zəmin yaratması, şagirdlərdə əhvali- ruhiyyəni yaxşılaşdırır və emosionallığı yüksəldir. Digər tərəfdən də şagirdlər bu zaman mürəkkəb hərəkətləri icra etməkdən qorxmurlar, onu daha inamla və yüksək zövqlə icra edirlər, bu da dərsin keyfiyyətinin artmasında mühüm əhəmiyyət kəsb edir. 303 Bədən tərbiyəsi dərslərinin hazırlıq, əsas və tamamlayıcı hissələrində verilən fiziki hərəkətlərin və mütəhərrik oyunların uyğunlaşdırılaraq eyni məqsədə və vəzifəyə istiqamətləndirilməsinin eyni zamanda bioloji, fizioloji və anatomik əhəmiyyəti də vardır. Dərsin yükünnün düzgün dozalaşdırılması (bir dərs müddətində dərsin hissələrinə münasib olaraq orqanizmə düşən yükün düzgün bölüşdürülməsi) orqanizmə düşən yükün tədricən artırılmasına və əksinə, onun tədricən azaldılıb dərsin başlanğıcındakı vəziyyətə gətirilməsinə səbəb olur. Bu fizioloji əyrilik adlanır ki, bunun da sağlamlığın möhkəmləndirilməsi, hərtərəfli və düzgün inkişaf üçün böyük əhəmiyyəti vardır. Müşahidələr göstərir ki, bir çox sinif müəllimləri dərsin hazırlıq hissəsinə lazımi diqqət yetirmirlər,ən müxtəlif növ fiziki hərəkətlərin icrasında tənəffüsün müntəzəmliyi və tempin müvəffəqiyyəti gözlənilmir. Hər bir müəllim bilməlidir ki, dərsin hazırlıq hissəsində əşyalarla və əşyasız icra edilən ümuminkişaf hərəkətlərinin müvafiq tempdə yerinə yetirilməsi, lazımi sayda icrası, habelə tənəffüsün müntəzəmliliyindən ötrü hər cür şəraitin yaradılması şagirdlərin hərəkət fəallığını artırmaqla yanaşı, eyni zamanda onların sağlamlığı üçün də zəruridir. Bir cəhəti də qeyd etmək lazımdır ki, sıra hərəkətlərinin, ümuminkişaf (əşyalı və əşyasız), akrobatika, dırmaşma, sürünmə və s. hərəkətlərin texnikası öyrədilərkən izah etməyə və əyaniləşdirməyə eyni dərəcədə diqqət verilməlidir. Hər hansı bir hərəkətin öyrədilməsi texnikasının əvvəlcə izah olunması, sonra isə göstərilməsi (hərəkət hissə-hissə və bütövlükdə göstərilə bilər) onun şagirdlər tərəfindən dərindən öyrənilməsinə zəmin yaradır. Bədən tərbiyəsi dərslərinin müvəffəqiyyətlə nəticələnməsində, öyrədilən fiziki hərəkətlər və yaxud mütəhərrik oyunlar üzrə (sağlamlıq haqqında, əməyə və Vətənin müdafiəsi işində rolu, sürət, qüvvə, cəldlik, iradəlilik və dözümlülük üçün əhəmiyyəti haqqında, həmçinin dövlətin uşaqların fiziki tərbiyəsinə qayğı göstərməsinə dair və s.) nəzəri məlumatların mənimsənilməsi xüsusilə əhəmiyyətlidir. Şagirdlər fiziki tərbiyə haqqında nəzəri məlumatlara yiyələnməklə, onun insanın hərtərəfli inkişafına müsbət təsirini anlayırlar. Bundan əlavə, fiziki tərbiyə üzrə mənimsənilmiş nəzəri məlumatlar bədən tərbiyəsi dərslərinə şagirdlərin marağını və şüurlu münasibətini xeyli artırır, onların şəxsiyyət kimi formalaşmasına müsbət təsir göstərir. Xüsusən, bədən tərbiyəsi və idman hərəkətləri ilə müntəzəm məşğul olması haqqında, kosmonavtların fiziki tərbiyə vasitələrindən istifadə edərək məşq sayəsində bədənlərini daha da möhkəmləndirmək nəticəsində kosmosa uçmaları barədə məlumatların mənimsənilməsi, şagirdlərin həmin nümunələrdə şəxsiyyət kimi inkişaf etməsinə kömək edir. Müəllim şəxsi və ictimai gigiyena, istərsə də hərəkətlərin yerinə yetirilməsi texnikasına, mütəhərrik oyunların təşkili və keçirilməsinə aid məlumatları müntəzəm və metodik baxımdan şagirdlərə düzgün çatdırmalıdır. Yuxarıda qeyd etdiyimiz bəzi metodik cəhətləri nəzərə almaqla2 dərs nümunəsi veririk: Təsdiq edirəm: Tədris işləri üzrə direktor müavini: M.Məmmədli «____» sentyabr 2008-ci il. D Ə R S № ____ Mövzu: Sıra təlimi, 20 m məsafəyə qaçış, «Çağırış oyunu». Vəzifələr: 1) sıraya düzülməyi öyrətmək; 2) kiçik toplarla ümuminkişaf hərəkətləri; 3) 20 m məsafəyə qaçış; 4) «Çağırış» oyununun öyrədilməsi. Yer: Meydança. Təchizat: Şagirdlərin sayı qədər kiçik toplar. Sıraya düzülmə: Müəllim uşaqları idman geyimində məktəbyanı meydançaya çıxarır, təbaşirlə bir düz xətt çəkib onları boyunardı xətt üzrə sıraya düzür. Sonra boyunardı düzülmənin sıra adlandığını, birinci duranın istiqamətçi, axırda duranın isə tamamlayıcı olduğunu izah edir. Eyni zamanda sıraya düzülmə hərəkətlərinin əhəmiyyəti haqqında şagirdlərə məlumat verir: 304 - Sıra hərəkətləri orqanizmin inkişafına kömək edir, qol, qıç, xüsusən kürək əzələlərini möhkəmləndirir. Əzələlər möhkəm və qüvvətli olduqda adam çevik olur, qaməti əyilmir. Buna görə də sıra hərəkətlərini düzgün icra etməyə çalışmaq lazımdır. Sonra isə müəllim hərəkətin icrasını izah edir. Hərəkəti icra edərkən başı düz saxlamalı, bədəni əyməməli və döş qəfəsini bir qədər irəli verməli. Yeriş vaxtı sol ayaq irəlidə olarsa, sağ qolu irəliyə gətirib döş qarşısında dirsəkdən bükməli, sağ ayaq irəlidə olduqda isə sol qolu döş qarşısında gətirib dirsəkdən bükməli. Hərəkət vaxtı tənəffüs sərbəst olmalıdır. Müəllim daha sonra qeyd edir ki, sırada bir-birindən müəyyən məsafədə durmaq lazımdır. Arada bir addım, yaxud da uzadılmış qollar boyu məsafə olmalıdır. Müəllim hərəkəti əvvəlcə özü göstərir, sonra bir neçə dəfə şagirdlərə icra etdirir. Bundan sonra şagirdlərə «Dağılın!» komandası verilir. Şagirdlər meydançaya dağılıb sərbəst gəzişməyə başlayırlar. Birdən o, şagirdlərə müraciət edib deyir: «Boy sırası ilə düzlənin! Sağ əlinizi qarşıda duran yoldaşınızın çiyninə qoyun!». Şagirdlər bu qayda ilə sıraya düzülməni bir neçə dəfə təkrar edirlər. Müəllim qolu dirsəkdən açmaqla arxaya seyrəlmənin texnikasını da şagirdlərə öyrədir. Hərəkət «Sinif bir sıraya düzül!» komandası ilə bir neçə dəfə təkrar edilir. Kiçik toplarla ümuminkişaf etdirici hərəkətlər: I Ç.V.(çıxış vəziyyəti) – əsas duruş, top sol əldə. Bir sayda qolları yandan yuxarıya aparıb topu sağ ələ ötürməli (bu zaman topa baxmalı); iki sayda qolları yandan aşağı salıb əvvəlki vəziyyətə gətirməli; üç-dörd sayda top sağ əldə, topu baş üzərində solə lə ötürməli, hərəkət 5-6 dəfə təkrar olunur. II Ç.V. – ayaqlar çiyin bərabərində, top baş üzərində ikiəlli tutulur. Bir sayda irəli əyilməklə topu ayaqlar arasına qoymalı (qıçlar bükülmür): iki sayda əvvəlki vəziyyətə qayıtmalı; üç-dörd sayda əyilməklə topu yerdən götürüb çıxış vəziyyətinə qayıtmalı. Əyilərkən nəfəsi buraxmalı, qalxarkən almalı. Hərəkət orta tempdə 3-4 dəfə təkrar olunur. III Ç.V. – əsas duruş, top sağ əldə. Bir sayda topu döşəməyə vurmalı: iki sayda döşəməyə dəyib sıçrayan topu ikiəlli tutmalı; üç-dörd sayda topu sol əldə tutub hərəkəti təkrar etməli. Topu yerə elə vurmaq lazımdır ki, sıçrayıb döş səviyyəsinə qədər qalxa bilsin. Tənəffüs müntəzəmdir. Hərəkət orta tempdə hər əllə üç-dörd dəfə təkrar edilir. IV Ç.V. – ayaqlar çiyin bərabərində, qollar yanda, top sol əldə. Bir sayda sola əyilərək topu arxadan sol əldən sağ ələ ötürməli; iki sayda çıxış vəziyyətinə qayıtmalı; üç-dörd sayda hərəkəti sağ tərəfə (top sağ əldə) təkrar etməli. Əyilərkən nəfəsi buraxmalı, qalxarkən almalı. Hərəkət aşağı tempdə dörd-beş dəfə təkrar olunur. V Ç.V. – əsas duruş, qollar irəlidə (çiyin səviyyəsində) top sol əldə, bir sayda qolları aşağı salıb çöməlməklə qalxıb çıxış vəziyyətinə qayıtmalı; üç-dörd sayda yenidən çömələrək topu sol ələ götürüb düzəlməli (çıxış vəziyyətinə qayıtmalı). Çömələrkən nəfəsi buraxmalı, qalxarkən nəfəs almalı. VI Ç.V. – əsas duruş, top sol əldə. Bir sayda qıçları dizdən büküb topu sol ayaq tərəfdə yerə qoymalı; iki sayda düzülməli; üç-dörd sayda hərəkəti top sağ əldə olmaqla (sağ ayağın yanında yerə qoymaqla) icra etməli. Hərəkət iki dəfə sağ, iki dəfə isə sol tərəfə icra edilir. VII Ç.V. – əsas duruş, top sol ayaq tərəfdə döşəmə üzərində. Bir sayda üç dəfə yerində hoppanmalı; iki sayda topun üstündən yana (sol tərəfə) hoppanmalı; üç-dörd sayda hoppanaraq əvvəlki vəziyyətə qayıtmalı. Hərəkəti, topu sağ ayağın yanında yerə qoyub (sağ tərəfə) hoppanmaqla təkrar etməli. Yerində addımlama. İrəli addımlama. Qolları yandan yuxarı aparmaqla nəfəs alıb-vermə. Adi yeriş. 20 m. məsafəyə qaçış. Uşaqlar müəllimin komandası ilə yönü qaçılacaq tərəfə, start xəttində cərgəyə düzülürlər. Meydançada start və finiş xətti qabaqcadan nişanlanmış, aralarındakı məsafə 60-70 sm olmaqla bir-birinə paralel 8-10 xətt çəkilmişdir. Hər dəfə starta on nəfər şagird çağırılır. Onlar «Marş!» komandası verilən kimi qaçır və finiş xəttini keçirlər. Birinci on nəfər qaçışa başlayan kimi növbəti on nəfər start xəttinə yaxınlaşır və öz yerlərini tuturlar. Müəllim qaçış zamanı uşaqların üç məsələyə diqqət yetirmələrinə ciddi səy göstərir: 1) qaçış vaxtı bir-birinin qabağına keçməməli; 2) sürətlə deyil, sərbəst qaçmalı; 3) finiş xəttini keçdikdən sonra dayanmamalı, yerişə keçməli və ya tənəffüs hərəkətlərini icra etməli. 305 «Çağırış» oyunu. Müəllim uşaqları iki dəstəyə bölüb meydançanın əks tərəfində cərgəyə düzür və nömrələyir. Bundan sonra hər dəstənin qarşısında cərimə xətti çəkilir. Meydançanın ortasında diametri 1 m olan dairə çəkilir və mərkəzinə toppuz qoyulur. Müəllimin işarəsi ilə nömrəsi çağırılan oyunçu cəld dairəyə tərəf qaçır, toppuzu götürüb öz dəstəsinə çatdırır. Bu müddət digər dəstənin oyunçusu cərimə xəttinə çatana kimi əli ilə rəqibinə toxunmağa çalışır. Tutulmayan oyunçu bir xal qazanır. Daha çox xal toplayan dəstə qalib gəlir. Qaçış zamanı bir-birini itələməyə və toppuzu zorla əldən almağa icazə verilmir. Oyunun qaydasını pozanlar xal hesabı ilə cərimə olunurlar. Bir cəhəti də qeyd etmək lazımdır ki, müəllim oyuna başlamazdan əvvəl onun məzmununu və qaydalarını uşaqların nəzərinə çatdırır. O, deyir ki, bu qaydalara riayət etmək hamının Oyunun maraqlı keçməsi üçün onun qaydalarını hamı bilməli və ona düzgün əməl etməlidir. Bədəni sakitləşdirici hərəkətlər. Yeriş zamanı qollar yana, yuxarı, irəli və aşağı. Əllər boyun arxasında, başda, baş üzərində və s. Pəncə və dabanlar üstündə, ayaqların xarici və daxili kənarı üstündə yeriş. Evə tapşırıq. Kompleks hərəkətlərin təkrarı. D Ə R S № _____ Mövzu: Sıra təlimi, «Uzun dərə» və «Qazağı» rəqs elementlərinin və «Drma, qaç» oyununun öyrədilməsi. Vəzifələr: 1) seyrəltmə və sıxlaşma; 2) ümuminkişafetdirici hərəkətlər; 3) qızlara «Uzundərə» oyun havası ilə əsas rəqs addımlarını öyrətmək; 4) oğlanlara «Qazağı» oyun havası ilə əsas rəqs addımlarını öyrətmək; 5) «Durma, qaç» oyunu. Dərsin yeri: idman zalı. Təchizat: piano. Yeriş: adi, pəncələr üzərində, qolların müxtəlif vəziyyətlərində. Qaçış: (asta) əllər boyun arxasında, yanlarda, beldə və s. Qaçışdan yerişə keçmək. Meydançanın o biri başında müəyyən sahəyə çatdıqda, dönməklə bir sıradan dörd sıra olmaq. Yerində saymaq, müəllimin komndası ilə sağa (sola) dönmək, hoppanaraq sağa (sola) dönmək. Qolları aşağıdan-yandan yuxarı aparmaqla dərin nəfəs alıb-vermək. «Qollararası seyrəl!» komandası ilə cərgələrdə yana seyrəlmək. Bu zaman sağ cinahdakı şagirddən başqa hamı qolları yana qaldırmaqla bitişən addımlarla sol tərəfə seyrəlirlər. «Sinif, sağa sıxlaş!» komandası ilə uşaqlar əvvəlki vəziyyətə qayıdırlar. Ümuminkişafetdirici hərəkətlər I Ç.V. – əsas duruş, baş aşağı, qollar qabaqda çarpaz vəziyyətdə. Bir – iki sayda qollar yanlardan yuxarı qaldırılır. (barmaqlar sıxılır, ovuclar dala baxır); üç – dörd sayda əvvəlki vəziyyətə gətirilir. Hərəkət yavaş tempdə dörd – beş dəfə icra olunur. II Ç.V. – əllər boyun arxasında, ayaqlar çiyin bərabərində. Bir – iki sayda gövdəni sağa; üç – dörd sayda isə sola əyməli. III Ç.V. – əsas duruş, əllər beldə, bir – iki sayda gövdəni düz saxlayıb pəncələr üstdə çöməlməli; üç – dörd sayda çıxış vəziyyətinə qayıtmalı. Hərəkət yavaş tempdə yerinə yetirilir . IV Ç.V. – ayaqlar çiyin bərabərində, qollar yanlarda, bir – iki sayda sola irəli əyilməli, sol qıçı dizdən bükməli, diz bükümündə əl çaldıqdan sonra çıxış vəziyyətinə qayıtmalı; üç – dörd sayda hərəkəti sağ tərəfə təkrar etməli. V Ç.V. – qıçlar düz vəziyyətdə döşəmədə oturmalı, qollar yanlarda. Bir – iki sayda sol qıçı düz yuxarı qaldırmalı, diz bükümündə əl çalmalı, qıçı çıxış vəziyyətinə qaytarmalı; üç – dörd sayda hərəkəti sağ qıçla təkrar etməli. VI Ç.V. – sağ ayaq irəlidə, sol ayaq üstdə dayanmalı. Bir – iki sayda iplə növbə ilə sağ, üç – dörd sayda isə sol ayaq üstdə hoppanmalı. Yerində addımlamalı. Dörd addım pəncələr və üç addım dabanlar üstdə yeriş. «Uzundərə» oyun havası üzrə birinci növ rəqs addımları (qızlar üçün). Ç.V. – ayaqlar bir yerdə. Sağ qol gövdədən qabaqda, çiyindən bir qədər aşağı vəziyyətdə. Dirsək aşağı salınmış, əl isə barmaqları azacıq bükməklə bir qədər yuxarı qaldırılmışdır. Ovucun içi bir qədər kənara yönəldilmişdir. Sol qıç çiyin 306 səviyyəsindən yana doğru açılmışdır. Dirsək aşağı salınmış, əl azacıq yuxarı qaldırılmış, barmaqlar bir qədər bükülmüşdür. Bir sayında – sağ ayağın əvvəlcə dabanını, sonra isə pəncəsini yerə qoymaqla irəliyə doğru bir addım atılır, sol ayaq yarımpəncədə sağa birləşdirilir. İki sayında – sağ ayaq yarımaddım irəli ( həmin hərəkət yarympəncə üzərində də edilir) atılır. Hərəkət o biri ayaq üzərində (sol) təkrar olunduqda qollar yerlərini dəyişir. Gövdə düz saxlanılır, çiyinlər dönmür. Müəllim sadə rəqs addımlarının səlis və sürüşkən olmasına çalışır. Bu rəqs addımları yalnız irəliyə doğru atılır. Onu dairə boyu və geriyə getməklə də icra etmək olar. «Durma, qaç!» oyunu (oğlanlar üçün). Oğlanlar iki dəstəyə bölünür və başçılar təyin edilir. Dəstələr bir-birindən 10-12 addım aralıda sıraya düzülürlər. Hər dəstənin qarşısında diametri 1 m olan dairə çəkilir və uşaqlar nömrələnir (hazırlıq işləri qabaqcadan görülmüş). Nömrəsi çağırılan oyunçular (nömrələr başçılar tərəfindən növbə ilə çağırılır) dairəyə girib, üzü öz dəstəsinə tərəf qaçış vəziyyəti alırlar. Başçının «Başla!» komandası (işarəsi) ilə hər iki oyunçu öz dəstəsinin ətrafına ıdolanır və cəld öz dairəsinə daxil olmağa çalışır. Daha tez dairəyə girən oyunçu bir xal qazanır. Çox xal toplayan dəstə qalib gəlir. Müəllim və başçılar qaçış dövründə oyunçuların bir-birini itələməməsinə nəzarət edirlər. Müəllimin göstərişi ilə oğlan və qız qrupları öz yerlərini dəyişirlər. Qızlar sərbəst «Durma, qaç!» oyunu ilə məşğul olurlar. Oğlanlar isə müəllimin rəhbərliyi ilə rəqs elementlərinə yiyələnməyə başlayırlar. «Qazağı» oyun havası üzrə rəqs addımları (oğlanlar üçün). Ç.V. – əsas duruş, qollar çiyin səviyyəsində yanlara açılmış, ovuclar kənara tərəf çevrilmiş, barmaqlar yuxarı qaldırılmışdır. Bir sayında – sağ ayaqla (bütün pəncə – daban üstdə) bir addım irəli atılır. Sol ayaq yarımpəncə üstdə sağ ayağa bitişdirilir. İki sayında – sağ ayaqla yarımpəncə üstdə yarımaddım irəli. Həmin hərəkətlər sağ ayaqla da təkrar olunur. Rəqs addımları səlis və düzgün istiqamətdə icra edilir. Bədəni sakitləşdirici hərəkətlər. Pəncə və dabanlar üzərində yeriş, pəncələr üzərində yeriş, qolları qabaqcadan yuxarı aparmaqla yeriş. Ev tapşırığı: Rəqs addımlarını təkrar etməli. Bunlardan göründüyü kimi, müəllim dərs üçün elə vəzifələr qarşıya qoymuşdur ki, həmin proses şagirdlərin yarımqrupa bölünərək fiziki hərəkətləri yerinə yetirmələrinə və oyunlarla məşğul olmalarına imkan vermişdir. Yəni müəllim yeni rəqs elementlərini hər hansı bir yarımqrupa (oğlan) öyrədən vaxt, digər yarımqrup şagirdləri (qız) müstəqil olaraq «Durma, qaç!» oyununu oynamışlar. Sonra isə yarımqruplar yerlərini, hərəkət və oyunları dəyişmişlər. Tədris prosesinin bu cür təşkili iki cəhətdən əhəmiyyətlidir: 1) şagirdlərdə müstəqillik, təşəbbüskarlıq, intizam və s. kimi keyfiyyətlərin inkişafı üçün şərait yaranmış; 2) şagirdlər tədris prosesində müvafiq fizioloji yüklə təmin olunmuş, bu isə dərsin intensivləşdirilməsinə zəmin yaratmışdır. Müşahidələr göstərir ki, bir sıra müəllimlər gimnastika hərəkətlərini, yüngül atletika elementlərini şagirdlərin gözləri önündə nümayiş etdirirlər. Lakin bu hərəkət və elementlərin yerinə yetirilməsi texnikası şagirdlərə izah edilmir. Bəzən də həmin hərəkətlərin icraolunma texnikası sistemsiz şəkildə izah edilir. Bir qrup sinif müəllimləri isə əksinə, yəni hərəkətlərin icrasını şagirdlərə sözlə izah edir, fiziki hərəkətlərin yerinə yetirilmə metodikasını və onların orqanizmə nə kimi təsir etdiyini soruşurlar. Yeri gəldikcə, şagirdlərin qarşısında düşündürücü suallar qoyur, məsələni müsahibə yolu ilə aydınlaşdırırlar. Bütün bunlar şagirdlərin idrak fəallığını yüksəldir, sağlamlıq bədən tərbiyəsi və idman fəaliyyətini daha da artırır. Lakin müşahidə edilmişdir ki, müəllimlər bəzi hərəkəti özləri yerinə yetirmirlər. Akrobatika, sürünmə, müvazinət və dırmaşma hərəkətləri və s. müəllim tərəfindən deyil, ilk dəfə şagirdlər tərəfindən icra olunur. Bundan sonra uşaqlar fəal yoldaşlarına baxaraq həmin hərəkəti icra edirlər. Hətta bəzi şagirdlər hərəkətləri özləri bildikləri kimi sərbəst və müstəqil olaraq icra edirlər. İşə belə yanaşmaq hərəkətin texnikasına şagirdlərin çətinliklə yiyələnmələrinə, əksər hallarda onun düzgün yerinə yetirilməməsinə səbəb olur. Bədən tərbiyəsinin tədrisi prosesində müəllimin rolunun aşağı düşməsi öz funksiyasını icra etməməsi şagirdlərin gələcək idman fəaliyyətinə öz mənfi təsirini göstərir. Daha doğrusu, işə belə münasibət uşaqlarda kiçik məktəbyaşı dövründən başlayaraq, vacib təbii hərəkət 307 vərdişlərinin (yeriş, qaçış, tullanma, dırmaşma, atma, müvazinət və s.) düzgün aşılanmasına, həmçinin hərəkət keyfiyyətlərinin inkişafına maneçilik törədir. Yuxarı siniflərdə isə həmin şagirdlərə düzgün hərəkət vərdişlərini aşılamaq və hərəkət keyfiyyətlərini inkişaf etdirmək daha da çətinləşir. Qeyd etmək lazımdır ki, ibtidai siniflərdə bədən tərbiyəsindən dərs deyən müəllimlərin bir çoxu sıra hərəkətlərinə, onun düzgün icrasına kifayət qədər əhəmiyyət vermirlər. Onlar yalnız uşaqların diqqətini dərsə yönəltmək məqsədilə istifadə etdiklərini bildirirlər. Bədən tərbiyəsinin tədrisində yalnız yüngül atletika elementlərini və mütəhərrik oyunları əsas və vacib tədris materialı hesab edirlər. Doğrudur, sıra hərəkətlərinin yerinə yetirilməsində şagirdlərin diqqətini tədris prosesinə cəlb etmək də az əhəmiyyət kəsb etmir. Lakin müəllim tədris etdiyi materialın zəruriliyinə birtərəfli yanaşmamalı, bütün tədris materialının, o cümlədən sıra hərəkətlərinin şagirdlərin dərsdə fəallaşdırılmasında, yüksək intizamlılıq və mütəşəkkilllik yaradılmasında, əməyə və Vətənin müdafiəsinə hazırlıq işində onun rolunu dərk etməlidir. Sıra hərəkətlərinin tədrisinə səthi yanaşılması nəticəsində, kiçik məktəbyaşlı uşaqlar onu lazımi səviyyədə icra edə bilmirlər. İbtidai siniflərdə sıra elementlərinə yiyələnməmək, onların yuxarı siniflərdə yüksək səviyyədə öyrənilməsini çətinləşdirir. Hətta, yuxarı sinif şagirdləri sıra hərəkətlərini yerinə yetirməyə maraq göstərmir, hərəkəti məcburi olaraq icra edirlər. Bu isə istər-istəməz tədris prosesinə öz mənfi təsirini göstərir. Təcrübə göstərir ki, fiziki hərəkətlərin şagirdlər tərəfindən yaxşı öyrənilməsi üçün müəllim hərəkəti əvvəlcə özü icra etməli, onun şagirdlər tərəfindən qüsursuz və səlis icrasına nail olmaqdan ötrü, yeri gəldikcə, həm də lazımi izahat verməlidir. Bundan əlavə, müəllim şagirdlərin diqqətini mənimsənilən materialın yerinə yetirilmə metodikasına cəlb etməlidir. Bütün bunlarla yanaşı, öyrənilmiş hərəkətləri əvvəlcə fəal şagirdlərin bir neçəsinə, sonra isə bütün şagirdlərə icra etdirmək, pedaqoji, metodiki və psixoloji cəhətdən vacibdir. Tədris səviyyəsinin yüksədilməsində dərsin intensivləşdirilməsinin çox böyük əhəmiyyəti vardır. Ayrı-ayrı fiziki hərəkətlərin yerinə yetirilməsində, müxtəlif məqsədli mütəhərrik oyunların təşkili və keçirilməsində, eləcə də yüngül atletika elementlərinin icrasında bütün şagirdlərin maksimum dərəcədə iştirakı, dərs prosesində boşdayanma hallarını aradan qaldırır, hamının məşğul olmasına möhkəm zəmin yaradır və intensivliyini artırır. Bunun üçün də, müəllim fiziki hərəkətlərin öyrənilməsinə və mütəhərrik oyunların keçirilməsinə ayrılmış vaxtdan səmərəli istifadə edərək, qısa müddət ərzində daha çox fiziki hərəkət icra etdirməyə nail olmalıdır. Bu zaman hərəkətlərin düzgün və səlis yerinə yetirilməsi diqqət mərkəzində durmalı, oyun dövründə qaydaların pozulmasına, intizamsızlıq hallarının yaranmasına imkan verilməməlidir. Təcrübədən aydın olur ki, bəzi müəllimlər fiziki tərbiyə üzrə nəzəri məlumatların verilməsi, həmçinin dərsin izahı və hərəkətlərin göstərilməsi hesabına, bəzi müəllimlər is gimnastika, yüngül atletika elementlərinin və mütəhərrik oyunların öyrədilməsinə ayrılmış vaxtı azaltmaqla, onun intensivləşdirilməsinə səy göstərirlər. Əlbəttə, dərsin intensivliyini həmin yollla yüksəltmək mümkün deyildir. İntensivləşdirmədən ötrü, hər şeydən əvvəl, dərsin ümumi sıxlığını artırmağa, eyni zamanda hərəkəti daha çox şagirdin icra etməsinə nail olmaq lazımdır. Bu məqsədlə tədris prosesində bütün şagirdlər hərəkətlərlə məşğul olmalı, boşdayanma hallarına qətiyyən yol verilməməlidir. Bundan əlavə, dərsin intensivləşdirilməsinin əsas şərtlərindən biri də məqsədəuyğun olmayan yeriş, sıra və s. hərəkətlərin həddindən artıq təkrar olunmamasıdır. Yadda saxlamaq lazımdır ki, uşaqların marağına az səbəb olan mütəhərrik oyunları, mürəkkəb fiziki hərəkətləri dönə-dönə icra etmək uşaqların məşğələyə olan həvəsini azaldır, onlar müxtəlif bəhanələrlə bədən tərbiyəsi dərslərindən yayınırlar. Deyilənlərdən belə nəticəyə gəlmək olur ki, dərsin intensivləşdirilməsi pedaqoji-metodiki nöqteyi- nəzərdən iki cəhətdən mühüm əhəmiyyətə malikdir. Əvvəla, intensivləşdirmə şagirdlərin fiziki yüklə lazımi qədər təmin olunmasına imkan verir. İkincisi, şagirdlərin bədən tərbiyəsi fənninə maraq və meylini artırır. 308 «Fiziki tərbiyə» fənni üzrə bir dərsin təxmini icmalı Təsdiq edirəm: Tədris işləri üzrə direktor müavini: Mətanət Quliyeva «____» fevral 2008-ci il. D Ə R S № _______ Mövzu: 1. Dayaqlı oturuşda irəli mayallaq aşmaq; 2. Tullanmalar; 3. «Çağırış oyunu». Vəzifələr: 1. İrəli mayallaq aşmağın və hoppanmaların öyrənilməsi; 2. «Çağırış» oyununun təşkili və keçirilməsi. Keçirildiyi yer: İdman zalı. Təchizat: Gimnastika döşəkləri, təbaşir, top. 309 Dərsin hissələri Dərsin məzmunu Dozalaşdırma Metodik göstəriş 1 2 3 4 Hazırlıq hissə 8– 10 dəq. Düzülmə, sayma,raport, dərsin mövzu və vəzifələrini elan etmək. Sağa-sola dönmələr. Müxtəlif növ yerişlər, asta və orta tempdə qaçış. Qaçışdan sonra yerişə keçmək. Ümuminkişafetdirici hərəkətlər. 1.Çıxış vəziyyəti: əsas duruş. 1 sayda qollar irəlidə. 2 sayda qolları yuxarı qaldırmaq (əllər açıq, ovuclar bir-birinə baxır). 3 sayda qollar yanlarda. 4 sayda əsas duruş. Yeriş və qaçışlar 2-3 dəq. davam etməli. Hərəkətlərin düzgün icrasına diqqət yetirməli. Hərəkət 3-4 dəfə icra olunur. Gövdənin,ba şın, qolların düzgün olmasına diqqət yetirmək. 2. Ç.V.-Əsas duruş. 1-2 sayda qollar yanlardan yuxarı qaldırılır (ovuclar bir- birinə baxır); 3-4 sayda qollar əvvəlki vəziyyətə gətirilir. Hərəkət 4-5 dəfə təkrar olunmalı Qamətin, əllərin düzgün tutulmasına diqqət yetirmək 3. Ç.V. – əllər boyun arxasında, ayaqlar çiyin bərabərində. 1-2 sayda gövdəni sağa, 3-4 sayda isə sola əyməli. Hərəkət 4-5 dəfə təkrar olunur. Qamətin düzgün tutulmasına diqqət yetirmək 4. Ç.V.- əsas duruş, əllər beldə. 1 sayda gövdəni sağa döndərməli. 2 sayda əvvəlki vəziyyətə qayıtmalı. 3-4 sayda hərəkəti sol tərəfə etməklə təkrar etməli. Hərəkət 3-4 dəfə təkrar olunmalı Sinə irəli, baş, gövdə düz saxlanılmalı 5. Ç.V. – ayaqlar çiyin bərabərində, qollar yanlarda. 1-2 sayda qıçı dizdən bükməklə sola irəli əyilməli. 3-4 sayda isə hərəkəti sağa əyilməklə etməli. Hərəkət 3-4 dəfə təkrar olunur. Başı düz saxlamalı, tənəffüs müntəzəm edilməli. 6. Ç.V.- sağ ayaq irəlidə. 1-2 sayda iplə növbə ilə əvvəlcə sağ, sonra isə 3-4 sayda sol ayaq üstündə hoppanmalı. Yerində addımlamalı. 4 addım pəncələr, 3 addım isə dabanüstə yeriş. Hərəkət hər iki ayaq üstündə 4-5 dəfə icra olunur. Tənəffüs müntəzəm, qamət isə düz tutulmalı 310 Əsas hissə –25-30 dəq. I. Dayaqlı oturuşdan irəli mayallaq aşmaq a) dayaqlı oturmaq qaydasını öyrətmək; b) əllərin döşək üzərinə qoyulması və ona istinad edilməsini öyrətmək; v) aşma və yuvarlanmanı öyrətmək. Hərəkəti bir neçə dəfə təkrar etmək. Aşma, yuvarlanma kürəklər üzərində edilməli (başa, boyuna isə istinad olunmamalı) 2. Tullanmalar a) hərəkətin əhəmiyyəti haqqında məlumat; b) sağ və sol ayaq üzərində irəliyə tullanmanı öyrətmək. v) dönərək hoppanmaları öyrətmək. Hərəkəti 2-3 dəfə təkrar etməli. --------------- -------- 3. «Çağırış» oyunu. a) oyunun əhəmiyyəti haqqında məlumat; b) oyunun gedişini izah etmək; v) oyunun qaydalarını izah etmək; q) oyunda qalib gəlmə şərtlərini izah etmək; e) oyunun təşkili və keçirilməsi. Oyunu 2-3 dəfə təkrar etmək. Oyunun gedişi Qaydaları aydın bir şəkildə izah olunmalı, qalib komandaları ədalətli olaraq müəyyən etməli. Tamamla yıcı hissə – 3-5 dəqiqə. Bədəni sakitləşdirici hərəkətlər a) pəncələr, dabanlar, ayaqların daxili və kənar hissəsi üstündə yerişlər; b) qolların müxtəlif vəziyyətlərində yerişlər; v) asta qaçış, qaçışdan yerişə keçmək; q) tənəffüs hərəkətləri; d) ev tapşırıqları və qiymətləndirmə. Hərəkətlər 2-3 dəq. davam etməli. Tənəffüs hərəkətləri müntəzəm və düzgün icra olunmalıdır. Tərtib edən sinif müəllimi: Qardaşəliyeva Aytən Kərim qızı (soyadı, adı, atasının adı) 311 İSTİFADƏ OLUNMUŞ ƏDƏBİYYAT Azərbaycan dilində 1. Azərbaycan Respublikası Prezidenti H.Əliyevin Azərbaycan Milli Olimpiya Komitəsinin yaranmasının onillik yubileyi haqqındı sərəncamı. Bakı şəhəri, 12 dekabr, 2000-ci il. 2. Heydər Əliyev və Azərbaycanda Olimpiya hərəkatı layihənin rəhbəri:İlham Əliyev, müəlliflər: Ç.Hüseynzadə, C.Rəhimov. Bakı, 2002-ci il. 3. İ.Əliyev Azərbaycanda Olimpiya hərəkatı. Bakı,2002-ci il. 4. Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyası.Bakı.1998-ci il. 5. Azərbaycan Respublikasının Təhsil haqqında Qanunu. Bakı. «Öyrətmən» nəşriyyatı. 1993-cü il. 6. Təhsil haqqında Azərbaycan Respublikasının Qanunu. «Azərbaycan müəllimi» qəzeti, 7 sentiyabr, 2009-cu il. 7. Bədən tərbiyəsi və idman haqqında Azərbaycan Respublikasının Qanunu. «Olimpiya dünyası» qəzeti, 7 sentiyabr, 2009-cu il. 8. Səkkizillik və Orta məktəb proqramları. Bədən tərbiyəsi (I-XI siniflər üçün) tərtibçilər-Quliyev B.S., Nəsrullayev M.Ə. Bakı, 1981-cı il. 9. Orta ümumtəhsil məktəblərinin V-XI sinifləri üçün bədən tərbiyəsi proqramları. Bakı, 1996-cı il. 10. İbtidai sinif müəlliminin stolüstü kitabı. (Buraxılışa məsul Professor Y.Kərimov), Bakı, 2001-ci il. 11. Kazımov N.M., Haşimov Ə.Ş. Pedaqoqika. Bakı «Maarif» nəşriyyatı, 1996-ci il. 12. Kazımov N.M. Məktəb pedaqoqikası. Bakı, «Çaşıoğlu» nəşriyyatı, 2002-ci il. 13. Əhmədov B.A.Rzayev A.Q. Pedaqogikadan mühazirə konspektləri. Bakı, «Maarif» nəşriyyatı, 1983-cü il. 14. Talıbov Y.R., Ağayev Ə.A. və b. Pedaqoqika. Bakı. «Maarif» nəşriyyatı, 1993-cü il. 15. Əhmədov H. XIX əsr Azərbaycan məktəbi. Bakı «Maarif» nəşriyyatı, 1985-ci il. 16. Paşayev Ə.X., Rüstəmov F.A.Pedaqoqika. Bakı, «Çaşıoğlu» nəşriyyatı, 2002-ci il. 17. Acalov E, Əzizova Ş, Əkbərov V. Bədən tərbiyəsi və idmanın tarixi (Ali məktəblər üçün dərs vəsaiti), “Müəllim”nəşr, B,2007-ci il. 18. Abiyev A.Q. Quliyev D.K. Helsinkidən başlayan yol. “Adiloğlu” nəşr, B, 2002-ci il. 19. Quliyev G.B.Çağırışaqədər dövrdə gənclərin güləş üzrə məşğələlərinin təşkili. B., 2005-ci il. 20. Musayev İ.B.Fiziki tərbiyənin əsasları. B,, 1991 21. Qurbanov H.H. Əsgərov A.Y., Ramazanov.Ə.X. Bədən tərbiyəsi nəzəriyyəsi və metodikası. B., “Avrora” nəşr, 2006 22. Quliyev B.S. İbtidai siniflərdə bədən tərbiyəsi. B., “Maarif” nəşr, 1974-cü il. 23. Quliyev B.S. İbtidai siniflərdə bədən tərbiyəsi dərsləri. B. “Maarif”nəşr, 1977-ci il. 24. Quliyev B.S.Acalov E.F., Məmmədov H.N., Nəsrullayev M.Ə. Bədən tərbiyəsinin tədrisi təcrübəsi. B., “Maarif” nəşr., 1978-ci il. 25. Quliyev B.S., Acalov E.F., Nəsrullayev M.Ə. Ümumtəhsil məktəblərində bədən tərbiyəsi tədrisinin təkmilləşdirilməsi yolları. B, “Maarif” nəşr, 1982-ci il. 26. Quliyev B.S., Bədən tərbiyəsinin şərh və göstərmə metodları. Bax: Təlim metodlarının təkmilləşdirilməsinin nəzəri və praktik məsələləri. B., “Maarif”nəşr, 1981-ci il. 27. Quliyev B.S. Fiziki tərbiyə dərsinin səmərəliliyini yüksəltməyin bəzi şərtləri. Bax: Azərbaycan Dövlət Pedaqoji Universitetinin professor-müəllim heyətinin 82-ci elmi konfransının materialları. III buraxılış, s.298-299, B, ADPU-2002-ci il. 28. Quliyev B.S. Tələbələrin orta məktəbin I-VIII siniflərində bədən tərbiyəsi və kütləvi idman işlərinin təşkilinə hazırlanması məsələləri. B, ADPU-nəşr, 1994-cü il. 29. Nəsrullayev M.Ə.Məktəblilərin fiziki tərbiyəsi. Dərs vəsaiti. B, 2003-cü il. 30. Hüseynov Ə.H. Təbii və fiziki amillərin sağlamlığa təsiri. B., “Uşaqgəncnəşr”, 1959-cu il. 31. Nərimanov B.Ə,,Əlyeva S.Ə.,Nərimanov E.Ə.İdman gimnastikası. B., “Müəllim” nəşr, 2004-cü il. 32. Babayev Ə.A, Əliyev S.Q. Bədən tərbiyəsində həkim nəzarəti və idman travmatizmi. B. “Maarif” nəşr, 1965-ci il. 33. Ağayev H.H., Hüseynov S.S.Azərbaycan uşaq mütəhərrik oyunları. B., “Maarif” nəşr, 1989-cu il. 312 34. Rəsulov R.Y, Baxşəliyev R.M. İbtidai siniflərdə mütəhərrik oyunlar. B., 1985-ci il. 35. Abbasov T.T. İdman və mütəhərrik oyunlar. B., “Maarif” nəşr, 1987-ci il. 36. Aslanov İ.Ə.Ümumtəhsil məktəblərində bədən tərbiyəsi. “Maarif”nəşr, 1976-cı il. 37. Əbdürəhmanov S.H. İdman üzgüçülüyü. B, 1999-cu il. 38. Qasımov H.İ., Cəfərov Q.T. İdman təbabəti, müalicə bədən tərbiyəsi, massaj. B., “Mütərəcim”, 2002-ci il. 39. Həsənov M. Günüuzadılmış məktəbdə, qruplarda təlim-tərbiyə işləri. B, “Maarif”nəşr, 1976-cı il. 40. İsmayılov A. Günüuzadılmış qruplarda tərbiyə işinin məzmunu. B., “Maarif” nəşr, 1975-ci il. 41. Baxşəliyev R.Fiziki və hərbi-tətbiqi təlimlərin fizioloji əsasları. Bakı.1977-ci il. 42. Qurbanov X.Acalov E. Bədən tərbiyəsi və idmanın ümumi tarixi. Bakı, «3 saylı Bakı mətbəəsi» ASC, 2007-ci il. 43. Salmanova N.B. «Vətənin müdafiəsinə hazıram kompleksi» Bakı, 2004-cü il. Rus dilində 44. Fiziçeskaə kulğtura v şkole. Metodika urokov I-III klassax.Pod.red.Q.P.Boqdanova.M.,izd. «Prosvehenie», 1971 q. 45. B.M.Kaçaşkin. metodika fiziçeskoqo vospitaniə. M, izd. «Prosvehenie», 1979 q. 46. Qimnastika i metodika prepodavaniə. Pod obh. ped. B.M.Smolevskoqo.M.,izd.«Fizkulğtura i sport», 1987q. 47. Plavanie. Pod obh. red. N.İ.Bulqakovoy. M. izd. «Fizkulğtura sport», 1984 q. 48. L.V.Bıleeva., İ.M.Korotkova. podijnıe iqrı. M., izd. «Fizkulğtura i sport», 1982 q. 49. E.R.Vilğkin, T.M.Kaneveü. Orqanizaüiə rabotı po massovoy fiziçeskoy kulğture i sportu. M., izd. «Fizkulğtura i sport», 1985 q. 50. Fiziçeskoe vospitanie v qruppax şkolax prodlennoqo dnə. Posobie podqotovleno: T.A.Tretilovoy, P.E.Burakom i dr., M. izd. «Prosvehenie», 1979 q. 51. A.R.Laptev, A.A.Minx. Qiqiena fiziçeskoy kulğturı i sporta. M., izd. «Fizkulğtura i sport», 1979 q. 52. Fiziçeskie vospitanie uçahixsə podqotovitelğnoy mediüinskoy qruppı. Pod red. L.İ.Kuznetüovoy. M. izd. «Prosvehenie», 1970 q. 313 РЕЗЮМЕ Учебное пособие «Основы теоретических, методических и практических работ по физическому воспитанию» создаётся впервые для студентов педагогических факультетов, по специальности «Методика и педагогика начального образования». В учебном пособии говорится о зарождении и развитии физической культуры и спорта с древнейших времен и до наших 'дней, а также об участии и успехах азербайджанских спортсменов на Олимпийских играх. В книге освещаются основы системы физического воспитания в Азербайджане и понятия в этой сфере, а также сущности цели, задачи и средства физического воспитания в начальных классах. Рассказывается о научно-теоретических основах обучения физического воспитания и о его принципах и современных методах обучения, анализируется и обобщаются содержание, цели учебных программ и планы XIX -XX века и современности. В пособим излагаются особенности, цели, задачи, типы, структуры, части и формы организации и методы преподавания на уроках по физической культуре в младших классах, даются рекомендации по их планированию. Раскрываются содержание основ знаний, правила первой медицинской помощи в процессе физического воспитания, обратив основное внимание на методику преподавания гимнастики, национальным танцам, атлетике, кроссу и подвиженые игры. В книге отражаются основы организации и проведение оздоровительных мероприятий, упражнений для двигательного режима учащихся, физического воспитания в малокомплектных школах и специальных медицинских группах. А также излагается методика организации и проводение внеклассных и внешкольных работ физического воспитания, физического воспитания в семьях, совместные работы в школах, родителей и общественности по физическому воспитанию. 314 SUMMARY Text book "Basis of theoretical, methodical and practical work on physical training" is written for the first time for the students of the pedagogical faculty on specialty. Method and pedagogies in the primary education. Here is described on creation and development of physical training and sport since the ancient time up to our present time and the same the participation and successes of Azerbaijani sportsmen in Olympic games. Document Outline
Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|