“О„zbek tili va adabiyotini о„qitish metodikasi” kafedrasi zulxumor Mirzayeva, Komil Jalilov

- 
Biror qaror qabul qilayotganingizda ko‘proq aqlga, mantiqqa suyanasizmi yoki 
qalbingizga quloq solasizmi? 
- 
Insonlarni bir-biriga qanday rishtalar bog ‗lab turadi?
- Bizga qadrli bo‘lgan insonlar yoki narsalarning biz uchun qadri nimada? 
Shuningdek, asar g‘oyasiga aloqador 
hikmatli so‟z 
yoki 
maqol
ni taxtaga yozib, 
o‘quvchilarning shu boyicha fikrlarini so‘rash yoki 
aqliy hujum 
usulidan 
foydalangan holda asarda ko‘tarilgan g ‗oya boyicha o‘quvchilarning fikrlarini 
yig‘ish mumkin.
Bu bosqichda 
asar nomi 
yoki 
asarning dastlabki satrlari
dan
 
foydalanib, asar 
nega shunday nomlanganligi, nima haqida bo‘lishi mumkinligi, qanday tasavvur 
uyg‘otishini so‘rash ham o‘quvchilarda asarni o‘qishga bo‘lgan motivatsiyasini 
(ishtiyoqini) oshirishga xizmat qiladi.
Masalan, Abdulla Qahhorning ―Dahshat‖ hikoyasi quyidagicha tabiat manzarasi 
bilan boshlanadi: ―Yaqin ikki haftadan beri ko‗z ochirmayotgan kuzak shamoli 
yaydoq daraxtlar shoxida chiyillaydi, g‗uvullaydi; tomlarda vishillaydi, yopiq eshik 
va darchalarga bosh urib uf tortadi‖. O‘quvchilarni asar ruhiyatiga tayyorlash 
maqsadida quyidagicha savollar berish mumkin: 
- Ko‘zingizni yumib tasvirlanayotgan manzarani tasavvur qilib ko‘ring. Bunday 
manzara sizda qanday kayfiyat uyg‘otadi? O‘zingizni qanday his qilasiz? Asar 
nimaga shunday manzara bilan boshlanyapti deb oylaysiz? 
2) O‟qish davomidagi topshiriqlar
Bunday topshiriqlarning maqsadi o‘quvchiga asar matnini 
tushunish va tahlil 
qilishga yordam berish
, o‘qish davomida o‘quvchining fikrini yo‘naltirib borishdan 
iboratdir. Bunda asardagi obrazlarning hatti-harakatlarini, xarakterlarini, bir-birlariga 
munosabatlarini, voqealarning sabab va oqibat zanjirini, asarning tili (leksikasi 
grammatikasi, uslubi), unda qo‘llanilgan badiiy vositalarning ma‘nosini tushunish, 
ularni tahlil qilish va baho berishga e‘tibor qaratiladi. O‘qish davomida bajariladigan 
topshiriqlar quyidagi shakllarda bo‘lishi mumkin: 
- bashorat qilish: asarning ma‘lum bir qismini o‘qigandan so‘ng keyin nima bo‘lishini 
so‘rash; 

---

- to‘xtab o‘qish: asarning muhim tugunlarida o‘quvchilarni to‘xtatib, asarni 
tushunish, tahlil qilish va baho berishga qaratilgan savollar berish; 
- asarning o‘qilgan qismiga sarlavha qoyishni so‘rash: bunday topshiriq o‘qilgan 
parchadagi muhim gʻoyani ajratisb olishga yordam beradi. 
Bu bosqichda o‘quvchilarning