“О„zbek tili va adabiyotini о„qitish metodikasi” kafedrasi zulxumor Mirzayeva, Komil Jalilov

uch guruhga
(interfaol, konstruktiv, strategik) ga ajaratish 
mumkin.
57
Interfaol jarayon ―о‗quvchining avvaldan mavjud bilimlar yig‗indisiga bog‗liq 
bо‗lib, uning dunyoqarashi, tafakkur tarzi, puxta bilimi matnni anglashda muhim 
omil bо‗lib xizmat qiladi. Xususan, Navoiy yoki Shekspir asarlarida qо‗llanilgan 
sо‗zlarni kontekstdan tashqarida, mustaqil sо‗z sifatidagi ma‘nolarni tushuna olmasa, 
tasviriy vositalar haqida hech qanday tasavvurga ega bо‗lmasa, tabiiyki badiiy matnni 
tо‗laligicha tushunish imkoni bо‗lmaydi.
Masalan, Alisher Navoiyning ―Layli va Majnun‖ dostonidan olingan
Parvonani ishq etmasa mast, 
Urg‟aymu o‟zini o‟tqa payvast? 
b
aytidagi ―parvona‖ ga xos xususiyat- u yonishini, kuyib kul bо‗lishini bilsa ham 
о‗zini olovga, о‗tga uraverishi о‗quvchi tasavvurida jonlanmasa, dostonning asliyati 
bir yoqda tursin, uning tabdil varianti holida ham Navoiy aytmoqchi bо‗lgan fikrni 
57
Jalilov K. Badiiy matn bilan ishlashning zamonaviy tamoyillari va ularning adabiyot o‗qitishga 
ta‘siri. Adabiyot fanini zamonaviy o‗qitish masalalari. Toshkent, 2017. 47-52 betlar.

---

idkor qilish, yoki Majnunning ishqqa griftor bо‗lishdagi ruhiy holatini chuqur 
tushunish mushkul. Demak, Navoiy asarlari lug‗atini о‗quvchi tasavvuri olamidan 
tashqarida quruq yod olish emas, balki ularni rasmlar, grafalar, illyustrasiyalar, 
sur‘atlar ya‘ni voqelikni tashki belgilar orqali idrok etish (Visual-Spatial) Navoiy 
asarlarini asliyatda tushunishga anchayin yengillik beradi. Bu tajriba bugun 
inglizzabon mamlakatlarda Shekspir ijodini hatto bog‗cha yoshidan о‗rgatishda ijobiy 
natijalar berganligini bu yо‗nalishda amalga oshirilgan qator nashrlarning о‗ziyoq 
tasdiqlaydi
58
.
Demak, umumо‗rta ta‘limda Alisher Navoiy asarlarini vizual yondashuv, 
multimediali lug‗atlar orqali о‗rgatish ijobiy natijalar beradi.
Alisher Navoiy asarlarini i