Azərbaycan respublikasi daxiLİ İŞLƏr naziRLİYİ p o L i s a k a d e m I y a s I kafedra: «İctimai elmlər»

Az
ərbaycan tarixinin qaynaqları
. Az
ərbaycan tarixinin ayrı-ayrı dövrlərinin 
d
ərindən öyrənilməsi üçün tarixi qaynaqların əhəmiyyəti şəksizdir. Tarixi 
ədəbiyyatlarda qaynaqların müxtəlif təsnifat prinsiplərindən istifadə olunur. 
Az
ərbaycanın qədim və orta əsrlər tarixini öyrənmək üçün qaynaqları şərti olaraq 
iki qr
upa bölmək olar: 
a) 
Yazıyaqədərki qaynaqlar. 
b) 
Yazılı qaynaqlar. 
Yazıyaqədərki qaynaqlar əsasən arxeoloji materiallar və qismən etnoqrafik 
m
əlumatlardan ibarət olduğu halda, yazılı mənbələr isə aşağıdakı hissələrdən 
ibar
ətdir: 
1. Salnam
ə tipli mənbələr (nəsrani mənbələr). 
2. Memuar xarakterli m
ənbələr. 
3. S
ənədli materiallar. 
Salnam
ə tipli qaynaqları dil prinsipinə uyğun olaraq bir neçə qrupa bölmək 
olar: 
a) 
Mixi yazı parçaları 
b) Antik tarixi-
coğrafi ədəbiyyat 
c) Erm
əni və gürcü dilli qaynaqlar 
d) Yerli qaynaqlar 

---

13 
e) Orta 
əsr ərəb, fars və türk dilli qaynaqlar 
Yazıyaqədərki məxəzlərin mütləq əksəriyyətini müxtəlif dövrlərdə 
Az
ərbaycan ərazisində aparılmış arxeoloji qazıntılar zamanı əldə edilmiş maddi 
m
ənbələr təşkil edir. Onu da qeyd etmək lazımdır ki, Azərbaycanın arxeoloji 
baxımdan öyrənilməsi tarixini əsasən dörd dövrə bölmək olar: 
1. XIX 
əsrin I yarısından 1920-ci ilə qədərki dövr. 
2. 1920-1941-ci ill
ər. 
3. 1945-1991-ci ill
ər. 
4. 1991-ci ild
ən sonrakı dövr. 
Sual 2.
 
İbtidai icma cəmiyyətinin yaranması və inkişafı 
a) Daş dövrü.
İbtidai icma cəmiyyəti Azərbaycanda ilk insanın yarandığı 
vaxtdan (təxminən 1,5 milyon il bundan əvvəl) iri tayfa birliklərinin və ilkin dövlət 
qurumlarının yaranmasınadək (eramızdan əvvəl III- I minillik) olan bir dövrü əhatə 
edir. 
İbtidai icma cəmiyyətinin arxeoloji baxımdan dövrləşməsi aşağıdakı kimidir: 
1. 
Qədim daş dövrü (Paleolit) - təxminən 1,5 milyon il bundan əvvəl 
başlamış və e.ə. XII minilliyə qədər davam etmişdir. 
2. 
Orta daş dövrü (Mezolit)- e. ə. XII-VIII minilliklər. 
3. 
Yeni daş dövrü (Neolit)- e. ə.VII-VI minilliklər. 
4. Mis-
daş dövrü (Eneolit)- e. ə.VI-IV minilliyin ortaları. 
5. 
Tunc dövrü – e. ə. IV minilliyin ortaları - II minilliyin sonları. 
6. 
Dəmir dövrü- e. ə. II minilliyin sonları - I minillik.
İbtidai icma cəmiyyəti öz inkişafında