Dərs vəsaiti baki nurlan 2 0 0 6 Elmi redaktoru

421

bir kırk (KTşm 2) -  otuz bir
bir otuz (KTş 32) -  iyirmi bir
birik (KTc  1, ş 27) -  birləşmək, qovuşmaq, qoşulmaq
biriki (KTc  1, ş 27) -  birləşmiş, qovuşmuş, qoşulmuş
bir tümən (KTşm 12) -  on min
bir ycgirmi (MÇ 32) -  on bir
bir yegirminç (MÇ 25, 35) -  on birinci
bir yetmiş (Y 15) -  altmış beş
bis1 (IB 7) -  madyan
bis2 (KTş 31; BKc  11; MÇ  18, 27,  33) -  beş
bisinç (KT şm 7; BKc 9,  10; MÇ  15,16, 21, 29) -  beşinci
bis yigirmi (MÇ  18, 27,) -  on beş
bisük (KTc 6) -  nəsil, nümayəndə
biş1 (KTş  18,  şm 4; Y 3) -  beş
biş2 (IB 81) -  bişmək, yetişmək
biş otuz (KTs  18, şm 4)  - iyirmi beş
bitgəçi (St 3)  katib,  mirzə, yazan
biti  (KTc  13,  eş,  cq;  BK  şm  15;  KÇ  28;  MÇ  39;  IB  104;  Y 24, 
42) -  yazmaq
bitig (KTc  13,  şm  13,  eş; BKcq;  KÇ 28; MÇ  21,  29;  IB  101;  Y 
37,  57) -  yazı
bitig taş (KTc  13, şm  13) -  abidə, yazılı taş, yazılı abidə 
bitigli (Y  24) -  yazılı 
bitit (T 58) -  yazdırmaq
biz (O  7;  KTş  19,  20,  39,  40;  BKş  32; T  8,  13,  16,  18,  20,  29, 
30, 40,  44; HT  1,  5;  Y  28,  32, 36, 48) -  biz (şəxs əvəzliyi, şəxs 
sonluğu)
bıç (BKc  12) -  biçmək, kəsmək 
ЫГ) (M Ç21, 23)-m in
birja (MÇ 21, 23, 36; Y 5) -  minlik qoşun, alay
bıQa başı (MÇ 6) -  minbaşı
bod (T 4,60; MÇ 22,40) -  boy, qəbilə, tayfa
bodun (O 2,  3, 8,  9,  11;  KTc  1, 2, 4,  5, 6,  8,  10,  11, ş  1,  2,  3, 4,
6,  7, 9,  10,  11,  13,  14,  16,  17,  18,  19, 20, 21, 22, 23, 25,  26, 27,
29, 30, 35, 38,  39, 40; şm  1, 2,  3,  4,  7,  11,  12; BKş  1, 2, 24, 25,
26,27,  29,  30,  33,  34,  35,  36,  37,  38,  39,  40,  41,  e 4,  7,  10,  12,
15,  şm 9,  11,  12,  13;  T  1,  2,  3,  8,  9,  11,  17,  21,  22,  28,  30,42,
4 2 2
43,  46,  54,  56,  60,  61,62;  KÇ 4, 6,  14; MÇ  l,  5, 8,  10,  12,  14,
17,  18,  19,  26,  32,  33,  34,  43, 47;  IB  81; Y  1,  3,  5,  10,  11,  19,
27,  29, 33,42, 43, 45, 47, 49) -  xalq
bodunlığ (KTş 6) -  xalqlı
bodrak (Y  14) -  dağınıq, harın
boğaz (T 8) -  boğaz
boğazlan (T 26)  boğazlanmaq, asılmaq 
bol  (0   1,3,  5,  6,  10;  KTc  I,  ş 4,  5,  7,  9,  10,  11,12,  13,  19,  20, 
21,  24,  25,  26,  30,  34,  39, şm  1,  2,  3, 4, 9,  10,  11;  BK  ş 29,  30, 
31,  32,  36,  37, 40, q  3; T 2,  3, 4,  7,  13,  14,  18, 20,  31, 56;  KÇ 2, 
3, 9,  23;  MÇ  1,  9,  10,  27,  30, 41; HT  1, 2, 3, 7; Süci; Turfan;  IB 
36,  37,  39,  41,  48,  49,  57,  61,  72,  74,  80,  82, 92,  100;  Y  6,  15, 
29, 45, 53)  olmaq
Bolçu (KTş 37; BKş 28; T 35; MÇ 25) -  yer adı
boluğ (IB 25)  -  varlıq, mövcudluq; doğuluş, yaranış
bolun (KÇ 5)  əsir
bor (KTş 37; BKş 27) -  çaxır, şərab
borça (KTş 37)  çaxır kimi, şərab kimi
bosanç (IB 80)  qəm, kədər
bosuşluğ (busuşluğ) (IB 79)  qəmli, kədərli
boş (IB 44)  - boş
boşan (MÇ  19)  boşanmaq, azad olmaq, sərbəst olmaq
bosğur (KTc 7, ş  13) -  öyrənmək, yol göstərmək
boyla (Süci; BKc  14; T 6; MÇ 4)  rütbə
Boyla Bağa Tarkan (BK  14, T 6; MÇ 4; Süci)  - şəxs adı
Boyla Kutluğ Yarğan (Süci) -  şəxs adı
boz' (KTş 32, 33, 37;  KÇ 4;  IB 8 1) - boz (rəng)
boz2  (O  9;  BKş  24,  25,  27,  34,  37,  39;  HT  3)  -   pozmaq,
dağttmaq
bozağa (IB 61)  buzov 
böd (KTc  11; BKş 2) -  taxt 
bödük (O 6) -  böyük
bök' (Y 3, 7, 8,10,  11,  14,15,  16, 21, 22, 23, 27, 29, 32,42, 44,
45,47,48, 54, 57) -  doymaq
bök2 (bük) (IB  14) -  bucaq, künc
Bökli çöl (KTş 4,  8) -  yer adı
bögü (T 34,  50) -  qəhrəman
423

Bögü kağan (T 34, 50) -  şəxs adı
Bölön (KTşm  12) -  şəxs adı, rütbə adı
böri (KTş  12; Y  11,  18) -  qurd, canavar
bu (O 5; КТ c  1,  2, 4,  10,  13,  cş, cq; BK ş 36,  şm  12,  13,  15;  T
12,23,32,54,57; KÇ 22,23,25; Ю 89,101; Y 7,27,28, 38) -  bu
Buçur (St  1) -  şəxs adı
budluluğ (IB 8) -  buruntoraqlı
Buğa (Y 50) -  şəxs adı
buğra (IB 30)  - erkək dəvə, nər
buğralıq (IB 8) -  erkək dəvəlik
buka (T 5) -  buğa, öküz
bukalı (T 5) -  buğalı, buğası olan
Bukağ tutuk (BK c  10) -  şəxs adı
Bukarak (KT şm  12) -  Buxara (şəhər və ölkə adı)
bukarsı (IB 37) -  buxarı
bukun (Y 43) -  xalq
bul  (KT  ş  31;  T  23;  IB  23,  35,  47,  64;  Y  10)  -   tapmaq, 
qazanmaq, almaq
bulğa (KÇ 11; MÇ 28) - bulamaq, qarışdırmaq, qarışıqlıq salmaq
bulğak (KT şm 4;  BK ş 29) -- qarışıqlıq, qiyam, üsyan
bulğanç (T 22) -  qarışdırmaq, qiyam, üsyan
bulıt(IB 81)-bulud
bulıtlığ (IB  8) -  buludlu, dumanlı
Buluk (BK ş  10)  - yer adı
bulu!) (O  1;  KT ş  1, 29; BK ş 9; IB  18, 42; Y 31) -  tərəf, cəhət
bulurjdakı (KT ş 2; BK ş 2) -  tərəfdəki
buluQtakı (IB 42) -  tərəfdəki
Bumm kağan (O  l; KT ş  1) -  Bumın xaqan
bunça (KT c 4,  ş  4,  10,  14,  30,  şm 9, cş;  BK c  10,  14, şm 9, cq;
KÇ  12, 27, 28; MÇ 39) -  bunca, bu qədər, belə, beləcə
bunta (KT c  10,11, ş 20; Y 49) -  bunda, burada, bu zaman
buQ  (burjı, buQu)  (KT c  3,  8; BK  şm  12,  14; T 57; Y  6,  7,  10.
11,  18,25,43,44, 53, 54) -  qəm, dərd, kədər, çətinlik
BuQa Çiksin (Y  13) -  şəxs adı
bul)ad (T 26) -  qəmlənmək, kədərlənmək
butyısız (buQsız) (BK ş 29, şm 12,14) -  dərdsiz, qəmsiz, qayğısız
424
buQsız (KT c 5; T 48; Y 26) -  hədsiz, bol-bol, çox
Buntatu (T  19) -  yer adı
Burğa (MÇ  15) -  yer adı
Burğa ğuru (Ш  103) -  abbatliq adı
busuşluğ (IB 79) -  qəmli
butula (IB 8) -  balalamaq, erkək bala doğmaq
buyuruk (KT c  1, ş 3, 5,  19,  38; BK c  14; Süci) -  buyuruq
buz (KT ş 31, 34) -  pozmaq, dağıtmaq, məğlub etmək
bük1 (bök) (Y 3,  7,  15)  - doymaq
bük2 (KT ş 4, 8; BK ş 5) -  ağaclıq, meşəlik
bükə (KÇ  17) -  igid, qəhrəman, cəsur
Bükədük (MÇ  13) -  yer adı
büntüg (T 57)  avara, sərsəri
but (Y 26) -  inanmaq, bitmək (?)
Ç
çab (T 7; KÇ  17)  şan-şöhrət 
çablı (Y 48)  şanlı, şöhrətli 
Çab Şalun (Y 30) -  şəxs adı 
Çaça Anar Koğra (Y 2) -  şəxs adı 
Çan şəQün (K İ' şm  13) -  şəxs adı 
çəlig(Y  10)  dolaşmaq 
çərig (KÇ 9; MÇ  15; Y  10) -  qoşun
çik bodun (BK ş 26,  MÇ  19, 22, 23,  26;  St  1) -  çik xalqı (indiki 
Tuva xalqı)
Çiksi (St  1) -  şəxs adı
çit ((Y 34) -  sərhəd
çığ (T1 8)  - çıxmaq
çığa? (KT c  10, ş 29, cq) -  yoxsul
çından (çıntan) (BK c 11; IB 6) -  səndəl ağacı
çıntan (BK c  11, IB 6) -  səndəl ağacı
sit (MÇ 20,21,26) -  üzlük, obelisk
Çoçuk Böri səQün (Y  12) -  şəxs adı
Çoğay (Çüğay) (KT c 6, ş  16; BK ş 30; T 7) -  yer adı
çoluğ (çoluk) (KÇ 5) -  ailə
çor1 (çur) (O 4; KT ş 32; BK c  13; KÇ 2, 3,5,6) -  hərbi rütbə
425

Çor2 (T14) -  şəxs adı
Çorak (BK cs) -  yer adı
çöl (T 23) -  çöl
çölgi (T 23) -  çöldəki
çölig (KT ş 4) -  çöllü
çub (BK ş 24) -  hissə, qəbilə
Çuğay kuz (T 7) -  yer adı
Çüğay yış (KT сб) -  yer adı (Çuğay meşəli dağları)
çuk (1B 35) -  qadınların baş geyimində lələk
çur (KT ş  32; BK  с  13) -  hərbi rütbə
Çuş başı (KT şm 5) -  yer adı
D
də (KT şm  11) -  də 
dintar (1B  103; SS 66)  dindar
Б
eb  (O  10;  KT şm  1,  8;  BK  ş  32,  34,  37, şm  14; T 30;  KÇ  3, 20;
MÇ  14, 24, 28,  29,  31,  34; IB  8,  13,  85; Y 54,  56; T1 2)  - ev
eb-bar (KT şır\  1) -  cv, var-dövlət
cb-eşig (T1  6)  -  ev-eşik
ebir (T 26, 28; T1 2) -  dolanmaq, dövr etmək
eblə (Süci) -  evləndirmək, ərə vermək
eçi (O 1; KT ş 5; В К şm 9) -  yaşlı qohum, əmi, dayı, böyük qardaş
eçin (Y 2)  - hörmət etmək
eçü  (O  1,  4;  KT  ş  1,  5,  6,  13,  16,  17,  19,  21,  24,  26,  31, şm 3; 
BK şm 9; Y  16, 27,28, 32,  52) -  böyük qohum, əmi, dayı 
eçü-ара (O  1;  KT ş  1) -  əcdad 
Bdcü Sai)un Tirə (St 1) -  şəxs adı 
ediz (KT şm 5,6) -  xalq adı
edgü (O 6; KT c 2, 6,  7, ş 23, 24, 39; BK c  12, şm  14; T 34; KÇ 
3; HT  10; IB  1, 3.  5,9,  11,  12,16,22,26,28, 30,32, 35, 39,41, 
43, 45, 46,48,  52, 54,  57, 60, 62, 64, 72,76, 80, 82, 84,  86, 87, 
89,91,92,94,96,98,100,101) -  yaxşı
426
edgüti (KT c 2; T 34; 1B  19, 29, 30,63; Y  11,13,15,24,26,41, 
42) -  yaxşıca
edük (Y  10) -  başmaq, ayaqqabı
egid (BK şm  13; T 62) -  yüksəltmək, ucaltmaq
eki  (O  10;  KT ş  1,  2,  16, 27,  28,  38,  şm 2, 8,  11;  BK  ş  32,  34,
38,  41;  T  10,  14,  16,18,  40;  KÇ  26;  MÇ  2,  17,  18,  19,  33,  42,
44; IA  I; Y  16,31,42)  iki
eki əlig (Y 21)  qırx iki
eki yegirmi (KT ş 28) -  on iki
ekin (KT ş  1; BK ş 32) -  ikisinin
ekinti  (KT ş  39,  şm  5;  BK  ş  34,  c  1;  T  39;  MÇ 9,  19, 43,  46) 
ikinci
eki otuz (BK ş 25; HT 9)  - iyirmi iki 
eki-üç (BK  ş 41; T  14) -  iki-üç
cl (O  1,4; KT c 3, ş 4; BK ş 34; KÇ' 22, 34; MÇ 2, 34; HT 3; IB 42;
Y 1,3,7, 8,10,  11,13,  14,16,19,24,25,28,29, 32,37,38,39,40,
41,42,44,46,49, 52,53,55,57; T! 2)  - cl, xalq, ölkə, dövlət
elçi (Y  1,24)  - elçi, səfir
Elçi çor (Y  14)  şəxs adı
Elctmiş (O 4)  - şəxs adı
Eləgül (Sl  1)  şəxs adı
ellig (KT ş 29,9) -  cili
clsirə (KT ş  13)  clsiz, dövlətsi/. etmək, elini dağıtmaq 
elsirət(K Tş  13,  15,  18)  - clsiz, dövlətsiz etdirmək 
elt (KT ş 23; T 32)  aparmaq, sürüb aparmaq, zorla aparmaq 
cltəbər (KT şm 3; BK 37, 38,40; KÇ 21; HT 9) -  rütbə adı 
El Tuğan  tutuk (Y  1) -  şəxs adı 
en (Y 38) -  enmək
er (ir) (O 3,6, 7 ,9 ,1 0 ,  12; KT c 4, 5.6, 7,  11,  13; ş 2, 3 ,4 ,5 ,9 , 
10,  12,  14,  17,  18, 21,  22,  23, 39, şm  1,  2, 4, 7.9,  10, cş; BK  ş 
25, 29,  31,  32,  33; T  1, 4, 5, 6, 8,  10,  13,  14,  16,  18,  19, 21, 24, 
43,44,47, 53, 57, 59, 60; KÇ 4, 9,17,  18, 22; MÇ 2,  17,22, 24; 
IA  1; HT 4, 5; Süci;  IB 9,10, 60, 85; Y  1, 6, 7,9,  10,  13,15, 24, 
25,26, 27,28, 29, 32, 33,48,50) -  naqis fel 
er-bar (BK ş 29)  sərbəst, azad yaşamaq 
crig (KT c  13) -  görümlü, dayanmalı (yer), dayanacaq
427

erikli  (KT  şm  1;  BK  ş  29;  T  8,  13;  MÇ  13;  IB  85)  -   etməli, 
edilmiş
erinç (O 10; KT ş 3,  5,  11, 24, 26; BK ş 35; T 2, 3, 38; Y 24, 32) 
-  yəqin, güman ki, mümkün, olmalı 
Erkin (KÇ 21) -  şəxs adı
erklig (BK şm  12; IA 2; IB  17,  102) -  güclü, qüdrətli 
erksiz (Toy) -  gücsüz, qüvvətsiz
Ertis (Ertiş) (KT ş 37; BK ş 27; T 35, 37; MÇ 25) -  İrtış çayı 
ertür  (KT  şm  1;  BK  c  10,  şm  10)  -   etdirmək,  düzəltdirmək, 
təşkil etdirmək
es (eş) (T 7, 48; KÇ 7,  17, 21; Y 26) -  dost, yoldaş
eşid  (KT c  1,  2,  10,  ş  12,  22;  BK  şm  11;  T  12,  15,  17,  22,  23,
30,  33, 35,  36,42; Y 39) -  eşitmək, dinləmək
eşidü bir (T  15) -  eşitmək
Esin (Y 29) -  şəzs adı
eş1 (Y 2, 3,  11,  18,41,42,43,  51) -  dost, yoldaş
eş2 (IB 2) -  eşmək, eşələmək, sürünmək
eşid (IB 83, 93,  103) -  eşitmək
eşidiçi (IB  103) -  dinləyici
eşin (Y 41) -  minmək,  sürmək
eşükə (Y 42) -  sarımaq, bükmək, dolamaq
et (MÇ  1; IB 73;  Y 57) -  etmək
eti (KT şm  11; B K c  15)-daha
etig (Y 47) -  yaradan, yaradıcı
etil (Y 41) -  edilmək, çıxarılmaq, qovulmaq
Etrük (Y 50) -  şəxs adı
Ə
ək (BK şm  11) -  əkmək
əgəç (Y 41, 48) -  böyük bacı, xala
əgət (Y 41) -  qulluqçu qadın
əgir  (KT  şm  6,  7;  BK  ş  31;  Y  53)  -   çevirmək,  əyib-yıxmaq, 
əyirmək
əgirtəb (T 48; Y  11,41, 46) -  hürgüclü dəvə (S. Y.Malov:xalça) 
əgməc (Y 41) - arvad, qarı, qohum 
Əgük katun (Y 3) - şəxs adı
428
əkə (KT şm 9; Y  12) -  böyük bacı
əkin (BK şm 11) -  əkin
əkinlik (BK şm  11) -  əkinlik
ələ (Y 45) -  ələmək, səpələmək, dağıtmaq, azaltmaq
əlig1 (KT ş 32, 38; KÇ 6) -  əl, qol
əlig2 (KT ş 8; BK c 7; T 42; MÇ 4; Y 3,9,10,  15) -  əlli
əlig3 (IB 97) -  əlik, vəhşi, əhliləşdirilməmiş heyvan
əmgə (BK şm  13)  - əzab çəkmək
əmgək (KT ş  19)  - əzab, əziyyət, zəhmət
əmgət (BK şm  13)  - əzab vermək, incitmək
əmig (IB 36) -  məmə, əmcək
əmsi (IB 40)  əmmək
ən (KT ş 32, şm 4; BK ş 30; MÇ 9) -  ən (ədat) 
ən ilk (KT ş 4; MÇ 30)  - ən ilk, ən əvvəl, birinci 
ən ilki (KT ş 32; MÇ 9)  birinci, ən əvvəl 
ərj (IB 47) -  ov, ovlamalı heyvan 
əQlə (IB 74)  ovlamaq
ər (O 3, y 6; KT ş  11,  12, 31,  34, 36,  39,40, şm  1, 2, 5, 7, 8,9;
BK ş  1,  37, c 7; T 23, 25, 32,42; KÇ  15,20,21; MÇ  16,18,22,
23, 24, 25, 27,  28;  IA  1; HT 4,  5; Süci; IB 9,  11,  17,40, 43, 45,
52, 53, 71,  79,  84;  Y 2,  5,  10,  11,  13.  14,  15,  16,  22, 25,26, 27,
28,  29, 31,  32, 3 8 ,4 1 ,4 2 ,4 3 ,4 4 ,4 5 ,4 6 ,4 7 ,4 8 ,  50, 57; T!  1,2)
-  ər, igid, döyüşçü, kişi
ər başı (Y 47)  - sərkərdə, qoşun başçısı
ərdəm -  (KÇ 4,  12;  Turfan;  Y 5,  10,  11,  13, 24,  26, 28,  29,  30,
31,  32,40,  53, 57;  IB  15) -  cəsarət, ləyaqət, ədəb, mərd
ərdəmlik (IB  15; Y 43) -  ləyaqətli, cəsarətli, ədəbli
ərən (O 5; BK c  11; Y  10, 26, 29,42; T14) -  ərən, igid, cəsur
Ərən Uluğ (Y 29) -  şəxs adı
ərig' (KT c  13) -  möhkəm şey, əşya
ərig2 (Y 32) - bacarıqlı, çalışqan
ərk (Y  10,  29) -  güc, qüdrət, nüfuz, ərk
ərklik  (BK  ş  14,  şm  12;  KT q;  IB  17;  Y  28) -   güclü, qüdrətli,
nüfuzlu
Ər-kamış (MÇ 25) -  yer adı
ərksiz (Toy.) -  gücsüz, qüdrətsiz
əsən (IB 21,41,63; Y 38) -  sağ, salamat
429

əsne (IB  15) -  əsnəmək
əsnəgən (IB  15) -  xallı
əsri (IB 6, 60, 61,75) -  iki rəngli,  alabəzək
əş (IB 2) -  sürüb getmək
əşən (Y 24) -  minmək, sürmək
ərter) (BK c  14,15, şm 9,10) -  saymaq, hörmət etmək
əzənç (Y  18) -  adət, dəb
Əzgənə (Y 37) -  şəxs adı
Əzgənti Kadaz (KT şm 7; BK ş 31) -  yer adı
.  G
gü (КТ с  11) -  axı (ədat)
Ğ
ğu (К Т c  10)-ə d a t
I
iç1 (KT c  12;  BK  c  14,  şm  13,  14;  MÇ  23;  IB  97;  Y  29,  37,  39,
48) -  iç, daxil
iç2 (IB 26) -  içmək
içi (Y 6,  17,  23,  32) -  kiçik qardaş
içik (KT ş  10,  38;  BK ş  37;  T 2,  3,  28; MÇ  17,  19,  20,  34,  44)  - 
tabe olmaq, təslim olmaq 
içili (KT ş 6) - kiçik qardaşlı
içigir  (içgir)  (BK  ş  26;  MÇ  28)  -   tabe  etmək,  daxil  etmək, 
birləşdirmək
içrə (KT ş 26; T 34) -  içəri, daxili, içərisinə, daxilinə
içrəki (KT c 2,12; BK ş 28, şm 14; Y  11,37) -  içindəki, daxilindəki
İçüy (MÇ 29) -  yer adı
id (O 2) - göndərmək, yola salmaq
idi (KT c 4, ş 3,19,20; T  11,47, 60; IB  101) -  sahib, yiyə
İdil (Y 36) -  çay adı
idisız (KT ş  19, 20; BK ş  17) -  sahibsiz, yiyəsiz, hökmdarsız 
idiş (IB 62,63; T16) -  qab, qədəh, bardaq 
ig (T 6) -  əymək, dövrəyə almaq
430
igid1 (KT c  10; BK şm 8) -  səhv, yalan, xəta
igid2 (KT c 9,  10,  16, ş 23, 28, 29, cş; BK ş 35, şm  13; T 62; KÇ
25)  -  yüksəltmək, yüksəlmək, dirçəlmək
igil (MÇ  14)  xalq adı
iki (BK  ş 33; MÇ  17,43; IB 2, 37; Y 29, 31,43,49) -  iki
iki biQ (T  16,  18)  -  iki min
ikiəlig(Y 15)  qırx iki
ikinli (KT ş 33, şm 5; T 39)  ikinçi
iki otuz (BK ş 25; HT 9) -  iyirmi  iki
iki-üç bir) (T  14)  iki-üç min
il (KT c 3, 4, 8,  10,  ş  1, 3,6, 8, 9,  22, 23,25, 31, 36, 38, şm 3,6; 
BK  ş 27,  28,  30,  34, 36; T  l,  55,56,  58;  MÇ  1; HT  5; Y 26,  27, 
28, 39,  30, 32)  cv, xalq, ölkə, dövlət 
İlbilgə (KT ş  I I )  - şəxs (qadm) adı 
İl-çor (Y  32)  şəxs adı
ilgərü (KT c 2, 3, ş 2, 8,  12,  17, 21, 23, 28; BK ş 37, şm  11; MÇ 
20)-  irəli, şərq
ilət (KT ş 23; BK ş  19)  aparmaq, danışmaq
ilig (Y 26) -  əlli
ilin (IB 95)  batmaq, ilişmək
ilki (KT ş 32; BK  ş 32, c  1; Y  18)- ilk, birinci
illə (KT ş 6)  cv yaratmaq, dövlət qurmaq
illig (KT ş 9,15,  18)  cili, eli olan, müstəqil
ilsirət (KT ş  15,  18)  clsiz etmək, elini dağıtmaq
ilt (Y 28, 29) -  aparmaq, daşımaq
İltoris (KT ş  11; T 7,48, 50, 54, 59,61) -  İltəris (şəxs adı)
in (KT ş  12; T 26)  enmək
inçə (Toy)  belə, bu cür
İnəl kağan (T 31,45) -  şəxs adı
ingək (T 25; IB 60) -  inək
ingən (IB 8; Y 28)  -  dəvə, dişi dəvə
ini (O 4,  11; KT ş 4, 5, 6, 21,26, 27, 30, 31, şm  10, c  1;  KÇ 24;
İA 1; Süci, Y  18,26,28,30,32; T1  1 ,5 ) -  kiçik qardaş
inili (KT ş 6) -  kiçik qardaşlı
inilük (BK  ş 33)  - kiçiklik
iniyigün (KT c  1, şm  11) -  kiçik qohum
İnöz İnənçü (HT  1 ,7 ) -  şəxs adı
431

ir1 (О 7; BK с  15) -  naqis fel
ir2 (НТ 4) -  ər, igid, döyüşçü
ir3 (MÇ 8) -  girmək, izləmək
ir4 (T 44,45) -  çatmaq, çatdırmaq, qovmaq
irkək (IB 36,61) -  erkək
trkin (BK c  14) -  şəxs adı
trlün (MÇ 32) -  yer adı
irtür (KT ş 40) -  etdirmək, düzəltdirmək
is'  (O 5,6,10,  11; KT ş 8,9, 30,q; T 52; MÇ  17) -  iş, əmək
is2 (MÇ 7, 23,24,25) -  dost, yoldaş
isid (Y 24) -  eşitmək
isigti (KT c 5;  BK şm  11)-- içki
isik (Y 43) -  isti
İsik Satun (IB  104) -  şəxs adı
isrik (Y 29)  - sərxoş, kefli
İstəmi (KT ş 1) -  şəxs adı
İsiyi LikəQ (KT şm  12) -  şəxs adı
iş1 (Turfan; Y 48) -  iş, əmək
iş2 (Y  16; T1  1) -  dost, yoldaş
işit (St 3) -  eşitmək
it'  (KT c 3, ş  1,3.  13,  16,  19,  21,22, 39; BK ş 2, c  15, şm 9,  12;
T 43;  KÇ 9,  14,  1
.
5
, 
16;  MÇ  39; T1  1) -  etmək, düzəltmək, tərtib
etmək, təşkil etmək
it2 (Y28)  - itələmək
it-bert (T1  5) -- hədiyyə,  bəxşiş
itguçi (KT şm  13) -  edən, bənna, tikən
iti (KT ş  10) -  təşkilat, dövlət quruluşu
itit (MÇ 20, 34)  etdirmək, düzəltdirmək
izgil (KT şm 3,4) -  xalq adı
I
ı1 (T 26)-k o l
ı2 (KT c 12) -  göndərmək
ıd (O 2,  KT c 8,  12,  ş  6,  7; BK ş 33,  35,40,  şm  14;  T 9,  33,  34. 
42,  52; IB  29;  KÇ  19;  MÇ 6,16,22,23,24,27,42; Y  10; T1  10) 
göndərmək, atmaq, yola salmaq
432
I bar baş (T 26)  - yer adı
ıça (Y  11)- qohumluq bildirən sözdür
ıçgın  ( 0   1,2;  KT  ş  6,  13;  IB  34)  -   dağılmaq,  ayrılmaq,  tərk 
etmək
ıduk  (KT  ş  10,  23,  şm  1;  BK  ş  35;  T  38;  MÇ  21,  28;  Y  42)  - 
müqəddəs
Iduk bas (BK ş 25; T 38;  MÇ 9) -  yer adı
ıdukluk (IB 61)  - müqəddəslik
ıdukut (BK ş 25) - rütbə adı
ıgaç (BK c  11; T 25; IB 6, 9, 86) - ağac, bitki
ığar (KT ş 29, cş)  digər, ağır, gərəkli
ığla (Y 28) -  ağlamaq
ıl (Y 45)  almaq, əldə etmək, qazanmaq
mağarıı (MÇ  10)  görə, yana
Inal ögə (Y 47,49)  şəxs adı
Inal UruQu (St  I)  şəxs adı
manç'  (Y 32)  inanılmış, etibarlı
manç2 (KT q; Y 32)  -  rütbə adı
Inançu alp (Y 29)  şəxs adı
Inançu  Bilgə (Y 26)  şəxs adı
Inançu Çiksi (Y 24)  şəxs adı
Inançu Çor (KT ş  13)- şəxs adı
inan  Uğraç (Y 22)  şəxs adı
ınçıp (Tl  6)  belə, beləliklə
ırak (KT c 5, 7)  uzaq,  iraq
ırk (IB 8,9,  10)  - fal
ışbara (O 4;  KT ş 33; KÇ 2, 8, 22; MÇ 26) -  rütbə adı
Isbara (MÇ 26)  - şəxs adı
Isbara Tamğan (O 4)  - şəxs adı
Isbara Tamğan Çor (O 4) -  şəxs adı
Isbara Yamtar (KT ş 33) -  şəxs adı
ıt'  (BK c  10)- i t
ıt2 (KT ş 40) -  göndərmək, yollamaq 
ıyu (Y  13,  57)-heyhat
433

К (ka)
kab1 (T 12) -  qapmaq, birləşdirmək 
kab2 (HT 9) -  qab, kisə 
kabak (Y 26) -  qızlıq, bakirəlik 
kaban1 (SS 25)  - qab 
Kaban2 (HT) -  şəxs adı
kabıs (T  12,20, 21; MÇ 22) -  birləşmək, ittifaqa girmək
kabış (MÇ 28,45) - birləşmək, ittifaqa girmək
kaç1 (O 9; MÇ  13; Y  12) -  qaçmaq
kaç2 (T 20,21, 29) -  neçə, nə qədər
kaçan (SS  11)-- haçan
kaçın (T 20, 21, 29)  aralanmaq, təcrid olunmaq, qaçınmaq 
kaçış ( O l ) -  qaçışmaq
kadaş (Y  3,  10,  11,  13,  16,  17,  18, 21, 29,42, 44,45,48,49, 50, 
51,  55) -  dost, silahdaş 
Kadaz (BK ş  31) -  yer adı 
kadın (Y  17) -  qaym
kadır (Y  19, 27) -  güclü, müdhiş, qorxunc 
Kadırkan (KT ş  2,  21;  RFC  ş  39) -  yer adı 
kağadaş (Y 41) -  qohum (?), yoldaş (?) 
kağan  (O  1,2,  4,  10,  11,  12;  KT e  1 ,3 ,9 ,  11,  12, ş  1, 3, 4,  5, 7, 
8, 9,  11,  12,  14,  15,  16,  17,  18,  19, 20, 23, 24, 25, 26, 30,  31,  32, 
35,  36,  38,  şm  3,  12,  13; BK  ş  1,  2, 27, 28,  35,  36,  39, 41, c  10, 
13,  şm 9,  13,  14;  T  5,  6,  7,  9,  10,  12,  15,  18,  19,  20,  21,  24,26, 
28,  29,  30,  33,  34, 45,  48,  50,  51,  53,  54,  56,  58, 59,  60,  61, 62; 
KÇ 3, 22, 24; MÇ  1,5,  12,  42) -  xaqan, hökmdar, şah, padşah 
kağanla (O 2; KT ş 7) -  xaqanlı olmaq, xaqanı olmaq 
kağunlığ (KT ş  15,  18,  29) -  xaqanlı, xaqanı olan, müstəqil 
kağansıra (KT ş  13)- xaqansız olmaq, xaqanım itirmək 
kağansırat (KT ş  15,  18)  -  xaqansız etmək, xaqanını öldürmək 
kal  (KT c 9,  ş  16,  20,  30,  şm 9; T 4,  13,  19; MÇ  15, 22, 40, 48; 
IA  1;  Turfan;  IB  14,  18,  25,  57,  69;  Y  8,  32,  45;  T1  1,  3,  4)  - 
qalmaq
kalı1 (T 30) -  qalıq
kalı2 (IB 53,67) -  qalxmaq, uçmaq, havaya qalxmaq 
kalı3 (IB 53) -  qalmaq yeri
434
kalın1 (T  13; Y 28) -  qalın, yoğun
kalm2 (Y 47)  - çoxlu, saysız-hesabsız
kalın3 (Süci) -  cehiz (haqqı)
kalınsız (Süci) -  cehizsiz
kalısız (T 30,33)  - qahqsız
kalyur (O  11)- qızışmaq, hirslənmək, əsəbiləşmək
kamağ (IB 39,97)  hamısı, bütün, tamam
kamaş (KT şm 7; BK ş 30) -  qamaşmaq, burxulmaq, zəifləmək,
əsmək
kamıç (IB  18)  çömçə, qaşıq 
kamığ (IB 39) -  hamı, hər şey 
kamil (IB  17) -  yuvarlanmaq, çevrilmək 
kamış (IB  15, 57)  - qamış
kamşa (IB 24, 38, 56, 58)  qımıldanmaq, hərəkət etmək 
kamuğ (KT ş 8) -  hamı, hamısı, bütün 
kamuk (O 9; T  12) -  hamı, hamısı, bütün 
kan' (KT ş 24; T 52; IB 36)  qan
kan2 (О  I,  12;  T 2,  3,  28,  MÇ 7, 9,  23, 42; Süci;  IB 41,  51, 89, 
90; Y 3,  10,  11,  13, 24, 25, 29, 31, 32, 38,42,44,48, 51, 52, 53, 
54) - xan
kanat (IB 53)  - qanad
kanatlığ (IB 4) -  qanadlı
kanca (IB 53)  - neçə, necə
kanğı (IB 87, 88) -  xanzadə, xan oğlu
kam (KT ş 9)  haııı
Kanıta Aza (Y 48) -  şəxs adı
kanlan (T 2) -  xanlanmaq, xanı olmaq, müstəqil olmaq
kanluk (IB 97)  xanlıq
kanta (IB 36) -  harada
kantan (KT ş 23)  - haradan
kantayın (T 33) -  necə, nə cür
kal) (O 5,  8;  KT ş 5,  11,  12,14,15,  16, 21, 25, 26, 30; BK ş  1, c
10,13,14,  15, q; MÇ 5,  12; Y 6,8, 30, 32,42) -  ata
kaQsız (Y 6, 8) -  atasız
кар (IB 66) -  qapmaq
kapağan1 (O 4) -  qapağan, fateh
Kapağan2 (T 51,60,61) -  şəxs adı
435

kapığ (KT ş 2 ,8 ,1 7 , 39, с 4; T 45,46) -  qapı 
kar (KT ş 35; BK ş 27; T 25) -  qar
kara'  (BK c  12, şm  11; T 52; İB 4, 32, 65, 73, 78,81, 97;  Y  11, 
26,45) -  qara, tünd
kara2 (O 9; KT ş 8,  38,  39,40, cq; MÇ  12,  14,  17; Turfan;  Y3,
10,19, 32) -  qara camaat, kütlə
Kara bars (T11) -  şəxs adı
Kara buluk (MÇ 22, 35) -  yer adı
Kara çor (T1 2) - şəxs adı
Kara köl (KT şm 2) -  yer adı
Kara kum (T 7; MÇ 8) -  yer adı
Kara kun (Y 30, 38)  - şəxs adı
Kara cəmr (Y 24) -  yer adı
Kara yaş (Y 5) -  şəxs adı
Kara yazmaz (Y 5)  - şəxs adı
kara yol (IB 76) -  tale
Kara yotalık (MÇ 27) -  yer adı
karağ (BK  ş 37) -  əl, qol, qolun qarışı
karağu (T 34,  53; MÇ 25)  -  gözətçi, qaraul
karı'  (T 56; IB  56) -  qoca
karı2 (KÇ  3) -  qocalmaq
karm (IB  10) -  qarın
karluk (KT şm  1,2; BK ş 29, 40;  KÇ  18, 20,  21; MÇ 25,  27,  29,
31, 40, 41) -  xalq adı
karşı (IB  29) -  qarşı,  hissə
Kasuy (MÇ  19) -  yer adı
kaş (KT şm  11; Y 26)  - qaş
kat1 (T 35; MÇ 7)  - qatmaq, əlavə etmək
kat2 (IB  14, 77) -  qat
kata (Y 31) -  dəfə, kərə
katı (MÇ  18) -  qatı, möhkəm
katığ (KT c 2, şm  11;  IB  100) -  qatı, möhkəm1
katığdı (KT c 2; IB  19,  50)  - möhkəmcə, yaxşıca
katığlan (Süci; Y  10,  11, 45) -  möhkəmlənmək, bərkimək
katıl (MÇ 7, 32) -  qarışmaq, qatılmaq
katlan (Y 42) -  qatlanmaq, dözmək, möhkəmlənmək, bərkimə!