Dərs vəsaiti baki nurlan 2 0 0 6 Elmi redaktoru
Yüklə 112 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
) r m * Y 4 : ♦ rfiH4>: г и т ч ^ - м н » ; ı + w t * h : 1 x 1 : ) t Т+еНЧТо m+>ş : i-H rm : *g>D: ıW M ): *xh. * yyn :4* ( 23 ) YPA: *xYhtAT? • ♦ xhTA'HD: W 4 > 0 : )J>D>0; rx№ * $ 4 > о :гт ш >г>:!*г:ы>ч>т*: 1 » т w * » : ччгн>р: ) j > oj > : » ю м « и ш т * : т ч ч : ı^4«> 4 » yh : *©чч: 4 x Şərq tərə fi Ş im al tə rə fi $,W4V>': j A w m r f ; + x u ; t ı t : » * m 4 > D N : * m w (25) */r: ) Y # W H n : > hao : ^ xbi ; у ч й т г ь п : - r w s : *# : т гс ,п ч г* : * n > s v ; » * > * a ©o: j ,=ifHNb)>: ч * н « р г >u>0 : : м ч о т е ь>ч y > d (26) > 0 : r©44»Y > 4 : Ш о т ? : глт?: 4 * 0 4 0 : мгг * у > *: ги RhTBNY?; m : п н ♦ hthihi »: ny )4 : ч*«чо: rm o > 4 j> : »440 : уо>чп ud TS n ' f W f i h : : ч * йтч >& о : m : y * : ч. : ч*#чз,м >: V4«wr«: ъ+пчл 350 - 4 ı> m 4 ; ч * х и м ; ı ^ r r h : rır* ı: г> н : 4 ı» « A : «еечм <2* w h y . rx^r: n w : ™ иг«: y » oyh : ч * ь т у р ; « т н * : ч * ь у ч : !* r* : Y 4rD »»W B : 4* 0 0 : г * . : w v T f B : T o Y H ifT F h : w d : л ^ ь ч г ^ n% т и п у н : г ^ ч » г * : 4i»t4>o: ри # 4 гч > чг <1 *. > hy ) yh »*, x 4 } titsi TA h : : rırA>YD: t+ » : гхгм^оч^: г)ун1гетг*ь: ı>th: вэгаьтун : { щ Y044X: |* т* № : riH A Y o $ ; т г н : ı* < ч $ ,ы г 4 В : d «> oa } : rxrhrHi^iP»h: m *n *: *)v и : ix i; u : r x h : m m : rx h ^ ro ^ 4 Y > o r ) : г ь т ^ ^ ао : » ^ н o u > w : $ s \ > w s : у ы у # г : г ч а м : г х и ч 4 > : 4 w d » : m : w : m ^ w r * : rxh : ri* : m o > r » P 4 4 i^ > ; о п и т а я : Yrf*or<: г х г ь : HYff*ı>4(32> v o w r h : t i t ə y i : t p y ^ p : т г » в : r ı r r m : гхгн : 4 .o tH 4 > : t m m > $ j : r x r h : mm > n : rı»*u)>: r«wHir)Yrt: тг«: мч: rhY^rinf tpbap <33) Y444> : t+HYYYYTh ! ТВГЧгОЧЧО ! ТГЬ : hit>4$ : чш 4“) dyo 4 i P doh : * т з ч 4 > : > чу > ун : 1 x 1 ч о : j y 4> : t m x : т н : t + w : к к : гР9гкччо>: rhYU**) t y : >чо»1Ч^4‘1 : : и ч о : у / н т : ю ь : s + t чан 4 /Ч 1 Н: ,vYr?: и э > « т г * : iY«r: 044 * » * 4 : ınm 4> w ı: ixivo\j>: +ыо>: 'ГАхн^4Гч>аг'Н35) rPhh: HıfxAY: »рш Ai: $4ıe wht : ♦»чгРЧ|М>&: учп > : ч.4>х$ь: r*ThıW H $: j h > a 4> o : ъ п ш İKİNCİ DAŞ Qərb tərəfi : гнутье: B4f*h»: w h i P yho : уогоч;гнттУ4г* <зб) )VA : TY^Ä 1x|Y*>44>; m A a d Y r m : » H i h Y h t m : r x h : f n г o> у г ч : ^4>о <з7) f 1u WhT: ‘h th Y i/x : учгр>>« j : 351 ? i n r : D » > m h : : г х г к и : rı> m : w h w a ^ (зв) : HırÄTHıh: a w : т ь т я г ч а : a>ır rb*Y$h: w w Ar»»1: # ш : h a w a h u j - w : 09) гн у 1? : rW ürhrm ; ъты >: ч.*х$н: » x : ш н п т г с : A t o m a : ‘м -х и м : г ь у т м А А И 4* (4 о > ш : ıHM N8: t^A f'i^ rfJH o m h : г н т а а ч я : v-n D D : ш : а ч и ч : ı > t m : ч ^ хн гч ; чомямчи (4i> : # ш : * m > w : % + * t n : ичоу ; т # п т : д о к и » : ыъ$>*: t a a ç y : r m ı * A o (42) 1> а :.т>*: т т » : i x i : y « w j > : ч * и ıv r o : 1 н г: т т ; * г т у e a : А * т : гм *в ю : гн уч <4 з > ♦ х н у м : « m m » : г и п ^ ь : >«>«*: a u ih i Y>rirPrh: а а ч : m m : *н*нтr > : 4 i * x y m : A m r a <44? : у у * ч т * : A m o : ra Cənub tərəfi . • • JWHYtfr: 4 i ^ ah > odao : ^ н т г : ген: анпнг ** (45) ım n a * : чгчж : A k . m 4 > : г и у ч ш : ) n > a : dny>4YJ way : г в г ш (46) AHY1dT»h: ИЫВГРк: rkfk № : A=mj> : i t m o r x m f н : А Н У £ т ? < и \ т г т (47) * * т н у т : AA)vt:mrB ^: 4»n>ary: гянгте: h ^ ahi M: ı w m w : »*JY44 (48) ^YNrf'rıçyrft: ) уй ! тнуг :rHTf*y 9 : ahiam : гхн м : г ^ т г н г и : акаула : ^A w na (49) : га > уоа © : rxHNi*: анъу > : rx iw h : аюуи 1 тьуг : * н ? .т * 9 : магуо : +игн : м : ш о д • ■ ■ К А тявтм : Art)YHf»f а в т 352 Şərq tərəfi r4*i»>.W h : )YH)V1H (51) г н т е м : tfTh-гчн: гнвь: : ч А п т (52) 4 * * r : 4*9 : w m > : » w * : H+hTKAwei: и ьтггтт: угуо : r? w j:»» t hyj > : у > учно > нч (53) м нн ачви чь: ' ьфхкум : a^ovn V A f Y ırÇ Fk : »xiMN*hY4 Г Vr¥DV4>ND: Ай)ШВТМЬ>4 (54) : т ч + > г м : з у » н т н у г : * * * ь т т П тТГА к гА О : -Г*9>?»>з; ,г » ? у г : чч*)уч,гг: ♦ ъ гч'ян » (55) »fAi*«^A©V4ıii : « кгуи »: л , амччоу Ч|Ч: : »м>4МЯ»ч.г‘ : m > < »»> 4 : ш м : т>м : A w r <56> : а н )»>4 : у а )¥ й : п х г н о * : ımAHTHa: n w # : п тч а : г£мч*я (57) İ 4 4 > А т Г # Л Ч Г »ХЬГНГЯ -МУГ : )YH Af УГЯЙТкЬ (58) Şim al tərəfi *>A-rfYrft*4,rW * : T i r r h T İ O : ЧЧ»)УН>й : )УИ1ГТКУГ (S9) TITıfhTAD^Ä : 444)Y4 m < ! i 4 : 4 T : f h t f t T l : )«>4ТГ1ВТГ*Ь : )Y»?)Y1H (60) : г ь т г а н т у о г х г : j - ^ t r ı n ; ı*H: )У»0У1 й : 4,AXieY4t>ı: 44*>$4 т у г * ; >¥> итнуг >4Г4«ГЧ>9: >#К>ТГ18Т f^xfr: m > 44,y> : у >»>4 гп в тг » н : ) yh . асугявгхь (62) 4>4J> 353 TRANSKRİPSİYA I daş Qərb tərəf 1. Bilgə Tonyukuk ben özüm Tabğaç iligə kılmtım. Türk bodun Tabğaçka körür erti. 2. Türk bodun kanın bolmayın Tabğaçda adırıltı, kanlantı. Kamn kodıp Tabğaçka yana içikdi. Tegri ança timis erinç: kan bertim, 3. kanm kodıp içikdiQ. tçikdük üçün terjri öl timis erinç. Türk bodun ölti, alkıntı, yok boltı. Türk sir bodun yerintə 4. bod kalmadı. Ida, taşda kalmısı kobranıp yeti yüz boltı. İki ülügi athğ erti, bir ülügi yadağ erti. Yeti yüz kisig 5. udızığma uluğı şad erti. - Yağıl, tidi. Yağmısı ben ertim, Bilgə Tonyukuk. - Kağan mu kısayın, - tidim. Sakıntım: turuk bukah, səmiz bukalı arkada 6. bilsor, səmiz buka turuk buka tiyin bilməz ermis tiyin ança sakmtım. Anta kisrə tcgri bilig bertük üçün özüm ök kağan kısdım. Bilgə Tonyukuk Boyla Bağa Tarkan 7. birlə, lltəris, kağan bolayın. Bəriyə Tabğaçığ, ögrə Kıtayığ, yıraya Oğuzığ üküs ölürti. Bilik esi, çab esi ben körtüm. Çuğay kuzın, Kara kumığ olurur ertimiz. Cənub tərəf 8. Keyik yiyü, tabısğan yiyü olumr ertimiz. Bodun boğazı tok erti, yağımız təgirə uçuk təg erti, biz şəg ertimiz. Ança olurır erigli oğuzdantan körüg kəlti. 9. Körüg sabı antağ: tokuz oğuz bodun üzə kağan olurtı tir. Tabğaçğaru Kum səQünig ıdmıs, kıtayğaru Togra Səmig ıdmıs, sab ança ıdmıs: azkıya türk bodun 10. yorıyur ermis. Kağanı alp ermis, ayğuçısı bilgə ermis. Ol eki kisi bar ersər, sini Tabğaçığ ölürtəçi, tirmən, ögrə Kıtayığ ölürteçi, tirmən, bini Oğuzığ 354 11. ölürtəçi ök, tirmən. Tabğaç, bəridənyən təg. Kıtay, ögdənyən təg. Ben yıradantayan təgəyin. Türk sir bodun yerintə idi yonmazun. U sar, idi yokkısalım, 12. tirmən. Ol sabığ csidip tün udısıkım kəlmədi, küntüz olursıkım kəlmədi. Anta ötrü kağanıma ötüntim, ança ötüntim: Tabğaç, Oğuz, Kıtay - bu üçogü kabısar, 13. kaltaçı biz öz içi, tasın tutmıs təg biz. Yuyka eriglig toplağalu uçuz ermiş, yinçgə uçuz. Yuyka kalın bolsar, toplağaluk alp ermis, yinçgə 14. yoğun bolsar, üzgəlüg alp ermis. Ögrə Kıtayda, bəriyə Tabğaçda, kurıya Kurdanta, yıraya Oğuzda eki-üç big, sümiz, kəltəçimiz, bar mu nə? Ança ötüntim. 15. Kağanım ben özüm bilgə Tonyukuk ötüntük ötünçi- min csidü birti. K öq I üqçə udız, tidi. Kök önük yuğaru ötükən yısğaru udıztım. İngək köligin Toğlada Oğuz kəlti. 16. Süsi altı big ermis. Biz eki big ertimiz. Sügüsdimiz. Tegri yarlıkadı, ... yaydıınız, ügüzgo tüsdi. Yayduk yolla yəmə ölti kük. Anta ötrü Oğuz kopın kəlti. 17. kəlürtim ök türk bodunığ Ötükən yerkə ben özüm bilgə Tonyukuk. ötükən yerig komıs tiyin esidip bəriyəki bodun, kurıyakı, önrəki bodun kəlti. Şərq tərəf 18. Eki big ertimiz, biz eki sü boltı. Türk bodun olurğalı, türk kağan olurğalı Sanlug, balıka, Taluy ügüzkə təgmis yok ermis. Kağanıma ötünip sülətdim. 19. Santug balıka, Taluy ügüzkə təgürtim. Üç otuz balık sıdı. Usın Buntatu yurlda yatu kalır erti. Tabğaç kağan yağımız erti. On ok kağanı yağımız erti. 20. art(ukı Kırkız) küç(lüg kağan yağımız) boltı. Ol üç kağan ögləşip Altun yıs üzə kabısalım timis. Ança ögləsmis. ögrə türk kağanğaru süləlim, timis, agaru siiləməsər, kaç nəg ersər, ol bizni 355 21. kağanı alp crmis, ayğuçısı bilgə ermis, kaç nəq ersər, ölürteçi kük. Üçəgün kabısıp süləlim, anı yokkısalım timis. Türgis kağan ança timis: beniq bodunım anta erür timis 22. Türk bodun, yəmə bulğanç (ol timis), oğuzı yəmə tarkanç ol timis. Ol sabm esidip tün yəmə udısıkım kəlməz erti, olursıkım kəlməz erti. Ança sakıntım: 23..................... süləlim, - tidim. Kögmən yolı bir ermis, tumıs tiyin esidip: - Bu yolın yorısar yaramaçı, - tidim.......... Yerçi tilədim. Çölgi az ərig bultım. 24. Özüm Az yerim .... anı bilm ...... ermis. Bir turukı ermis. Anın barrms, aq ar yatıp bir atlığ barmıs, - tiyin, - ol yolm yorısar, ünç tidim. Sakıntım, kağanıma Şim al tərəf 25. örüntim. Sü yorıtdım. Atlat,- tidim. Ak Tərməl keçə oğraklatdım (H.N.Orkun: oğuz aklatdım). At üzə bintürə, karığ sökdim, Yokam at yetə yadağın ığaç tutunu ağturtım. öqrəki ər 26. yoğuru təgirip ı bar baş asdımız, yobadu intimiz. On tünkə yantıkı tuğ ebirü bardımız. Yerçi yer yaqılıp boğazlantı. Buqadıp kağan: - yelü kör, - timis. 27. Anı subuğ baralım. Ol sub kodı bardımız. Sanağalı tüsürtimiz. Atığ ukabayur ertimiz. Kün yəmə, tün yəmə yclü bardımız. Kırkızığ uka basdımız. 28...............u süQügin açdımız. Kam süsi tirilmiş. Süqüsdimiz. Sançdımız. Kanın ölürtimiz. Kağanka kırkız bodunı içikdi, yü'künti. Yantımız. Kögmən yısığ ebirü kəltimiz. 29. Kırkızda yantımız. Türgis kağanta körüg kəlti, sabı an təg: öi]dən kağanğaru sü yoralım, timis, yorımasar, bizni, kağanı alp ermis, ayğuçısı bilgə ermis, kaç nət], ersər, 30. bizni ölürtəçi kük, - timis. Türgis kağanı tasıkmıs, tidi. On ok bodunı kalısız tasıkmıs, tir. Tabğaç süsi bar ermis. Ol sabığ esidip kağanım: - Bcn cbgərü tüsəyin, -tidi. 31. katun yok bolmıs erti, anı yoğlataym, - tidi. Sü barın,- tidi. Altun yısda olurun, tidi. Sü bası lnəl kağan Tardus sad barzun, - tidi. Bilgə Tonyukuk, - baqa aydı: 356 32. - Bu süg elt,- tidi. - Kıyınığ köqlüqçə ay, ben saQa nə ayayın, - tidi. Kəlir ersər, kü ər ükülür, kəlməz ersər, tılığ, sabığ alı olur, - tidi. Altun yısda olurtımız. 33. Üç körüg kisi kəlti, sabı bir: kağanı sü tasıkdı, on ok süsi kalısız tasıkdı, • tir. Yapıs yazıda tiriləlim, • timis. Ol sabığ esidip kağanğaru ol sabığ ılım. Kantayın? Sabığ yana sab ... 34. kəlti: - Olurum, tiyin timis. Yəlmə, karağu cdgüti urğıl, basıtma, - timis. Bögü kağan baQaru ança ayıdmıs: - Apa tarkanğaru içrə sab ıdmıs. Bilgə Tonyukuk ayığ ol, öz ol, aqlar 35. Sü yoralım tisər, unaman. Ol sabığ esidip sü yorıtdım. Altun yısığ yolsızın asdımız, Ertis ügüzig keçigsizin keçdimiz, tün katdımız. Bolçuka tan üntürü təgdimiz П daş Qərb tərəf 36. Tılığ kəlürti, sabı antağ: Yarıs yazıda on tümən sü tirilti, tir. Ol sabığ esidip bəglər kopın: 37. yanalım, arığ obutı yəg, - tidi. Bcn ança tirmən: - Ben bilgə Tonyukuk Altun yısığ asa kəltimiz, Ertis ügüzig 38. keçə kəltimiz. Kəlmisi alp, - tidi. Tuymadı. Teqri, Umay, ıduk yer, sub basa birti crinç. Nəkə təzərbiz, 39. üküs tiyin, nəkə korkurbiz, az tiyin. Nə basınalım, təgəlim, - tidim. Təgdimiz, yaydınuz. Ekinti kün kəlti, 40. örtçə kızıp kəlti. Süqüsdimiz. Bizintə eki uçı sıq,arça artuk erti. Tcq,ri yarlıkaduk üçün üküs tiyin, biz 41. korkmadımız. Süi3,üsdimiz. Tardus sad ara badı. Yaydımız. Kağanın tutdımız, yabğusın, sadın 42. anta ölürti, əligçə ər tutdımız. Ol ok tün bodunm sayu ıtımız. Ol sabığ esidip on ok bəgləri, bodunı kop 43. kəlti, yükünti. Kəligmə bəglərin, bodunm itip, yığıp azça bodun təzmis erti. On ok süsin sülətdim. 44. Biz yəmə sülədimiz, anı ertimiz. Yinçü ügüzig keçə Tinəsi oğlı Yatığma Benlügək tağı ertü .... 357 Cənub tərəf 45. Təmir kapığka təgi irtimiz, anta yanturtımız. İnəl kağanka (karam alı ta)ğka təzik, tokarsm ... 46. anta yerüki Suk başlığ soğdak bodun kop kəlti. Ol küntə təgdi türk bodun Təmir kapığka. 47. Tinəsi oğlı yatığma tağka təgmis, idi yok ermis. Ol yerke ben bilgə Tonyukuk təgürtük üçün 48. sarığ altm, örürç kümüş, kız, kuduz, əgritəbi, ağı buQ sız kəlürti. İltəris kağan bilig esi üçün, 49. alpm üçün Tabğaçka yeti yegirmi süQüsdi, Kıtayka yeti süQüsdi, Oğuzka bis süQüsdi. Anta ayğuçı 50. yəmə ben ök ertim, yağıçısı y(əmə ben) ertim. iltəris kağanka...... türk Bögü kağanka, türk Bilgə k(ağanka)....... Şərq tərəf 51. Kapağan kağan yeti otuz yaska ....... anta ..... erti. Kapağan kağan olurtı. Tün udımatı, 52. küntüz olurmatı, kızıl kamm tökti, kara tərim yügürti, isig, küçig bertim ök, ben özüm uzun yəlməg ıtım ok. 53. Arkuy karağuğ ulğartdım, basınığma yağığ kəlürir ertim. Kağanımın sülətdimiz. Teqri yarlıkazu ... 54. Bu türk bodunka yaraklığ yağığ kəltürmədim, tügünlig atığ yügürtmədim. iltəris kağan kazğanmasar, 55. udu ben özüm kazğanmasar, el yəmə, bodun yəmə yok ertəçi erti. Kazğantukm üçün, uduğ özüm kazğantukım üçün 56. Il yəmə il boltı, bodun yəmə bodun boltı. Özüm karı boltım, uluğ boltım, N əq yerdəki kağanlıq bodunka 57. büntəgi bar ersər, nə buQi bar ertəçi ermis. 58. Türk bilgə kağan İİİ qə bititdim ben Bilgə Tonyukuk. Şim al tərə f 59. İltəris kağan kazğanmasar, yok erti ersər, ben özüm Bilgə Tonyukuk kazğanmasar, ben yok ertim ersər, 60. Kapağan kağan türk sir bodun yerintə bod yəmə, bodun yəmə, kisi yəmə idi yok ertəçi erti. 358 61. İltəris kağan, bilgə Tonyukuk kazğantuk üçün Kapağan kağan, türk sir bodun yorıdukı...... 62. Türk bilgə kağan türk sir bodunığ, oğuz bodunığ igidü olurur. TƏRCÜMƏ I daş Qərb tərəf 1. Müdrik Tonyukuk mən özüm Tabğaç (Çin) elinə (tərbiyə üçün) verildim. Türk xalqı Tabğaça (Çinə) baxır idi (tabe idi). 2. Türk xalqı xansız olmayım deyə Tabğaçdan (Çindən) ayrıldı, xanlandı (xanlı oldu). Xanını qoyub (atıb) yenə Tabğaça (Çinə) tabe oldu. Tanrı elə demişdi: - Xan verdim, 3. xanını qoyub tabe oldun. Tabe olduğun üçün tanrı öl demiş. Türk xalqı oldu, məhv oldu, yox oldu. Türk sir xalqı yerində 4. adam qalmadı. Kolda, daşda qalmışı toplanıb yeddi yüz oldu. İki hissəsi atlı (süvari), bir hissəsi piyada idi. Yeddi yüz adamı 5. aparan (rəhbər, sərkərdə) böyüyü şad idiq, - Qoşul, - dedi. Qoşulan mən idim, müdrik Tonyukuk. Xaqanmı seçim (yaxud: xaqan bunu seçim), - dedim. Düşündüm: arıq buğalı, kök buğalı arxadan 6. bilsə, kök buğa arıq buğa deyə bilməz imiş deyə eləcə düşündüm. Ondan sonra tanrı bilik verdiyi üçün özüm məhz xaqan seçdim. Müdrik Tonyukuk Boyla Bağa Tarkan 7. ilə, İltəris, xaqan olaq. Cənuba Tabğaçı (Çini), şərqə Kıtayı, şimala Oğuzu çoxlu öldürdü. Bilik dostu, şöhrət dostu mən gördüm. Çuğay kuzda, Qara Qumda oturur (yerləşir, məskun olur) idik. 359 Cənub tərəf 8. Maral yeyərək, dovşan yeyərək oturur idik. Xalqm boğazı tox idi. Yağımız ətrafda yırtıcı quş tək idi, biz sayıq (S.Y.Malov: leş) idik. Eləcə oturur ikən oğuzlardan casus gəldi. 9. Casusun xəbəri elə idi: doqquz oğuz xalqı üzərində xaqan oturdu, - deyir. Tabğaçlıların (çinlilərin) yanma Kunı sənünü göndərmiş, kıtayların yanma Tonra Səmigi göndərmiş. Xəbəri elə göndərmiş: Azacıq türk xalqı 10. yürüyür imiş. Xaqanı cəsur (alp) imiş, məsləhətçisi (vəziri) müdrik imiş. O iki adam var isə, səni - Tabğaçı (Çini) öldürəsi(dir), deyirəm, şərqdə Kıtayı öldürəsi(dir), deyirəm, məni - Oğuzu 11. öldürəsi(dir), deyirəm, Tabğaç (Çin), cənub tərəfdən hücum et. Kıtay, şərq tərəfdən hücum ct. Mən şimal tərəfdən hücum edim. Türk sir xalqı yerində sahib yürüməsin. Bacarsaq, hökmdarı məhv edək, 12. deyirəm. O xəbəri eşidib gccə yatmağım (yuxum) gəlmədi, gündüz oturmağım (rahatlığım) gəlmədi. Ondan ötrü xaqanıma müraciət etdim, elə müraciət etdim. Tabğaç (Çin), Oğuz, Kıtay - bu üçlük birləşsə, 13. qalasıyıq biz öz içini, bayırını tutmuş tək (yəni: mühasirədə qalasıyıq). Nazik ikən toplamaq asan işdir, incə ikən üzmək asan. Nazik qalın olsa, toplamaq igid işidir, incə 14. yoğun olsa, üzmək (sındırmaq) igid işidir. Şərqdə Kıtayda, cənubda Tabğaçda (Çində), qərbdə Kurdanda, şimalda Oğuzda iki-üç min qoşunuq, gələsiyik, buna sözün varmı? Elə müraciət etdim. 15. Xaqanım mənim özüm müdrik Tonyukukun etdiyi müraciəti eşitdi. Könlüncə apar, - dedi. Göy Önük yuxarı (qoşunu) Ötükən ormanına apardım. İnək və yük heyvanları ilə Toğlada oğuzlar gəldi. 16. Qoşunu altı min imiş. Biz iki min idik. Döyüşdük. Tanrı yar olduğu üçün dağıtdıq (yaydıq), çaya töküldü. Səpələndikləri yollarda da, əlbəttə, öldülər. Ondan ötrü oğuzlar hamısı (tabe olmağa) gəldi. 360 17. Türk xalqını Ötükən yerinə mən özüm, müdrik Tonyukuk gətirdim. (Xaqan) ötükən yerində yerləşir deyə eşidib cənubdakı xalq, qərbdəki, şərqdəki xalq gəldi. Şərq tərəf 18. İki min idik, biz iki qoşun olduq. Türk xalqı oturalı, türk xaqanı oturalı Şandun şəhərinə, Dəniz çayına çatdığı yox idi. Xaqanıma müraciət edib qoşun çəkdim. 19. Şandun şəhərinə, Dəniz çayına çatdırdım. İyirmi üç şəhər sındı (məğlub oldu). Usm Buntatu yurdunda yataraq qalır idi. Tabğaç (Çin) xaqanı yağımız idi. On ox xaqanı yağımız idi. 20. Art(ığı qırğız) güc(lü xaqanı yağımız) idi. O üç xaqan məsləhətləşib: -Altun ormanı üzərinə yürüş edək, -demiş. Elə məsləhətləşmiş: Şərqə - türk xaqanma qarşı qoşun çəkək, - demiş, -ona qarşı qoşun çəkməsək, hər necə olsa, o bizi 21. xaqanı cəsur imiş, məsləhətçisi müdrik imiş, hər necə olsa, öldürəsidir. Üçlükdə birləşib qoşun çəkək, onu məhv edək, -demiş. Türgiş xaqanı elə demiş: - Mənim xalqım orada yaşayır, -demiş. 22. Turk xalqına da: - iğtişaş sal, -demiş, oğuzlara da: - üsyan ct, - demiş. O xəbəri eşidib gecə də uyumağım gəlməz idi, oturmağım gəlməz idi. Elə düşünüb 23............. qoşun çəkək, -dedim. Kögmən yolu bir imiş, (onu da düşmən) tutmuş deyə eşidib: - Bu yolla getmək yaramaz, - dedim........... bələdçi dilədim. Çöllü azlardan bir adam tapdım. 24. Özüm Az y erim ......o n u ........ b ilm ......... imiş. Bir dayanacaq imiş. Anı (çayı) ilə getsən, orada gecələsən, getməyə bir atlıq yol qalır, - deyə, - o yol ilə yürüsək, mümkündür, - dedim. Düşündüm, xaqanıma Yüklə 112 Kb. Dostları ilə paylaş:
|