Dərs vəsaiti baki nurlan 2 0 0 6 Elmi redaktoru
Yüklə 112 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
307 Bilgə xaqan hər şeydən əvvəl ya 718, ya da 719-cu ildə Tonyukuku sürgündən qaytarıb yenə də özünə baş vəzir təyin edir. Bilgə xaqanın ədaləti, Tonyukukun müdrik məsləhətləri və Kül tiginin qüdrətli qılıncı Türk xaqanlığının əvvəlki qüdrətini bərpa edir. Bilgə xaqan yeri gəldikdə dövlətin düşmənləri ilə silah gücünə, yeri gəldikdə sülh yolu ilə danışır. O, 717-ci ildə doqquz oğuzları, 718-ci ilin yayında tatabılan və karluklan, 720- ci ildə çinliləri, 721-ci ilin qışında kıtaylan, 722 -c] ilin yazında tatabıları məğlub edir. 722-ci ildə Çin imperiyası ilə sülh bağlanır və ta 732-ci ilədək türk-Çin sərhədində silah səsi eşidilmir. Bilgə xaqan azıb yoldan çıxmış, lakin səhvini başa düşüb yenidən xaqanlığın hakimiyyəti altma qa>ıdan qəbilələri cəzalandırmaq siyasətindən əl çəkir. O ya2.ır: «Birləşən xalqları cəzalandırmadım. Mən özüm xaqan oturduğuma görə... yer boyu səpələnmiş xalq əldən düşmüş halda, piyada, yalın yenə gəldi... Sonra tanrı buyurduğu, bəxtim olduğu üçün, qismətim olduğu üçün öləsi xalqı dirilməyə yüksəltdim, yalın xalqı donlu, kasıb xalqı varlı etdim, az xalqı çox etdim. Sədaqətli eldə, sədaqətli xanlıqda yaxşılıq etdim. Dörd tərəfdəki xalqı bütünlüklə tabe etdim, düşmənsiz etdim, hamı mənə tabe oldu». Bilgə xaqan təkcə xarici düşmən üzərində deyil, daxili düşmənlər üzərində də qələbə çalır. Dövlətin daxili siyasəti dəyişir, cəza ekspedisiyaları əvəzinə əfvi-ümumilər keçirilir. 716-cı ildə Bilgə xaqan taxta oturanda Türk xaqanlığının vəziyyəti ağır idi. Bu haqda o belə deyir: - Türk xalqının adı, şöhrəti yox olmasın deyə, atam xaqanı, anam xatunu yüksəltmiş tanrı, el verən tanrı, türk xalqının adı, şöhrəti yox olmasın deyə, özümü o tanrı xaqan oturtdu. Elə bir varlı xalqa xaqan oturmadım. Qamı aşsız, üstü donsuz qorxaq və zavallt xalqm üzərində xaqan oturdum. Kiçik qardaşım Kül /iginlə məsləhətləşdik. Atamızın, əmimizin qazandığı xalqm adı, şöhrəti yox olmasıı deyə türk xalqı üçün gecə uyumadım, gündüz oturmadım, kiçik qardaşım Kül tiginlə, iki şadla əldən düşüncəyədək qazandım. 308 Bilgə xaqan həmişə türkləri Çin təbliğatından çəkindirirdi. O deyirdi: -Ç in xalqının sözü şirin, hədiyyəsi yumşaq olur. Şirin sözünə, yumşaq hədiyyəsinə aldanıb Çinə yaxınlaşsan, türk xalqı, öləsisən, ötükən ormanında otursan, əbədi dövlət düzəldərək oturasısan, türk xalqı, tox. Bilgə xaqan 734-cü ilin 25 noyabrında yaxın qohumlarından biri tərəfindən zəhər verilib öldürülmüşdür. BİLGƏ XAQAN ABİDƏSİ Çin mənbələrində Mogilyan kimi qeyd edilən Bilgə xaqan (bir məlumata görə, 683-cü ildə, başqa məlumata görə, 684-cü ildə anadan olmuş, 24 noyabr 734-cü ildə vəfat etmiş, 22 iyun 735-ci ildə dəfn edilmişdir) İltəris xaqanın böyük oğlu, məhşur sərkərdə Kül tiginin böyük qardaşıdır, 716-734-cü illər arasında türk xaqanı olmuş və (ürk xaqanlığının qüdrətini xeyli yüksəltmişdir. Abidə 735-ci ildə qoyulmuşdur. Bilgə xaqan abidəsi Kill tiginin abidəsindən böyükdür: P.M.Melioranskinin verdiyi məlumata görə, Bilgə xaqan abidəsinin hündürlüyü 3 metr 45 sm, şərq və qərb üzlərinin eni 1 metr 74 sm, şimal və cənub üzlərinin eni isə 72 sm-dir. Abidə aşağıdan yuxarı daralan kəsik piramida şəklindədir. Abidənin üstü beşbucaqlı qalxanla örtülür, qalxanın ətrafında uzanmış əjdaha şəkilləri çəkilmişdir. Qalxanın bir tərəfində pis mühafizə olunmuş göytürk (run, Or- xon-Ycnisey) yazısı vardır. Abidə saf olmayan boz mərmərdən dir. Kül tigin abidəsində olduğu kimi, abidənin tilləri yonulmuş və yazılmışdır. Abidənin şimal, şərq və cənub tərəfləri, cənub- şərq vo cənub-qərb yonulmuş tilləri göytürk Orxon-Yenisey əlifbası ilə yazılmış mətnlərdən ibarətdir. Abidənin qərb üzündə Çin heroqlifləri ilə Çin dilində yazılmış mətn vardır. Bunlardan başqa, Çin mətninin üzərində çox hissəsi aşınmış səkkiz sərtlik Orxon-Yenisey əlifbası ilə yazılmış mətn vardır. Bilgə xaqan abidəsinin şərq üzünün 3-23-cü sətirləri Kül tigin abidəsinin şərq üzünün uyğun sətirləri ilə, Bilgə xaqan abidəsi şimal üzü 309 nün 1-8-ci sətirləri Kül tigin abidəsi cənub üzünün 1-8-ci sətir ləri ilə, təxminən, eynidir. Kül tigin abidəsində olduğu kimi, Bilgə xaqan abidəsindən də balballar uzanır, ancaq burada balballar qoyulmuş məsafə nisbətən azdır - cəmi üç kilometrdir. Birinci balbalm üzərində «Tölis şadbalbalı» yazılmışdır. Abidənin və məqbərənin inşasında türk və Çin sənət karları bərabər çalışmışlar. Abidənin türk mətnini Bilgə xaqanm dilindən onun kiçik qohumu (qardaşı oğlu, nəvəsi) Yolığ (Yollığ) tigin hazırlamış və bir ay dörd gün ərzində «bitig taşa» həkk etmişdir. Bilgə xaqan abidəsi1 1889-cu ildə rus tədqiqatçısı N.M.Yadrintsev tərəfindən Orxon çayının qolları Hola və Tola çaylarının arasında Saydam gölü yaxınlığında Erdeni Tszu adlı Budda monastırından 60 km şimalda kəşf edilmişdir. Abidənin ilk nəşirləri rus alimi V.V.Radlov və Danimarka alimi V.Tomsen tərəfindən edilmişdir. Sonralar sovet dilçisi S.Y.Malov da bu abidəni nəşr etmişdir. Daha sonra bir sıra sovet tədqiqatçıları bu abidəni nəşr etmişlər. Bilgə xaqan abidəsi Türkiyədə dəfələrlə, o cümlədən Hüseyn Namiq Orkun və Mühərrəm Ergin tərəfindən nəşr edilmişdir. Azərbaycanda ilk dəfə Əbülfəz Rəcəbov tərəfindən nəşr edilmişdir. Bilgə xaqan abidəsinin göytürk Orxon-Yenisey əlifbası ilə olan mətni Mühərrəm Erginin «Orxon abidələri» adlı kitabından götürülmüş foto-sürətdir. Məntdə nöqsanlar olsa da və məni təmin etməsə də, başqa nəşrlər daha nöqsanlı olduğu və başlıcası, respublikamızda göytürk Orxon-Yenisey hərflərinin şrifti olmadığı üçün təqdim edilən mətndən istifadə etməyə məcbur oldum. Göytürk Orxon-Yenisey mətnini transkripsiya edərkən H.N.Orkunun «Əski türk yazıtları» adlı kitabından və S.Y.Malovun «Памятники древнетюркской письменности Монголии и Киргизии» (M.-L., 1959) adlı əsərindəki mətndən istifadə edilmişdir. Mətnin oxusu (transkripsiyası) və xüsusən tərcüməsində əvvəlki tədqiqatçılardan fərqli xüsusiyyətlər var dır. Bu, oxunun və tərcümənin orijinallığından irəli gəlir. 310 MƏTN Şərq tərəfi : и и : w e w : - r m : « m : m * : m h : « m * <« : н м # * : т м г * • • • 4 : r * » : л » . ı m * : в ш ■ т к : w c h . i > # m : m r * : f w w w x n <2) : W M 4 : п г ш 1 « : : > vn : л и г : r t M : ¥ * * » ) > ♦ : ı # * i : т о > » м : т у г * : r t h ic :b w : r r t ' M y : r w : ı ^ M ı i ' : t v i ' * : r i ı T W i » T € i n « : т и н ) : m » : n w w : j - v i b w i : м # - и > * <*> : m > y . t n t : n x y ın : m : : л и » : t t t r n ı ; # n № : ■ т г > и п : т т м > : . | т . т : » * |ь ы • • : и « у > ч : *>A W 4: л и » : н и т и : ш л и : m t : т м - ю : m > i : w w : л л а д : г т 4 > : * х и 1 ч : л и м : r « r : г и п н : w w ı : » ¥ ¥ > : * 4 : j *< m : л и » : п т ? : т ю т и н и » : M ıT f T : к и : * х у и : >МГк: w r w ı : t v r : m t ; m t : t * m : : m - • • л : л < т г * 1»1>: . t m : m i : ı c n ı m : * х т : t i t m : ı t ı : m : ш т : и г у » ; л * : w i n : * x y ? « : л л и : т я : г н м л о : m r * : ч . н ч м : ># м »- : г т # ь : » ж : ı w m : » x w w : Л и т е ж у й : w i n : л t : « м ч и : л и ч » : < ь * » т : » к г г у — : г* t t t m 311 : ч»нчг< : : t « v > i : У¥Г9. : . n u n i : учн (27) : п т ч : и>ч: 4Утг* : грпгн: *«чз : * а > : у>«>4 : jrum > « m : + htyn : rf'nvrf: » x ¥H ni : tn>f4>D: : f 9.6 r*: jht : !•¥: Y¥ro> $ j -n * : к т р ь : m > : riP !: ) yh : к т р ь : »#4«U‘#>ı: Y)«>a : ю т * и : ı w : т а ч ы :♦ htyn r ' :ri*r«*: гнм> v jd : rm vh : 4>*х¥чм: m> A4>a(28) :»xYr*r : r n : < ı m : 4 > ¥ d :4 i $ > : * 3 4 > r ^ : « m : «>:*} i t < y > n : i > i :^иг*1 : »x¥4Ni: ı\ı>Dm : 4Ч4жпм>1<>:ип:d'ANi>o: r •:лты ¥ n : х ^ м т л г : га $ч: Hı«>: г»ч»>: rNAND : «laıa: ı w : nyh * : т т : ч>ча; г г » т : 4ı44>a : )#м : 1 ш : j -»¥ d : тг*(29) : v m a : i 4 H H > x Y 4 f i f ; / # ¥ < * : i ^ r v * * : гм>4Г/о > m т г н ;) ш :4 4 н н хг<х * « 4 т ^ > т р ; T 9 : п ч ь : : 4 ,4 4 ; а»,у>; v m .- h i t y - n ч гх р : г ^ ан : r^NYJ>4 :44>D:hTNh:.M4r9rr*: гмуогуо : ^ a n : Rx^h: г ^ ( з о ) : A4Y> $ ; *x¥HNI : 4-İU44 ! >\‘> t \ ПУГЧ ! *x¥4NI : *х¥чм : г т н ^ : r<->n tini : ш : г м р г f ы ' г* : и о д м : 4-urY4Y>Aı: * A N f s 4 : й т у г : ы т : r w ı : гшо: : х*>з: R m :*$v . ri'r ini : . п к у ч : тч о : . т г ь т : гл« 4 > 4 ( 31 ) : тгя: гг>У 14 и: 4 * 44 >s: т^гнутты^; гаку ^¥: ут « : * н т :*ш> г тте : тог>у>о: » т ь : 4 ч> $: v¥v> :»ипч : т^^ги*! : »х¥чм : 4 tt 4 ıiM : г^ ч, : 4 “iu» 4 ¥M: ) уч > ягу » : *+уончгн *ча *•« $гч«ю ; 444^ : m> 4 ; *> d : 4 * хй : ı»iri»tt: г ы : ¥*► <¥ &; м яуг: ^ xyni : m : , ьу >( 32 ) : 1 гь: ги>л: 4 ,« sdv # d : гн у ч .т : mni : v ,*> an : гйг : ччп. i 4 i 4 4 ; r jy4 > d : v h w *; riNi: чип: гнз : г jyj : 4 .*hT: 4 ı 4 D: ч ^ н т : ъг*: гьуз : r y m w : пм ; ; «иА.г*: интгя: лг<з yd : а » ч ,>. у > : RTPH : гНЛГ*: AUYH»rtr »4 : rHAH«H 44 D : ГТЧК : »»?D( 33 ) • :. ^ >d: ^ Y r t w » : )Т¥4)УЧ!Н: w > j >4 . İD : ГНТ ; TAhYN ; : Rr 1*h :*т>н*г «■ ••om>j. 4 ıY>. . :чАт»н)нч m a 4 xyr»j: ^ягн 312 : n r r * : h $ *: 4ıi $: )<»4Ч1у>: ♦««♦»> 4 : ^ yhhj : m (34) : rf'nw: *x¥«w: и м : Y4>n: 4“»>v: гьу^: п гтги : KMJH0: m h - dyhi H i *» : ^«44“^ : : *»»ь>4 : $Y»»hN: p m » : гьта . ap : 11 : н: и* an am : r^>4: )Y3. • • 4KT9: i » r : гтчь: j-Hih. . y^xfros) : i»r: iNr^Y: » m : y w : wf>: Ht>ı^: : г н я : 4- xt 9 ..: >*>л: ■ AY4 1 : грч 4 : >4 yay 4 i )»W • rtNWi.rf^fr :i x w : m>4io: t\m t : t b № t : s v m . ta i н>о <зб> : h * an : ♦i^44> : ш : *►%!•: **•: rn>4: 4 >ii: 44 # *:PNTNh€Yr*#»Jr>l: t r . . . N .. )«>4 : RTNb ..... 9: 4Y rrk •.. n r: *<ü»Y9.rfrxe9 ■: *f > 4 : гх 9 т : 4 ^ аг : : « nmny : ♦ x Y(« i , ni : 4 ^ ) (37> : т *4 чг 4 : ) y » m : ) w :r » > ı: yiyi : гь у н т у р : ги>4 : TArfY: 4YD>: n t : wyy : ♦«1ь>ат‘->: ^гича: ь : N r m : A4«N9 : п*чч»«>: »ьегг4: угнг 94> : гиг at : )»> j : rtni « : 14.4N: Г 1 »тгч: 4» iay 4 t : 1Ч»н: ч»у>: т+*ь: ьчрн (зв) :»^j4t»:»pr4»^>D:»ı,r4 й > ч : » xyhi • .m a:eY TÄ »tY f4 : m :н^х: rxarD: гьтгц: м м ш t : > » > а <391 ; 1м>ч.>4,го; : if xyndoj ) : : reı»N* 1 » 1 : <4»>¥Г9)нч«и: гьуч: i Y m : nw .им : AJHH; m m : r ^ i : >ччга>ч: n t it 9 : t u v < 4 o) :r»44#>tr: Y4$ifD:)«>« :in « : yyni : m ) « w : тга : riri*r: Yf4>aiD : ANn: >V4>4 : ifxYNI: Tfh: iNO $ ID : rx-m¥H4 (4|) ■ 4H er:irhrbY¥»Y»i: )t»4Y4H rrttMarWı.tK YIT4 Y4^PAf4>liTr*: t r Cəmıb'Ş9rq tərəfi . П ¥ х р : гк гч : г г м ч : rvıHNh: w d n i : h y > d : c i n - 4*Ч4»АЧ: I t . . . : 4AV4>D Г 1€h ! 4»1ИЧ>А Г txA¥ Г 4»44>4 : r f h 313 Cənub tərəfi : f ı » ı : ч г * г ь ч : r ı $ ч : й ^ у н т г * : п м : y j * : a v m s : 1 > ı : r i w r ^ : , у г ш : v « d : * n t y i « : й » у ч : n v r __« ч а : ı v . . . . : л $ * $ Г4: >vf4: j * ¥ d : w i : r ı s чч , з >: * x yy ı : n x d » • • • : * * y i < i : n t : ш г : > h » d : r * ¥ .........*x y y ı - « » ч а : . . Hı *> d : »нг4У>: * ь т у у •. - rf4» ♦ п м ч о : й т ч , з > о :>o>4 '4>D' • •. tfAf*.........<*XVHI«I : m o e у : * m ; >4гч ; 4444 : i t y n : r w r u : * m : . м у з : т= н . . ч .. у я « : г*»* з м : >«>4: m $ : w * : г и р ь : г н у ч г о : i W k : k m : >«¥4: rW4iv > л .......... п т .......... г * : » н . . . : e м : й ч у н а у : * #гя> $ : ıe и t u t : * н у : 4444 : f t f N i v > ı : 4 - a j > u p : i my : » j у>: y j > : г н т м у ; »зч4>: # ¥ : лп : г » т * ч : 1ьч>з: , н » : » к т г * : п г ь : » * з > з у г : » 4 Ч 4 > : гы : 4 Г 9 ; г » т с г 9 : ч, > |з T?*t ’ 1*4 $Ч(кЗ> : ш : « т « : » у м . п : № 9 : г » в т н к : 4,А>: m m s j : o n > : a r m : ) v * . > ч н . и п . н : » н т т : y > d : ы ы >: г н и : р и г * : лп : m v j : г«Ч4 . . . ıt> t : у й >4 : HJH>4:rbY4: » m M i r * : м>¥4: * г ч ю ^ : д а у : -i -л • у г и и : y > d : г н т у у ч ; «ычетч: ı » n : » $ 4 ........ у ¥404,1*: 1 Т 1 * уч : т : у * г а : г и т * : л г и : 1 т у уч : r * ç x : n u r . . . . о : t C N i U M . : й * г л ч : >#>4: л> 4 : п у т ч : ч,ч)ч: ^и41 * 4 : н и м : 4 * 41 «: m m y : т з : ı>i : » 44 : )У й : m u : к т у к : у * * ч р : г т ч н : екгтчь : г * » : в т у н : х ^ г а ? ч 4> : ) у ч : m r * : к т у к : ш : >*4>: >04¥4: н > а у у ч : т у е * : ¥ > » ч * : j - т ш : т у е * m w i : т у е * : iyhh : г т ч у : т у е * : tm* : и о » з : m r>u . . . T Y f * : $ m » ¥ : и ш : >04¥4 : УУЧе*: ГАЧОМАГ • 44D>4 : >Ь4> : >НЧЗ.т.Г4Р>4 : JıOYH: >ии: т у е * : г з » : 4-*> j : ачо >4 : > d 4¥4 : чччг : м ы (D (2) (5) (6 (7) ( 8 ) (9) ( 10) (И) ( 1 2 ) (13) (14) 314 : н и т : : чгу : >. - .) у * 1 и л ...г х « 1 » : гккг : у*гк : j * 4 ,f : ..........> ə > j : r r ^ t : т ш к У Ф ^ У г у ^ : л м Ş im al tə rə fi : v )»> 4 : гн«н4>4: н т г н : j -»* t i * 44> : )у и *л : ) y h : i * i ^ 4 4 > : »4 , n : : п и и т : т ь : т ш : *и м - г *хь ч 7: » хйг : y j « w : гн!И4>4: н г м : ıw r i'h : У4>: м к т : . . . . : >*4^4: 4“> о у н : ш : ıi4* .......... Ткк * *Н Т Г*Г4 : . о : * и т * 1 \ | : 4>*4 Y v : л »т гч *: Y4>: 1«чьт: у гч ** :*h r w ı :е е г ш > н т ^ м : у у 4¥4 нь:»ьтг»кт . ıt*Af*: lüHJip • T 9 : лчч: т н : 44 , 1 « m y r : )*)# > 4 : : 5нн4>4: r x * t r : й * ч >1«¥ и г у ............ г н у ч н :4 Н ......... : т т г * . : й * и г к е 1 : с у » н г 4 : м т : У 4 У у ч г 4 : т + м .. 1ллк . пйп г ^ : 4 чй : й * гчу 1> : й * т у ь у : * й т г я : > т н : т * ) » > 4 : у ф й т у н : # г т : нч : й * * у н 4> . . . : е У4 т • . : * m w : «ьчч>4. . . : »ьтгАГкг > 4 : е т : м m u q . :tm . т у е * : й т у ь : * t 4 4 > : ч*4У4> t : ч т ь с * : чхет: 4**? : Y ¥ t ^ й г ^ * : . : * й т и : t . : * ) » > 4 : и т У к : 4 H ) y h >4 : г . : й т у ь : H * r ı f r v : п т м (>»>4: и т у к : чч*4 ч»: г * м « » ч ; 4х^туе*>«» : *кчч>4: й*1ГАктгч: м а : м х ь п ч : Л х : ♦ fjT l'W U ^1*АЧ|Х« Г4^>УйАУ4^; г Т Ш - •: й<1ГАП>4 . чч. m : егАЧ>х*: гч т л г: . . : r * * r ı : >* 44 : 53ч . . . ‘ь ч .х *: y>#: й * г у ^ : й * г а г : * х * ч о : т : ш : • t i t t t : * 9 4 у>: Л • * * >4. * х г ы * : ........ : » * m t ; y# • Й*ГЙЧ4 (9) (10) (И) ( 12 ) (13) (14) (15) 315 Qərb tərə li -■ Т Ъ Р . . . О) .. !Г*и«*п»; m : т е у г * (2) • TTS/h : J-4»r*: 444>4DD P) » : тать : rıer*f^ ю • tin : )>vrı: 4*# y * pi - ■ oyj H hh : гн»ч»нч (6) ) vh : * w : < № $ <7) Cənub-qərb tərəli vrt4 : »хьг*: ^rhYJvoi^rehri*: г ы : uwvra ?П н Ь ; * * ; fPcrhY4>D: r ır * : ) yh • • ’.%>: sh * * . .: »h4ıx*: »хгьг*: 1Ч4>: # т т м 316 TRANSKRİPSİYA Şərq tərəli 1. Teqri təg tcQri yaratmış türk bilgə kağan sabım: kaqım türk bilgə ... nta amtı al ....... tısı ər tokuz oğuz yidinig ər (V.Tomsen, H.N.Orkun: cki edizgər; M.Ergin: iki cdiz kekekülüg) külig bəgləri, bodum...............türk teqri........... 2. üzə kağan olurtım. Olurtukıma öltəçiçə sakmığma türk bəglər, bodun ögürip, sebinip toktamış közü yögərü körti. Bödkə özim olurıp bunça ağır törüg tört buluqdakı (bodunğa it) dim. Üzə kök terçri, asra yağız yir kılıntukda ekin ara kişi oğlı kılmmış. 3. Kişi oğlınta üzə cçün-apam Bumm kağan, İstəmi kağan olurmış. Olurıpan türk bodunın ilin, törüsin tuta birmiş, ili birmiş. Tört buluQ, kop yağı ermiş. Sü süləpən törl bului)dakı bodumğ kop almış, kop baz kilmiş. Başhğığ yüküntirmiş, tizligig sökiirmiş. İlgərü Kadırkan yışka təgi, kirü 4. Təmir Kapığka təgi konturmış. İkin ara idi oksız türk iti ança olurur ermiş. Bilgə kağan ermiş, alp kağan ermiş. Buyurukı bilgə ermiş crinç, alp ermiş crinç. Bəgləri yəmə, bodum yəmə tüz ermiş. Anı üçün ilig ança tutmış erinç. İlig lutup törüg itmiş. Özi ança kərgək bolırıış. 5. Yoğçı, sığıtçı öıjrə kün toğsıkda Bökli çölig il, Tabğaç, Tüpüt, apar, Apa Urum, kırkız, üç kurıkan, otuz tatar, kıtay, tatabı - bunça bodun kəlipən sığıtamış, yoğlamış. Antağ külüg kağan ermiş. Anta kisrə inisi kağan bolmış crinç, oğlı ta kağan bolmış erinç. Anta kisrə inisi cçisin təg 6. kılmmaduk erinç, oğlı karçın təg kılmmaduk erinç. Biligsiz kağan olurmuş crinç. Buyurukı yəmə biligsiz ermiş erinç, yablak ermin erinç. Bəgləri, bodum tüzsüz üçün, Tabğaç bodun təbliğin kürligin üçün, armakçısm üçün, inili eçılı kiijşürtükin üçün, bəgli bodunlığ 7. yoqşurtıkm üçün türk bodun illədük ilin ıçğmu ıdmış, kağanladuk kağanın yitirü ıdmış. Tabğaç bodunka bəglig un oğlın kul kıltı, işilik (? silik) kız oğlın kül] kıltı. Türk bəglər türk Yüklə 112 Kb. Dostları ilə paylaş:
|