Dərs vəsaiti baki nurlan 2 0 0 6 Elmi redaktoru

450
ötuntuk (T  15)  - xahiş edilən 
öy (KT c 5) -  öyrətmək, təlqin etmək
öz'  (KT c 9,  ş 3,  6,  17, 20,  25, 27, 30, 38, şm  10; BK ş 34, 36, c
11,  15,  sm 9,  14,  q;  T 6,  13,  15,  17,  24,  34,  52,  55,  56,  59;  KÇ
21,  23;  MÇ 6;  111  Orxon;  Turfan;  IB  13, 51,  70,  85; Y 7,  10,  26,
28, 42,  57; T1  1,8)-  öz, ayıq-sayıq, xüsusi, cins
öz2 (Y 42)  - öz (təyin əvəzliyi)
öz3 (IB 72)  ömür
öz4 (Y 26) - dərə, vadi
Öz apa tutuk (Sl 4)  şəxs adı
Öz bılgə (MÇ 47)  şəxs adı
ö z  bilgə Çanşı (Y 31)  şəxs adı
Öz Yiğin alp turan (Y  5)  şəxs adı
özgə (T1  2)  - özgə
özlək (özlük) (BK c  12, şm  11; KÇ 4,  15; IB 25; Y 28)  xüsusi, 
şəxsi, özünə məxsus, cins
P
pağarlı (Turfan)  səyyarə, planet, ulduz 
piçin (Tl 2)  meymun
purum  (KT  ş  4) 
xalq,  dövlət  adı  (yaxşı  olardı:  apa  urum 
böyük Roma)
S
sab (KT c  I,  2,  5,  6,  7,  9,  10,  12; BK  c  13, şm  14;  T 9,  12,  22,
29,  30, 33, 34, 35, 36,42; IB 6,  12; Turfan) -  söz, nitq, xəbər
sabçı1 (IB  16)  xəbərçi, xəbər gətirən
sabçı2 (IB 85) -  natiq
Sabık basar (Y 32) -  şəxs adı
saç1 (BK  12; Y 26) -  saç, tel
saç2 (IB 31) -  saçmaq
sad (şad) ( 0  6, 8; T 41)  şad (rütbə adı)
sağdıç (Tl 2) -  dost, köməkçi, yoldaş
sağır (IB 97)  -  tələ; çayır (?)
451

sakın (О  10;  KT ş  10,  1U BK ş 2,  33,  35, q; T 5,  6, 22,  24;  M Ç
11,  46;  IB  63, 90) -  düşünmək, çəkinmək,  fikirləşmək, ehtiyatlı
olmaq; kədərlənmək
Sakış (MÇ  16) -  yer adı
sal (MÇ 25) • • sal, bərə
salla (MÇ 25) -  salla getmək, sivişmək
sana  (T  27)  -   saymaq,  sanamaq;  sanağalı  -   saymaq  üçün, 
sanamaq üçün
sanç (KT ş 36, şm 2,  5, 6,  8; BK ş 26,  29, 30, 31,  32,  33,  37;  IB 
51) -  sancmaq, gəlmək, deşmək; öldürmək, məğlub etmək 
sansız (BK с  12; Süci) -  sansız, saysız, saysız-hesabsız 
Santurj (şantuQ) (T  18,  19) -  yer adı 
saQun (St  1, 4;  Y  18) -  rütbə adı (general)
Sarjun bodb (Y 24) -- şəxs adı
sarığ (BK şm  11; T  18; Turfan; IB  16) -  sarı
Sanğçır (St  1) -  şəxs adı
seb (IB 5) -  sevmək
sebin (BK ş 2; IB 22, 46,  51,  54,  64,  75) ■■ sevinmək 
seçlen 
(Y 
45)  - seçilmək 
serig (V 41)  - sarı
səkiz (BK  ş  28;  MÇ  13,  15,  42,  47;  Y  10,  11,  13,  26,  29,  42)  -  
səkkiz
səkizinç (MÇ  17,  18,  30, 40)  -  səkkizinci
səkiz kırk (Y 24, 29)  - otuz səkkiz
səkiz oğuz (MÇ  15) -  xalq adı
səkiz on (KÇ  3) -  səksən
səkiz tümən (BK ş 26) -  səksən min
səkiz yetmiş 
(Y 
41) -  altmış səkkiz
səkiz yigirmi (yegirmi) (St 4)  on səkkiz
S
ə
İ
əqə
 
(BK ş 37; MÇ  2,  15,  16, 44) -  yer (çay) adı; Selenga çayı
Səm (T 9) -  şəxs adı
səmirt (səmrit) (IB 23) -  kökəlmək, kökəltmək 
səmiz (T 5, 6; IB  100) -  kök, yağlı 
sən (T1 8) -  sən (şəxs əvəzliyi)
səqün (KT ş 32,  şm  12; BK c 8, 9) -  sənün (çincə: general)
səp (IB 73) -  səpmək
silig (KT ş 7, 24) -  bakirə, gözəl
452
sin (sən) (T  10) -  sən
sini(T  10) -  səni
siqil (KT ş 20; T1 2)  - kiçik bacı
sir (T 3,  11,60,61, 62) -  xalq adı; türk sir bodun  - türk sir xalqı 
siz (MÇ 22; Y  1,  3, 5, 9,  10,  11,  14,  15,  16,  19, 21, 25, 26, 27, 31, 
41,42,43,44,45,46,48,49,51,53, 55,56; T11,2,4,5) -  siz 
sı1 (KT с 11, ş 36; BK şm 14; KÇ 20,21) -  sındırmaq, yerə salmaq 
sı2 (T  19) -  sınmaq, sındırmaq, dağılmaq, təslim olmaq 
sığ (Turfan) -  dayaz
sığıt (Kt şm  11)  sıtqı, ağı, ağlama, ağlaşma
sığıta (KT ş 4; BK ş 5) - ağlamaq, ağı demək
sığıtçı (KT ş 4, şm  11)  ağıçı, ağı deyən
sığun (BK q;  IB 92) -  sığın, maral
sık(M Ç16)  sıxmaq, sıxışdırmaq
sm (IB  10)  sınmaq, qırılmaq
sınuk (IB 73)  - sınıq, qırıq, sınmış, qırılmış
siqar (BK ş 32; T 40; MÇ  15,  18,19; Y 41)  yarı, yarım, yarısı
soğd (KT şm  12)  xalq adı
soğdak (KT ş 31, 39; T 46)  xalq adı
Sokak (MÇ  35)  yer adı
sokuş1 (IB  2,  24, 40, 53,  71, 75) -  qarşılaşmaq, girişmək 
sokuş2 (IB  10,  23)  savaş, vuruş; savaşmaq, vuruşmaq 
soqa (Y 28)  sona, ördək
Soqa yış (KT ş 35; BK ş 27) -  yer adı (Sona meşəli dağları) 
soruğ  (Siici)  -  səs-soraq,  xəbər,  soraq,  söhbət;  kü-soruğ  -  şan- 
şöhrət
sök1 (KT ş 35; BK  ş 27; T 25) -  sökmək; yaratmaq
sök2 (KT ş 2,  15,  18; BK şm  10) -  çökmək, dizi üstə düşmək
sökür (KT ş 2,  15,  18; BK şm  10) -  çökdürmək, diz çökdürmək
söz (MÇ 44; IB  11,  16) -  söz
sözləş (KT ş 26) -- danışmaq, məsləhətləşmək
sub (O  12;  KT şm  13; T 24,  27, 38;  MÇ 2; Turfan; IB 25,  26; Y
11)-s u ; çay
subça (KT ş 24) -  suca, su kimi 
subıqari (BK ş 40) -  suyuna tərəf 
subsız (IB 69) -  susuz 
suçulun (IB 66) -  açılmaq, çıxmaq, düşmək
453

Suğçu balık (St 1) -  yer adı 
suk' (sok) (IB 50) -  soxmaq, sancmaq 
suk2 (T 46) -  həvəs, ehtiras, istək 
suk3 (T 46) -  soğda hökmdarı 
suk4 (IB 50) -  yerləşdirmək, batırmaq 
suk5 (BK ş 38) -  düz, doğru 
suruğ (soruğ) (Süci) -  soraq, səs-soraq, şöhrət, şan 
sü (O 9;  KT  ş  2,  12,  28,  31,  32,  34,  37,  39,  şm  5, 6,  7,  8;  BK  ş 
25,  26,  27,  28,  29,  31,  32,  34,  37,  39;  c  1; T  16,  18,  25,  28,  29, 
30,  31,  33,  35,  43;  KÇ  10,  16,  20,  22; MÇ  5,  7,  17,  23,  25,  31, 
33, 49; IB  51,  52,  84, 97; HT 2,  3, 5; Y  10,  16,  39, 43,  57; Tl  8) 
qoşun, ordu
sü başı (T 31) -  qoşun başı, sərkərdə 
süçid (КТ c 5, 6) -  şirin, dadlı 
Sücür(St  1)  - 
ş ə x s  
adı
sülə (O  7;  КТ c 3, 4, ş 2, 8,  12,  15,  17,  18, 28, 31, 35, 39; BK ş 
24,  25,  26,  28  32,  33,  38,  39, 40, 41, c 2,  8; T  16,  18, 20, 21, 23, 
28,  43,  44;  HT  10)  -  qoşun  çəkmək,  qoşun  yürütmək,  hücum 
etmək
sülət (T  18,  48,  53; HT  10)  - qoşun çəkdirmək,  hücum etmək
süqüg1 (KT ş 24) - sümük
siiQÜg2 (KT ş 35;  BK ş 26; T 28) -  süngü
süqügin (T 28) -  süngü  ilə
sürjüglig (KT ş 23)  süngülü, silahlı
sürjüş'  (süpüs) (KT  ş 40,  şm  2;  KÇ 9,  10,  11,  16,  17,  20; MÇ 9,
16)  -  döyüş, vuruş, savaş
sürjüş2 
(
süqüs
) 
(KT ş  15,  20,  31,  şm  1; T  16,  28, 40,  41, 49; KÇ 
10,  11,  12,  15,  16,  17,  18,22;  MÇ  13,15,  16,  18,  29) 
döyüşmək, vuruşmaq, savaşmaq
sür (KT ş 23; KÇ 20; MÇ 26)  sürmək, qovmaq, aparmaq; sürə elt 
(KT ş 23) -  sürüb aparmaq; sürə kəl (MC 26) -  sürüb gətirmək
Ş
şad (KT cl,  şl4,  17,  şm  11;  BK  ş  28,  c 9,  13,  14,  15; T 5, 31; 
MÇ  19; Y 2) -  şad (rütbə adı) 
şad-apıt (KT cl) -  şadlar, apalar
454
Şalcı (KTş 22) -  şəxs adı
santuq (KTc 3, şml7) -  yer (yayla, meşə) adı
şaş (MÇ 33) -  şaşmaq, çaşmaq, özünü itirmək
şəg (səg) (T 8) -  leş (?), yem (?), sayıq (?)
Şıp(başı)(MÇ  15,  16)  yoradı
Şoğur (Y 42)  - yer adı
Şubuş mal (Y45)  - şəxs adı
T
ta (KT ş5)  da, də (ədat)
tab(Y  5)  tapmaq, əldə etmək, qazanmaq
labar'  (MÇ 29)  mal, davar
Tabar2 (KT ş 38)  yer adı
labğaç (O 2,9,  12; KT c 4,  5,  12, ş 4 ,6 , 7,8,  14, 28, 31, şm  12, 
13;  BK  ş  35,  36,  38,  39, c  I,  14; şm  12,  14;  Г  I, 2,  7,9,  10,  11, 
12,  19,  40;  KÇ  12;  MÇ  32, 42;  HT  10,  11)  Çin,  labğaç (xalq 
və ölkə adı)
tabulka (IB 48,49)  tııbulğa, lıvılğa (ağac, kol)
tabisğan (T 8; MÇ 20; IB 66,67) -  dovşan
tabişğan (MC 20)  dovşan
Taçam (O  12, у  I, 3, 7; HT 9; Y  32)  şəxs adı
Tadık (KT ş 32)  şəxs adı
Tadıkın çor (KÇ 26)  şəxs adı
tağ (KT ş  12,  14;  BK c  7,  8, q; T 44, 47;  MÇ 27; IB  17, 25,  79, 
96;  Y 4 I)  dağ
tağça ( KT ş 24)  - dağca, dağ kimi
lağdakı (KT ş  12)  dağdakı
tağık (KT ş  12)  dağa qalxmaq, dırmaşmaq
takı (IB 4, 50)  daha, da, də, dəxi
takığu (MÇ  10,43)  toyuq
Talakım (MÇ 32) -  yer adı
talçığ (Tl 4)  - etibarlı, snanılmış
talım (IB 4, 59,65, 78) -  yırtıcı, yırtıcı quş
lalula (IB 29) -  seçmək
taluy (KT c 3; T  18  19; IB 4) -  dəniz
tam (KT eş) -  divar, dam
455

Taman tarkan (BK c 14) -  şəxs adı
Tamağ (KT şm 1; BK ş 29) -  yer adı (Tamağ İduk baş)
tamğa (Y  51) -  damğa, möhür
tamğacı (KT sm 12) -  möhürdar, möhür saxlayan
tamğalığ (St 3) -  damğalı, möhürlü
Tamğan (O 4; İA 1) -  şəxs adı
tamka (Y 26, 41) -  damğa, möhür
tan1 (T 35; Ю 38) -  dan, şəfəq, səhər tezdən
tan2 (1B 4) -  bədən, vücud, tən
tanukluğ (St 3) -  şahidlik
tanla  (IB  98)  -   dan  yeri  sökülmək,  səhər  açılmaq,  səfəq 
tökülmək
taq um (BK  ş 24) -  xalq adı
tap  (Süci;  IB  4;  Y  13,  16,  47,  54)  -   sitayiş  etmək,  tapınmaq, 
tapmaq, xidmət etmək
tapa (KT ş 28,  31,  35,  36, 39; BK ş  32, 40, c 2;  KÇ  20; MÇ  19, 
22, 23, 25,  28,  30. 34) -  qarşı, tərəf, doğru 
tapığ (MÇ 44) -  qismət, pay; girov
tapla (BK  s 35; IB 4)  - tapınmaq,  sitayiş etmək, xidmət etmək 
tarduş (tardus) (KT  ş  13,  17,  şm  13; BK c  13; T  31, 41; KÇ  14; 
MÇ  19; HT  1) -  xalq adı 
tarığ (IB  81) -  taxıl, əkin
tarkan (O 4; KT şm  12, q; BK с  13; T 6,  34; İA  1; HT 3; Süci; Y
30,  53) -  rütbə adı
Tarkan saqun (Y  32) 
-   ş ə x s  
adı
tarkanç (T 22) -  üsyankar, qiyamçı, asi
tarkat (KT c  1;  MÇ 26) -  tarkanlar
tarkınç (T 22)  üsyankar, üsyançı, qiyamçı, asi
tarlağ (Y  12) -  tarla
tartışmak (III Orxon) -  dartışmaq, çəkişmək 
tas1 (MÇ 21) -  daş
tas2 (T  13; T1 3,  10) -  çöl, bayır, dışarı
tasık (T 30,  33) -  çıxmaq, ayrılmaq, bayıra/xaricə çıxmaq
taş1 (O  l;K T c   10,  11,  12,  13; şm  l,c q ;B K c l5 , sm  13,  14,15.
q; T 4; Turfan; Y 24, 48, 49) -  daş, abidə daşı
taş2 (КТ c 12, şm 11; BK şm 14; MÇ 28; Y 45) -  dışan, bayır, xaric
taşığır (MÇ 22) -  daşdırmaq, çıxartdırmaq
456
taşık (KT ş  11,  şm  8;  BK  ş  32;  MÇ  17,  22,  32) -  dışarı (bayıra)
çıxmaq, tərk etmək, tabe olmamaq
taşra (KT ş  11, 26) -  bayııa, bayırda, dışarıya
taşru (Y 41)  dışarı, bayır, dışayıra
tat (КТ с  12; BK şm  15)  tat, yadelli, türk olmayan xalq
tatubı (KT ş 4,14,28, şm  II; BK ş 39, c 2,7,8; KÇ 17) -  xalq adı
tatar (KĞ ş 4; MÇ  13,  15,  18, 20, 28,47)  xalq adı
tay (Y  10)  tay, tay-tuş
Tay bilgə lutuk (MÇ*  II,  17)  şəxs adı
Tayğan köl (MÇ 27)  yer (göl) adı
layğun (КТ c ş)  körpə, uşaq
Tay ögə (St  I)  şəxs adı
Tay sai)un (St 4)  şəxs adı
tegin (К Т с  13; BK ş  14, cq; MÇ 2)  şahzadə, xaqanın oğlu 
ld]ri (O 3,  10,  11,  12;  КТ с  I, 9; ş  1,  10,  11,  12,  15,  22, 25, 29, 
şm 4,  eş;  BK  ş  1,  29,  33,  34,  35; c  13, şm  12; T 2,  3,  6,  16. 38, 
40,  53;  İA 2;  HT 3; III Oxon; IB 2, 21,25, 31, 57, 66, 73, 79,83, 
93;  Y  3,  7,  10,  13,  14,  16, 32,  36. 44,45,47,  51, 53, 57)  tanrı, 
allah, göy, müqəddəs
tcrjrikən (O  5,  6,  S;  III Orxon)  tanrıyabənzər,  tanrının  kölgəsi,
tanrının yerdəki nümayəndəsi, tanrı elçisi
leqrilik (IB  18)  tanrılı, allahlı, allah adamı, dindar
teyin1 (tiyin) (O 8)  deyə  , deyin
teyin2 (tiyin) (BK  c  12, şm  12)  dələ
tezik'  (T 45;  KÇ  16)  - ərəb, (ümumiyyətlə): müsəlman
tezik2 (Y 44)  sürətli, sürətlə
təbə (IB  8,  70)  dəvə
təbliğ (KT  ş 6) -  hiylə, hiyləgərlik
təg'  (KT  şm  10;  BK  c  13;  T  8,  13;  KÇ  9;  Y  26)  -  tək,  -dək, 
kimi (qoşma)
təg2 (O 9,  10,  11;  КТ c 3,  ş 5,  12, 30, 32,  33, 
36, 
37,40, şm 2, 
3, 
4,  5,  6,  8;  BK  ş  1,  28,  30,  eş;  T  11,  14,  18,  35,  39, 46, 47;  KÇ 
10,  15,  17,  23;  Süci;  Turfan;  IB  31,  91;  Y  10;  26,  28, 
31, 
48) 
dəymək,  çatmaq, yetişmək, hücum etmək 
təgdük (KT ş 36) - döyüş
təgi'  (O 2;  КТ c  3,  4,  6,  12,  ş  2,  8,  17,  21, 39; BK şm  1, 5; KÇ 
16; MÇ  15,  16, 21) -  təki, kimi, qədər, -dək (qoşma)
457

təgi2 (KT şm 5) -  çatma, dəymə, çatmış
təgir (T 26) -  aşmaq, dövrə vurmaq, hərlənmək
təgirə (T 8; MÇ 2) -  ətraf, dairə
təgmə (Y  10) -  dəymə, vuruş, döyüş
təgrə (T 8; MÇ  2) -  dairə,  çevrə, ətraf
təgür  (T  19, 
47) 
-   çatdırmaq,  yetirmək,  yetişdirmək,
toqquşdurmaq
təgzin (Y 31) -  dolaşmaq, dövr etmək, gəzmək
Təkəş (İA  1) -  şəxs adı
təl (KT ş 22) -  gəlmək, deşmək
təlin (KT ş 22) -  dəlinmək, deşilmək
Təmir kapığ (KT c 4,  ş  2,  8,  17,  39;  T 44,  46;  KÇ  16)  -  yer adı
(Dəmir qapı)
tən1 (Y 26) -  tək, dənə, say 
tən2 (Y 32) -  taqət, qiidrət, güc 
Tənlik apa (St  1) -■ şəxs adı 
tər'  (T 52)  - tər
tər2 (Y 42)  dərmək, yığmaq, toplamaq
təril (T 3,  28; IB 42)  toplamaq, toplaşmaq, yığışmaq
tərit (IB 
77) 
-  tərləmək
tərkün (Y  10)  ■
  rütbə adı
tərklə (IB  11)  ■
  tərk etmək, tələsmək
tərtrü (IB  58) -  tərs, tərsinə
təyən (BK c  12,  şm  12)  -  dələ, sincab
təz  (KT  ş  34:  BK  ş  37,  38,  40;  T  38,  43;  MÇ  11,  34,  38)
qaçmaq
Təzə (KÇ  18) -  yor adı
təzgin (Y 29, 32,  53)  gəzmək, dolaşmaq, səyahət etmək 
təzkin (IB 35)  gəzmə, dolaşma, səyahət 
ti (O  3,  7, 8;  KT şm  11;  BK ş 32, 40, 41; T 2,  5,  10,  11, 21, 23, 
25, 29, 30, 31,  32, 33, 34, 36, 37, 38,  39; MÇ  14,  17, 22, 23,25, 
27, 28,44; IB 3, 33,61,63, 72) -  demək, söyləmək 
tig (Turfan) -  sarı, sarımtıl
tigin (KT şm  1,2,  3,  5, 6,  7, 8,  10, şm ş, cş, cq, q, ş 26, 27, 30, 
31; BK ş 31, cq; KÇ 24)  şahzadə, xaqanın oğlu 
tigrət (IB 76) -  kişnəmək, səs çıxarmaq
458
tik (KT ş  16,  25;  BK  c  9,  11;  Y  28,  30,  48,  49) -   tikmək,  inşa
etmək; tikə bir - tikdirmək
tilə (T 23;  Ш 36)  diləmək,  istəmək
tilkü (IB 70)  tülkü
Tinəsi oğlı (T 44, 46)  şəxs adı
tirjlə (tıqla) (K İ’ c  2; IB 90) ■
■
  dinləmək, qulaq asmaq
tir'  (KT ş  12; MÇ  5)  dərmək, toplamaq, yığmaq
tir2 (Turfan)  Morkuri (planet)
tirig (KT ş 29,  şm  9, cş;  MÇ 40) -  diri, canlı
lirigrü (KT ş 29)  diriliyə
tiril'  (KT  c  10,  ş  12;  BK  ş  31,  34,  36,  39,  c  1;  MÇ  13,  36) 
dirilmək, dirçəlmək
tiril2  (T  33,  36;  MÇ  27,  36;  IB  18)  -  toplanmaq,  yığılmaq,
toplaşmaq
tirkiş (KT c 8)  karvan; arkış-tirkiş  - karvan, qafilə 
titir (ili  30)  dişi dəvə 
tiyin1 (BK  şm  12)  dək*
tiyin2  (O  3,  5,  6,  7,  8,  10,  11;  KT ş  12,  19,  20,  25,  27,  28,  39;
BK  ş 33, 39; 1' 6 ,17, 23, 24,34, 39,40)  - deyə, deyin
tiz (KT ş  15,  18; BK  şm  10; IB 33) -  diz
tizlig (KT ş 2,  15,  18; BK şm  10) -  dizli, dizi olan
tığ(IB76)  sarımtıl
til (T 32, 36;  MÇ 24)  dil, əsir
tıqla (IB 90)  dinləmək, qulaq asmaq
lırınak (IB 67)  dırnaq
tilin (IB 67)  çəkilmək, dayanmaq
to (KT c 8)  doymaq, tox olmaq
lod (KT c 8)  -  doymaq, tox olmaq
loğ (KT ş 35, 37; BK şm  11; IB 39, 80; Y 26, 39,48) - doğmaq,
qalxmaq, çıxmaq (günəş)
toğan (IB 6, 65, 66, 67,98)  şahin (quş)
l oğla ügüz (BK ş 30; 1'  15) -  çay adı
Toğlığ (Y 54)  - şəxs adı
loğrak (IB 99)  -  qovaq ağacı
toğsık (KT c 2; Süci)  gündoğan, doğuş, şərq
toğu (KT şm 4; BK ş 30) -  gündoğan, doğuş, şərq
foğu balık (KT şm 4; BK ş 30) -  yer (şəhər) adı
459

toğur (MÇ  13, 29) -  doğurmaq, doğmaq 
toğuru (MÇ 29) -  doğru, tərəf 
Toğurğu (MÇ 36) -  yer adı 
tok (КТ c 8; T 8) -  tox 
tokar (T 45) -  xalq adı (toxarlar)
Tok bögüt (Y  10) -  şəxs adı
tokı (KT şm 6; BK ş 31, c 8,  şm  14; MÇ 9,  18,  20,  26,  29, 42) -
toxunmaq, vurmaq, hücum etmək, döymək, tikmək
tokıt (O  9;  KT  c  12,  13;  BK  şm  5;  MÇ  20,  21)  -  toxutdurmaq,
toqquşmaq, toqquşdurmaq, qırdırmaq
tokta (BK ş 2) -  toxtamaq, sakitləşmək
tokuz (O  6;  KT c 2,  3,  ş  14,  şm 4,  6;  BK  ş  34; MÇ  3,  5,  15,  16,
22,  47; IB  77,  92; Y  10,  30, 32, 44, 47,  51,  54), ~ doqquz
tokuz altmış (Y 48) -  əlli doqquz
tokuz əlig (Y 48)  - qırx doqquz
tokuzinç (HT 2; Y  10)  - doqquzuncu
tokuz on (IB  44)  -  doxsan
tokuz Ərsən (KT 
c  
3) - yer adı
tokuz kirk (Y  10, 23) -  otuz doqquz
tokuz  oğuz  (O  6;  KT  ş  14,  şm  4;  BK  ş  1,  29,  35;  T  9;  KÇ  16;
MÇ  3,  5,  22) -  xalq adı
tokuz otuz (MÇ  16;  St  1)  iyirmi doqquz
tokuz tatar (BK  ş 34;  MÇ  13,  15; Y  17)-  xalq adı
tokuz yegirmi (BK c 9;  Y 45) -  on doqquz
tolqat (BK ş  13)  - dolamaq, hərlətmək, fırlamaq
ton1 (III Orxon; 
Y 
41,  56)  don, paltar, geyim
ton2 (IB  88)  - donmaq
tonlığ (KT ş 29) - donlu, paltarlı, geyimli
tonsız (KT ş 26) - donsuz, paltarsız, çılpaq, gcyimsiz
Tonyukuk  (T  1,  5, 6,  15,  17,  31, 34, 47,  59,  61;  KÇ  1,  2) -  şəxs
adı
Tonyukuk boyla bağa tarkan (BK c  14)  şəxs adı 
Toqatigin (KT ş 31)  -  şəxs adı
Toqra (toqra səm) (KT şm 7; BK ş 31; T 9) -  qəbilə və şəxs adı 
torjuz (IB  10,11) - donuz 
top (IB 77) -  bağlamaq 
topla (T  13)  - toplamaq
460
Torğul (İA  1)  - şəxs adı
torığ (KT ş 33) -  kəhər (at)
tocık (KT c 8)  toxluq, tox olmaq
Toyğun cltəbər (KT şm  1)  şəxs adı
Toyukuk (T  1,  5,  6,  15,  17,  31, 34, 37,47, 58, 59, 61) -  şəxs adı
toz (IB  20, 95)  - toz
tög (IB  17) •  bağlamaq
tögiinlüg (T 54)  damğalı
tök (T 52) -  tökmək, tökülmək, axmaq
Tök Bögü (Y  10)  - şəxs adı
tölis (töliş) (KT ş  13;  BK c  13; MÇ  1,  19)-xalq adı
Töliş bilgə (Y 48)  şəxs adı
tö p ə (K T ş ll)  təpə, baş
Tör apa (Y  11)  şəxs adı
tört (O  1;  KT ş  1,  29; BK  ş 2, 30, 38, c 8, şm 9, cq; KÇ  11; MÇ
19;  Y  10, 20, 29,  31, 46,  50)  dörd
törtinç (KT şm 6; BK  ş 31; MÇ  15) -  dördüncü
tört yegirmi (MÇ  19)  on dörd
törii’  (KT ş  I,  3, 8,  13,  16, 22, 30,  31; BK ş 2, 36; 
III 
Orxon; Y 
10)  qanun, qayda-qanun, adət-ənənə
törü2 (törə) (KT şm  10; BK şm 9,  10; Y  3)  törəmək, doğulmaq 
törün (BK şm 9,  10)  toy, düyün, qonaqlıq 
tözlük (Turfan)  köklü, əsaslı
lu (T 23)  tutmaq, doldurmaq, tıxamaq, qarşısını kəsmək
Tuçayan (T1 2)  şəxs adı
tudun (İA  I)  rütbə adı
Tudun ciksi (İA  1)  şəxs adı
Tudun yanılar (BK  ş 40)  -  şəxs adı
tuğ1 (MÇ 8,  17, 33, 42,45,46)  bayraq
tuğ2 (T 26)  lığ, qar yığını
tuğlığ (MÇ 8,46) -  bayraqlı
tuli (T1  1,3)  dul, ərsiz qadın
tuman (IB 20)  duman
tur (KT c 9;  MÇ  30;  IB  20,  24,  25,  38, 42, 56,  57,  79,  87,  96;  Y 
48)  durmaq, yaşamaq, qalxmaq 
turğut (IB 31) -  durğuzmaq, qaldırmaq
461

turuğ1  (KT  ş  39,  T  5,  6,  24;  MÇ  14;  IB  23,  24)  -   dayanacaq, 
məskən, yer
turuk2  (turuğ)  (KT  ş  39;  T  5,  6,  24;  MÇ  14;  IB  23,  24)  -   arıq, 
zəif
turuyaya (turunyaya) (IB 94) -  duma (quş) 
tusum (Y 44) -  xeyir,  fayda 
tuş (MÇ 25) -  tuş, qarşı
tut (KT c 4,  10, ş  1,3, 7,11,  19,  32,  38,  şm 3; BK c 9; T  13, 41;
KÇ 6,  12; MÇ  13,  14,  16, 24, 42; Turfan; IB 5,24, 97; Y 32, 45)
-  tutmaq, qəbul etmək, təşkil etmək, yaratmaq
tutsık (KT c 4,  10; BK  c 8) -  vəsiyyət
tutız (KT ş 38) -  tutdurmaq,'yaxalamaq
tutuğ (IB 43; Y 32) -  girov, girova qoyulmuş
tutuk  (KT  ş  31,  32;  MÇ  23,  26,  35;  Süci,  Y  16,  24,  25,  48)  -
rütbə adı
tutun  (T  25)  -   tutum,  boy;  ığaç  tutunu  -   ağac  boyda,  ağac 
uzunluğunda
tuy (T 38; MÇ  10; IB 95) -■ duymaq, anlamaq, eşitmək
tuyuğluğ (IB  7) -  nallı, dımaqlı
tüg ((IB 76)  düyünləmək, düymək, bağlamaq
tügül (KT c 6) -  deyil
tügünük (IB 27)  baca, duxarı
tük (MÇ 38) -  pozmaq, dağıtmaq, tükətmək
tükə (IB 4) -  tükənmək, qurtarmaq
lükəl (IB 21, 41,63) -  tam, bütöv
tükət (KT c  1; BK şm  1; T 52)  tükətmək, qurtarmaq, bitirmək, 
son qoymaq
tükəti (KT c  1;  Y  11)  tamam,  tükənənədək, tükənənə qədər 
tümən (K Tş 31 ; B K c   1,8, şm  12; T 36; KÇ  10; MÇ 21,46,48, 
49) -  on min, on minlik qoşun hissəsi
tün  (KT c  2,  ş  27;  BK  cş;  T  12,  22,  26,  35,  42,  51;  MÇ  13;  1В 
36) -  gccə
tün ortusı (KT c 6; BK şm  11; IB 36) -  gecə yarısı, cənub 
Tün yazı (KT c 6) -- yer adı (Tün çölü)
Tüngər tağ (BK c 7, 8) -  yer adı
tünli-künli (BK cş) -  gecəli-gündüzlü, gecə-gündüz
tünür (Y  11) -  qohum-əqrəba
462
tüpüt (KT c 3, şm  12;  Y 29)  - ölkə və xalq adı 
Türgi yarğun (KT ş 34)  - yer adı
türgis (türgiş)  (KT ş  18,  36,  37, 38,40, şm 13; BK ş 27, şm 9; T 
21, 28, 29, 30,40; HT 3,  5; Y 38)  - xalq adı 
türk  (O  2,  3;  KT  c  1,  3,  7,  8,  10,  11,  ş  1, 3,  6,  7,  8,  10,  11,  13, 
16,  18,  21, 22, 25, 27,  34,  şm 6, cq; BK ş  1, 2,  30,  33,  36,  38, c 
10,  13,  15,  şm  12,  13; T  1,2, 3,9,  11,  17,  18,20,22,46,54,58, 
60,  62;  KÇ  4,  6;  MÇ 4,  8,  10,  32,  47; Y 32,  57) -  türk (xalq və 
ölkə adı)
türlig (Turfan)  dürlü, müxtəlif, cürbəcür
türt (IB 85)  dürtmək
tüs1 (IB  4)  mənzərə, görünüş
tüs- (tüş) (KT  şm 4; T  16,  30; MÇ  19,  26, 29, 31, 37, 40, 41,43) 
düşmək, yıxılmaq, yerləşmək 
tüsür (tüşür) (T 27)  düşürmək, endirmək 
tüş (IB 70, 99)  düşmək, enmək 
tüşnək (IB 94)  dost, yoldaş 
liişür (Y 38, 57)  düşürmək, endirmək 
tüz (KT ş 3)  düz, doğru, sədaqətli 
Tü/ bay küç bars (Y  17)  şəxs adı
lüzəl  (KT  c  5;  BK  şm  3) 
düzəltmək,  tənzim  elmək,  qaydaya 
salmaq
Tüzmis (tüzmiş) (St  I)  şəxs adı
tüzsi/. (KT ş 6)  düz olmayan, əyri; sədaqətsiz
U
u1 (KT ş 35; BK  ş 27; T 27)  yuxu, röya
u2 (KT ş  10,  37; T  11; Turfan; IB 24,  38,42,  56,  58, 69, 95,  100,
101; İ A  1; Y 46) -  bacarmaq
uç’  (T 40; Turfan)  uc, qanad, cinah
uç2 (KT ş  16, 24,  30, şm  1, cş; BK c  10, q; MÇ  12; IB 20, 95; Y
28)  -  uçmaq, ölmək; uça bar -  ölmək
uçruğlu (IB 55) -  uclu, zirvəli
uçuk (T 8)  - quş, ov quşu; qartal
uçuz (T  13) -  ucuz, asan
463

ud (KT  ş  22;  T  55;  MÇ  14,  15,  16,  18,  30;  IB  38,  39,  T1  8 ) -
təqib etmək, qovmaq, qoşulmaq, izləmək
udaçı (Y 28) -  qüdrətli
Udar sərjün (KT ş  12) -  şəxs adı
udı  (KT  ş  27;  T  12,  22,  51;  1B  31)  -   yatmaq,  uyumaq, 
yuxulamaq
udısık (T 22) -  yuxu, uyuma, yatma
udış1  (KT  ş  36,  şm  2;  T  15)  -   izləmək,  bir-birinin  arxasınca 
getmək
udış2 (Y 32) -  uduş, qələbə, qalib
udışru (KT ş 36, şm 2) -  döyüşdə, döyüş zamanı, təqib edərək
udız (T 5,15; KÇ  13) -  ardınca aparmaq, idarə etmək
udlık (KT ş 36) -  omba, bud
udu (T 55) -  ardmca,  izləyərək, onun kimi
uduğ (T 55) -  ardmca,  izləyərək, onun  kimi
Udun (T1  1) -  şəxs adı
udur cikşi (Y 25)  -  şəxs adı
uğrunta (Y  10) -  uğrunda
uğur (III Orxorı) -  uğur, dövlət
uğus (KT c  1, 6, şm  7;  BK ş 31)  tayfa, qəbilə
uk (BK  ş 28)  -  anlamaq, başa düşmək, tabe olmaq
ula  (IB  73;  T1  3,  4,  9)  -  bağlamaq,  qoşmaq,  qoşulmaq,  ardmca
getmək
ulayu  (KT  с  1,  şm 9,  П;  BK  c  13,  14;  KÇ  24; T1  4) -  izləyən.
ardıcıl, qoşulan, başqa
ulğa (Y 7, 29, 47) -  böyümək, yaşa dolmaq
ulğart (T 53)  böyütmək, çoxaltmaq, yüksəltmək
ulıs (KT şm  12)  ulus, cl, oba
uluğ (KT ş 28, 40;  BK  ş 34, c 9,  şm 9,  10; T 5,  56;  KÇ 3; Süci;
III Orxon; IB  14,  77; Y 38) -  ulu, böyük, iri
Uluğ irkin (KT ş 34) -- şəxs adı
Ulun şad (Y  14)  -  şəxs adı
ulus (KT şm  12) -  ulus, el, oba
Umar (T1 5) -  şəxs adı
umay (KT ş 31; T 38) -  ilahə, tanrı, allah
Umay bəg (Y 28)  şəxs adı
una (T 35; IB  57)  - razı olmaq, razılaşmaq
464
Unaçan çor (St 2)  •  şəxs adı 
unç (1' 24)  əmin, inam, əminlik 
unit (St 3)  - unutmaq
ur  (KT  c  10,  11,  ş  33,  36;  BK  şm  14;  T  34;  KÇ  21;  IB  43,  50, 
53,  59, St 3)  vurmaq, həkk etmək, yazmaq 
Urğu (BK ş 30) -  yer adı
urı  (KT ş 7,  24;  MÇ 42;  Süci;  IB  59;  Y 47, 48)  kişi cinsindən 
olan övlad, oğul; urı oğul --  oğul (müq: et: kiz oğul  qız)
Urı bəg (Y 26)  şəxs adı
urdan (IB 9)  oğlan doğmaq, oğlu olmaq; nəsil vermək 
urmızl (Turfan) ~ Yupiter (planet)
urtur (KT c  10) -  vurdurmaq, nəqş etdirmək, həkk etdirmək
urug (KT ş  10)  qəbilə, boy, nəsil, soy
ııruğsırat (KT ş  10) -  nəsli kəsmək, məhv etmək
urui)(Y32)  bayraq
Unurju (St  1, Y  10)  şəxsadı
uruqbast (Y 32)  bayraqdar, bayraq daşıyan
UruQu caqun (St  I)  şəxs adı
us (Tl  3)  quyruq, at quyruğu
usıç (IB 43)  təhlükəli
Usın bıınlatu (T 9)  yer adı
uruş (O  10)  vuruş, döyüş, savaş, vuruşma
ut (Turfan; IB 44; Y  28)  udmaq, qalib gəlmək, qazanmaq
utru (MÇ 27;  IB 2, 23, 65)  qarşı, doğru, lərəl
utuz (IB 44)  uduzmaq, itirmək
uy(Y 10)  nüfuzlu olmaq
uya (Y  16; Tl 2)  qardaş, qohum
uyal (Tl 2)  tayla, qəbilə
uyar(Y  10,42)  qüdrət, nüfuz, hörmət
uyarhğ (İA  1) -  qüdrətli, nüfuzlu
uyğur (BK ş 37; MÇ 3; Süci; III Orxon; Y 7)  xalq adı
uz1 (BK eş)  - usta, sənətkar
uz2 (BK cq)  şəkil, rəsm
Uz bilgə çansı (Y 31)  şəxs adı
uzun (1' 52; IB 72) -  uzun
uzuntonluğ (IB 33, 62) -  uzundonlu, rahib