Genelde her toplumda,duygusal dengesizlik gösteren bir çok

karşı müessir fiiller (Ş. GÖK ve ark.),  Ġstanbul 1984 
(463)  Bkz.  ġemsi  GÖK  (Der.),    Yüksek  Adalet  Bakanlığı'nın  Adli  Tıpla  ilgili  Tamimleri  ve  Adli  Tıp  İçtihat 
Kararları,  Ġstanbul (basım tarihi yok),  s.53, Ayrıca bu konudaki bir inceleme için bkz. Cevat ÖZEL,  "UyuĢturucu 
maddelerin emanet dairelerinde imha edilmesi sorunu üzerine bir inceleme",  AD,  y.1989, sy.5,  s.76-82 
                                   

dan alınan örnekler, bunların tamamı ve soruĢturma ve koğuĢturma 
nedeniyle  hazırlanan  sair  koliler,  ilgili  mercilere  kurye 
aracılığıyla  gönderilir.  
 
Kolilerin  kuryeye  teslimi  üzerine  tutanak  tanzim  edilir. 
Tutanağın  bir  sureti  koliyi  teslim  alana  verilir  diğeri  de 
dosyasında muhafaza edilir. 
 
Kolilerin  gönderilmesi  sırasında  kuryenin  korunması  için 
gerekli  önlemler  Cumhuriyet  Savcılığının  istemi  üzerine  mahalli 
zabıta teĢkilatınca sağlanır (m.16). 
 
17. madde ise posta iĢletmesiyle göndermelerde bu yönetmelik 
ile  posta  kolileri  rehberinin  ilgili  hükümlerinin  uygulanacağını 
öngörmektedir.  
 
2- UyuĢturucu maddelerin muayenesi 
 
Adli  Tıp  Kurumu  BaĢkanlığı  Kimyasal  Tahliller  Ġhtisas 
Dairesinde 
değiĢik 
materyallerde 
uyutucu-uyuĢturucu 
olarak 
nitelendirilen  materyaller  aranır.  UyuĢturucu  maddeleri  arayan 
yalnız narkotik bölümü olmayıp, toksikoloji labaratuvarlarında da 
aynı  yoğunlukta  bu  iĢlemler  yapılır.  Ancak  her  iki  bölümün 
çalıĢtığı  materyal  farklıdır.  ġöyleki:  Narkotik  labaratuvarları 
Adli  Tıp  Kurumuna  belirli  il  ve  ilçelerden  gönderilen  bitki, 
bitki ürünü, kimyasal katı ve sıvı özellikteki maddeleri inceler. 
Doğal yada yapay nitelikteki bu materyalin analizi ile uyuĢturucu 
madde 
içerip 
içermediği 
belirlenir. 
Önemli 
olan 
yalnız 
uyuĢturucunun  niteliğini  değil,  miktarının  da  belirlenmesidir. 
Bir  baĢka  deyiĢle  katkı  maddelerinin  yanısıra  eroin  içeren  bir 
örnek  hakkında  verilen  raporda  materyalin  kantitatif  analiz 
sonuçlarıda yer alır (464). 
 
Muayene iĢlemi için önce suç ve dava konusu olan uyuĢturucu 
maddelerin  muhafaza  edildiği  kabın  dıĢ  görünüĢü  ve  açılarak  iç 
görünüĢü  bir  tutanağa  yazılır.  DıĢ  ambalaj  tahta  kutu,  ĢiĢe, 
kavanoz 
içte 
bez 
naylon 
torbalarda 
uyuĢturucu 
maddeler 
bulunabilir.  Parsel  üzerinde  yazı,  etiket,  mühür  varsa  tutanakta 
belirtilir. Orijinal ambalajlarda firma _______________ 
(464) Sevil ATASOY,  "Uyuşturucu madde sorunları",  panel III,  1. Ulusal Adli Tıp Günleri Panel ve 
         Serbest Bildirileri,  Ġstanbul 1985, s.53
 

 adı yazılı bir etiket bulunabilir. 
 
a-  UyuĢturucu  maddenin  morfolojik  yapısı:  Miktar  ölçülür, 
tartılır  Ģekli,  kıvamı,  rengi,  kokusu  ve  homojen  olup  olmadığı, 
orjinal  ambalajlı  ilaçlar/draje,  kapsül,  tuz,  tablet,  bol,  sıvı 
Ģekli gözle muayene edilerek tarif ve tespit olunur. 
 
b-  Mikroskobik  muayene:  UyuĢturucu  maddelerin  mikroskop 
altında ince yapısına bakılır. Amor toz, kristalize toz, bitkisel 
maddelerde yaprak, sap, tohum parçaları ayrıca esrar tozunda tek 
hücreli mahmuzlar araĢtırılır.  
 
c-  ġimik  analiz:  UyuĢturucu  ilaçlar  özel  metodlarla  analize 
edilir.  UyuĢturucu  maddeler  ayrı  ambalajlar  içinde  bulunursa  her 
birinin ayrı analizi yapılır. Büyük bir ambalaj kap içinde fazla 
miktarda  uyuĢturucu  madde  varsa  önce  bütün  miktar  karıĢtırılarak 
homojenize  edildikten  sonra  analizi  yapılır,  ihtiva  ettiği 
müessir madde miktarı belirlenir (465). 
 
Kimyasal 
Tahliller 
Ġhtisas 
Dairesinin 
Toksikoloji 
Labaratuvarlarında  ise  gerek  ölüm  öncesi  (antemortem)  gerekse 
ölüm  sonrası  (postmortem)  materyallerde  uyuĢturucu  madde  aranır. 
Ġncelenen  örnekler,  canlı  kiĢilerden  alınan  idrar,  kan,  tükrük, 
mide  yıkama  sıvısı  yada  otopsi  sırasında  elde  edilen  iç  organ 
parçaları  ve  diğer  biyolojik  örneklerdir.  UyuĢturucu  maddeleri 
post-mortem  örneklerde  aramak,  katı  ve  sıvı  doğal  yada  yapay 
materyalde aramaktan çok daha zordur (466).  
 
3- UyuĢturucu madde kullananların muayenesi  
 
UyuĢturucu  madde  almaktan  dolayı  Adli  Tıpa  gönderilenlerin 
müĢahedesi,  yani  iptila  veya  alıĢkanlığın  klinik  belirtileri 
Gözlem  Ġhtisas  Dairesinde  tespit  edilir.  AlıĢkanlığın  iptila 
derecesinde  olup  olmadığına  iliĢkin  kararı  ise  Dördüncü  Ġhtisas 
Kurulu  verir.  Yargıtay  sanığın  uyuĢturucu  madde  müptelası  olup 
olmadığına iliĢkin olarak  
(465) ÖZEN-AKKAY, s.144 
(466) ATASOY,  panel,  s.53
 

sadece  gözlem    Ģubesince  verilen  rapor  ile  yetinilerek  hüküm 
kurulması  halinde  eksik  soruĢturma  nedeniyle  hükmü  bozmaktadır 
(467). 
 
Gözlem  sırasında  klinik  ve  labaratuvar  muayeneleri  ile 
uyuĢturucu 
madde 
kullanıp 
kullanmadığı 
kullanmıĢ 
ise 
akutentoksikasyon,  alıĢkanlık  veya  iptila  derecesinde  olup 
olmadığı  saptanır.  Muayeneye  önce  teftiĢ  ile  baĢlanır.  Hastanın 
vücudunda uyuĢturucu madde kullandığını gösteren belirtiler (iğne 
piküryerleri, burun içinde ülserler) gözlem kağıdına yazılır. DiĢ  
kirinde,  tırnak  arasında  uyuĢturucu  madde  kalıntıları  aranır. 
Kan,  idrar,  midesuyu,  alınarak  Ģimik  ve  spektral  analizler 
yapılır.  UyuĢturucu  maddeler  aranır,  gerekirse  biyolojik  testler 
uygulanır.  Somatik  muayeneler  ile  kalp,  kan  dolaĢımı  ve  sinir 
sistemi,  duyu  organlarındaki  değiĢiklikler  (gözlerde  myosis, 
midriasis...) 
saptanır. 
PsiĢik 
muayeneler 
illusion, 
hallucination,  apsession,  fobi  gibi  belirtiler  araĢtırılır. 
MüĢahede  ile  akut  entoksikasyon,  uyuĢturucu  madde  alıĢkanlığı  ve 
iptila  hali  saptanmıĢsa  belirtileri  ayrıntılı  olarak  gözlem 
kağıdına yazılır (468). 
 
Klinik  belirtiler  her  zaman,  bilhassa  yakalandıktan  uzun 
zaman  sonra  gönderilen  ve  cezaevinde  bu  maddeleri  bırakmıĢ  olan 
insanlar için yeterli olmamaktadır (469). 
 
Genellikle  Adli  Tıbbın  Biokimya  labaratuvarlarında  iki 
yöntem  izlenmektedir.  Gelen  hastaların  idrar  ve  kanlarında 
araĢtırma yapılır. Birde burun mukozasından ve tırnak diplerinden 
yapılan  araĢtırmalarda  kullanmıĢ  olduğu  maddenin  artıklarını 
bulmak  suretiyle  özel  renk  reaksiyonlarına  bakmak  ve  ayrıcada 
elektronik  cihazla  tatbik  etmek  suretiyle  belirli  dönemlerde 
tesbit etmek imkan dahilindedir.  
________________ 
(467) Bkz.  "5. CD., 19.9.1991,  3309/3804",  YKD,  c.19,  y.1993,  sy.3,  s.469-470 
(468) ÖZEN-AKKAY,  s.145 
(469) Ayhan SONGAR,  panel,  II. ATG,  s.78, 79
 

 
Afyon türevleri idrarda rahatça tespit edilir. Ancak belirli 
bir süre içerisinde kiĢiyi labaratuvara sevk etmek gerekir. Eğer 
o  süre  geçirilecek  olursa  vücuttan  bu  metabolizma  artıkları 
dıĢarıya  atılır  ve  tespit  etmeye  imkan  kalmaz.  Esrar  insan 
vücudunda  çok  zor  metabolize  olmaktadır.  Alındıktan  itibaren  bir 
hafta içerisinde dahi esrarın tetrahidrokanabinol etken maddesini 
belirli spotlar halinde idrarda tespit etmek imkanı vardır (470). 
_______________ 
(470) ġemsi GÖK, panel,  I.ATG,  s.62
 
 
 

 
 
II. UYUġTURUCU MADDELERĠN ETKĠSĠYLE ÖLÜM VE  
 
    POSTMORTEM DEĞĠġMELER 
 
 
 
Yüksek  dozda  alınan  alıĢkanlık  yapan  ilaçlar  zehirlenmeler 
ve ölüme yol açabilirler. AlıĢkanlık yapan ilaçlardan en çok ölüm 
olayları  narkotikler,  daha  sonra  sıra  ile  hallusinojenler, 
stimulanlar 
ve 
depressanlar 
yüzünden 
meydana 
geldiği 
saptanmıĢtır.  Damar  içine  Ģırınga  edilen  bazı  ilaçlar  ansızın 
ölümlere sebep olabilir. AlıĢkanlık yapan bir ilacın damar içine 
Ģırıngası ile ölüm meydana gelebileceği gibi içine katılan diğer 
bazı  ilaçlarda  öldürücü  olabilir.  Parenteral  injeksiyonlar  için 
hazırlanan  alıĢkanlık  yapan  ilaçlar  içine  libido  duygusunu 
arttırmak  için  katılan  procaine  ansızın  ölüm  nedeni  olabilir. 
Damar  içine  Ģırınga  edilen  esrar  solusyonu,  liquid  esrarın  kan 
plaketlerini  bozduğu  thrombositopeni  ve  koagulasyon  yaptığı 
gözlenmiĢtir.  
 
Damar  yolu  ile  verilen  alıĢkanlık  yapan  ilaçların  direkt 
etkilerinden  baĢka  enjeksiyonlar  asepsin  antisepsi'ye  uyulmadan 
yapılırsa  lokal  apseler,  hepatit,  endokardit,  tromboflebit, 
anjeitis, 
tetanoz, 
beyin 
apseleri, 
menenjit, 
myelit, 
granulomatozis 
gibi 
iltihaplara 
yol 
açabilir. 
Parenteral 
enjeksiyonlar,  Ģırınga  kaynatılmadan  arka  arkaya  birkaç  kiĢiye 
yapılırsa  malarya,  sifiliz  gibi  hastalıkların  bulaĢmasına  da 
sebep olabilir. 
 
AlıĢkanlık  yapan  ilaçlar  ile  ansızın  ölümler,  yada  akut 
zehirlenmeler  sonucu  ölüm  meydana  gelirse  iç  organlarda  ilaçlara 
özgü bir değiĢme ve lezyon bulunması güçtür. Kronik entoksikasyon 
seyrinde  ölüm  meydana  gelmesi  halinde  bazen  az  çok  kullanılan 
ilaca özgü lezyonlar meydana gelmiĢ olabilir. 
 
Akut ve kronik zehirlenmeler sonucu ölüm vukua gelmiĢ olursa 
alınan toksik maddenin bulunması için kan, idrar, safra, göz içi 
sıvısı ve iç organlardan alınan materyalin analizi ve mikroskobik 

muayeneleri yapılır. Afyon, morfin, 

eroin  solunum  merkezlerini  inhibe  ettikleri  için  vücutta  dıĢtan 
siyanoz,  iç  organlarda  asfiksi  belirtileri,  petesiyal  kanamalar, 
akciğerde ödem, staz husule gelir(471). 
 
Akut  ve  kronik  esrar  zehirlenmeleri  sonucu  ölenlerin 
cesedinde  periferik  kan  dolaĢımı  felci,  kollaps  durumu,  kronik 
entoksikasyonlar  sırasında  kansızlık,  anemi  belirtileri  tesbit 
edilmiĢtir. Kronik esrar zehirlenmeleri beyinde, nöral hücrelerde 
değiĢmeler meydana gelebilir.  
 
Kokain ile akut ve kronik zehirlenmeler sonucu ölüm meydana 
gelirse  kalpte  dilatasyon,  asfiksi  belirtileri,  burun  septom 
mukozalarında  ülser    ve  hatta  defekt,  perforasyon  olabilir. 
Kokain  ile  yapılan  medüller  anastezi  sonucu  medulla  spinaliz 
dejenerasyonu perivasküler glios olabilir.  
 
LSD  zehirlenmelerinde  kanda  bu  ilacın  bulunması  mümkündür. 
LSD  zehirlenmeleri  sonucu  ölenlerin  iç  organlarında  peteĢiyal 
kanamalar tespit edilmiĢtir.  
 
Barbitürat 
zehirlenmeleri 
ile 
ölenlerin 
kanında, 
iç 
organlarında  toksik  maddeler  saptanabilir.  Barbitürütlar  solunum 
merkezinde  yaptığı  deprasyon  nedeniyle  hypoxia  ve  solunum  felci 
ile  ölüme  yol  açabilir.  Kronik  zehirlenmelerde  bronĢektasi, 
bronko-pnömoni, 
böbrek 
tubulusları, 
epitel 
hücrelerinde 
dejenerasyonlar olur(472). 
________________ 
(471) ÖZEN-AKKAY,  s.149 
(472) Bilge KIRANGĠL,  "UyuĢturucu bağımlılarında otopsi bulguları",  ATD,  c.7, y.1992,  sy.3-4,  s.151
 
 
 

 
III. UYUġTURUCU MADDE BAĞIMLILARANDA OTOPSĠ BULGULARI 
 
 
 
Tüm  Ģüpheli  ölüm  olgularında  olduğu  gibi  uyuĢturucu 
maddelerle ilgili olduğu sanılan bir ölüm olgusunda da adli tıbbi 
araĢtırma yönünden, baĢlangıçta daima iki aĢama vardır. Bunlardan 
birincisi  keĢif  muayenesi,  diğeri  ise  otopsidir.  KeĢif  ile  ölen 
kiĢinin ölmeden önceki yaĢam biçimi ve alıĢkanlıkları ile ilgili 
tahkikat  bulguları  hekime  incelemelerinde  ıĢık  tutan  bilgiler 
verir.  Otopsiden  elde  edilen  makroskopik  bulgularla  mikroskopik 
incelemeler  ve  toksikolojik  araĢtırmalar  ölüm  nedenini  ortaya 
çıkarır.  
 
A. KeĢif ve keĢif muayenesi 
 
KeĢif,  CMUK'nun  78.  maddesi  gereği,  hekim  huzurunda  hakim 
yada  savcı  tarafından;  otopsi  ise,  hakim  yada  savcı  huzurunda 
hekim  tarafından  gerçekleĢtirilir.  KeĢif  sırasında  hazır  bulunan 
hekim  ölüm  nedenini  saptamak  için  kendisine  gerekli  ipuçlarının  
araĢtırılmasını isteyebilir. Otopside bulunan hakim veya savcıda, 
hekimden  ileriki  tahkikatta  kendisine  yardımcı  olacak  bulguların 
incelenmesini talep edebilir. 
 
UyuĢturucu  maddelere  bağlı  olarak  meydana  gelen  ölüm 
olgularında, keĢif ve keĢif muayenesi sırasında yapılması gereken 
incelemelerde,  bazı  belirgin  özellikler    saptanabilir.  Bunlar, 
hem otopsiye hemde adli tahkikata yardımcı olabilirler. 
 
1.  Ceset:  Genellikle  30  yaĢın  altındadır.  Giysileri 
özensizdir,  vücud  bakımı  ve  temizliği  eksiktir.  Normal  kilosunun 
çok altındadır.  
 
2.  Ölüm  yeri:  Ölüm  çoğunlukla,  koridor,  banyo,  genel 
tuvaletler  ve  kapalı  odalar  gibi  gözden  uzak  yerlerde  meydana 
gelir. Ceset, yatakta, sandalye üzerinde veya  yerde olabilir. 
 
UyuĢturucu  madde  etkisi  altındaki  kiĢiler  bir  kaza  sonucu 
veya  hastahane  tedavisi  sırasında  ölebilirler.  Bu  durumda  ortam 
değiĢik olmaktadır.  

 
3.  Araç  ve  gereçler:  Ölen  kiĢi,  damar  içi  yolla  kullanılan 
bir  uyuĢturucu  almıĢsa,  cesedin  bulunduğu  yerde,  kullanılmıĢ 
Ģırınga  iğnesi,  turnike,  kibrit,  kaĢık,  cam  ĢiĢe,  pamuk,  limon 
veya  su  bulunur.  Çünkü,  uyuĢturucu  madde  tozları  bir  kaĢığa 
konulduktan  sonra,  bunun  üzerine  genellikle  limon  suyu    veya  su 
eklenerek  bir  kibritle  ısıtılır.  Böylece  çözünen  uyuĢturucu, 
filtre  olarak  kullanılan  bir  parça  pamuktan  süzülerek  Ģırıngaya 
alınır. Ağızdan yüksek doz Ģeklinde bir uyuĢturucu alınmıĢsa, boĢ 
veya  kısmen  dolu  ilaç  kutuları  ve  içinde  su  olan  yada  boĢ  bir 
bardak bulunur (473).  
 
 
B. Otopsi 
 
 
Otopside 
haricen 
cilt 
ile 
diĢeti 
değiĢimlerinin 
araĢtırılması  önem  taĢır.  Akciğerlerde  makroskopik  olarak, 
narkotik  zehirlenmelerinde  kardiaktip  pulmoner  ödem;  çözelti 
Ģeklindeki  maddeler  ile  marihuana  veya  esrar  inhalasyonları 
sonucunda ise konjestif-toksik pulmoner ödem görülür.  
 
Esrar 
içicilerinde 
ağır 
bronĢial 
bulgular 
saptanır. 
UyuĢturucu  kullanımına  bağlı  olarak  karaciğerde,  kolestazis, 
viral  hipatit  ve  uyuĢturucu  hepatopatisi,  karaciğer  hücre 
dejenerasyonu, 
mezenkimal 
reaksiyonlar 
ve 
yabancı 
cisim 
reaksiyonu  ortaya  çıkar.  Böbreklerdeki  toksik  lezyonlar  ise 
kullanılan maddenin cinsine değil, kullanım süresine bağlı olarak 
meydana  gelir.  Santral  sinir  sisteminde  ödem-hipe  remi-noktavi 
kanamalar  üçlüsü  tüm  olgularda  saptanır.  Kullanılan  maddelerin 
alınıĢ  yöntemleri  kalp  ve  damar  lezyonlarına  neden  olur.  Bu 
değiĢimlerin 
otopside 
makroskopik 
ve 
miroskopik 
olarak 
araĢtırılması gereklidir. Alınan madde vücuddan tamamen atılmadan 
meydana gelen ölüm olgularında toksikolojik araĢtırma ölüm sebebi 
belirlenmesinde büyük faydalar sağlar (474).  
_______________ 
(473) KIRANGĠL,  "a.g.m.",  s.152 
(474) KIRANGĠL,  "a.g.m.",  s.157 

 
SONUÇ 
 
 
UyuĢturucu 
maddeler, 
tarihin 
ilk 
dönemlerinden 
beri 
toplumlar 
tarafından 
bilinmekte 
ve 
değiĢik 
amaçlarla 
kullanılmakta  ise  de,  bu  maddelerin  suistimali  ve  bundan 
kaynaklanan problemler hiç bir zaman günümüzdeki tehlike düzeyine 
ve alarm verici boyutlara varmamıĢtır.  
 
Yakın zamana kadar uyuĢturucu problemi, büyük ölçüde ABD ve 
Batı  Avrupa  ülkelerinin  problemi  iken,  son  yıllarda  tüketici 
ülkelerin  yanısıra  üretici  ülkelerin  ve  sanayileĢmiĢ  ülkelerin 
yanısıra Üçüncü Dünyanında uyuĢturucu salgınının etkisine girdiği 
görülmektedir.  Ortadoğu  ve  Asya'dan  Batı  ülkelerine  ve  özellikle 
Güney  Amerika'dan  ABD'ye  yönelik  eroin,  esrar  ve  kokain  gibi 
doğal  uyuĢturucuların  trafiğine  karĢılık  sanayileĢmiĢ  ülkelerden 
de  dünyanın  diğer  yörelerine  giderek  artan  bir  sentetik 
uyuĢturucu (hap) trafiği gözlenmektedir.  
 
Ülkemizde,  polis  tarafından  ele  geçirilen  uyuĢturucu  madde 
miktarlarındaki 
artıĢ, 
ülkemiz 
üzerinden 
gerçekleĢtirilen 
kaçakçılığın  giderek  arttığının  iĢaretidir.  Mevcut  bilgi  ve 
verilerin 
ıĢığında, 
ülkemizde 
bugün 
için 
bir 
epidemiden 
bahdilemezsede,  ülkemizinde  bir  gün  uyuĢturucu  probleminin 
"ulusal bir felaket" niteliğini aldığı bazı Avrupa ülkelerinin ve 
ABD'nin  durumuna  düĢmemesi  için,  uyuĢturucu  olayının  üzerine 
ciddi  ve  kararlı  bir  biçimde  eğinilmesi  gerekmektedir.  Zira 
uyuĢturucu  madde  kullanma  alıĢkanlığının  boyutları  büyür  ve 
salgın halini alırsa, polis tedbirleri ve ceza hukukunun önleyici 
ve  tenkil  edici  rolü  sorunun  çözümünde  yetersiz  kalır.  Epidemi 
halini aldıktan sonra güvenlik kuvvetleri sadece olayları izlemek 
durumunda  kalmaktadırlar.  Bu  nedenle  mesele,  sorunun  bir  epidemi 
halini almasını önleyebilmektir. 
 
UyuĢturucu  maddelere  bağımlılarca  duyulan  talep  ve  bunların 
yasadıĢı  pazarlamasından  elde  edilen  büyük  karlar,  uluslararası 

suç  Ģebekelerinin  bu  sahaya  el  atmalarına  neden  olduğundan, 
uyuĢturucu  maddelerin  uluslararası  denetimi  ve  kaçakçılığının 
önlenmesi  ülkeler  arasında  büyük  bir  iĢbirliğini  gerekli 
kılmaktadır.  
 
UyuĢturucu  maddelerle  mücadele  alanında  ulaslararası  planda 
bir  çok  örgüt  ve  kuruluĢ  faaliyet  göstermekte  olup,  çok  sayıda 
uluslararası  sözleĢme  meydana  getirilmesine  rağmen,  bu  alanda 
daha  içten,  geçerli  ve  etkin  önlemlere  ihtiyaç  vardır.  Bu  güne 
kadar  uyuĢturucu  maddelerle  mücadele  alanında    uluslararası 
düzeyde ön planda rol alan ülkemizin bu alandaki en son sözleĢme 
olan  1988  Viyana  sözleĢmesini  de  vakit  geçirmeden  onaylayacağını 
ummaktayız.  
 
UyuĢturucu  maddelerin  serbeĢtleĢtirilmesi  ve  piyasanın 
sadece  idari  tedbirlerle  kontrolü  yönündeki  fikirlere  katılmak 
mümkün  değildir.  Devlet  fertlerin  ve  toplumun  uyuĢturucu 
maddelerin etkisine karĢı himayesini sağlamak için elindeki diğer 
sosyal 
kontrol 
araçlarının 
yanısıra 
ceza 
hukukuna 
da 
baĢvuracaktır.  SerbestleĢtirme  uyuĢturucu  maddelerin  daha  kolay 
elde 
edilmesine 
dolayısıyla 
dahada 
yaygınlaĢmasına 
neden 
olacaktır.  Ancak  kullanma  konusunda,  hürriyeti  bağlayıcı  ceza 
yarardan  çok  zarar  meydana  getirebileceğinden  toplumun  elinde 
bulunduracağı  tedbirler  (sosyo-ekonomik,  ihtiyari  ve  zorunlu 
tedavi vs.) çeĢitlendirilmelidir.  
 
Ülkemizdeki  uyuĢturucu  maddelere  iliĢkin  mevzuata  gelince; 
bu  alandaki  idari  ve  cezai  mevzuatın  modern  bir  anlayıĢla  ele 
alınıp güncelleĢtirilmesi zorunludur. 
 
Belirtmek  gerekir  ki,  uyuĢturucu  maddelere  iliĢkin  suçların 
ceza 
kanunumuzda 
öngörülmesinin 
nedeni, 
kamu 
esenliği 
çerçevesinde  genel  sağlığı  korumaktır.  Gerek  uyuĢturucu  madde 
temini  ve  gerekse  kullanmak  üzere  bulundurmak  ve  kullanmak 
suçları  "zarar"  ve  "tehlike"  suçlarıdır.  Burada  zarar  ve 
tehlikenin somut biçimde olması da Ģart değildir.  

 
"Uyuşturucu  madde"  kavramının  ceza  kanunumuzda  tanımının 
verilmemesi, 
kiĢi 
özgürlüğü 
bakamından 
sakıncalı 
gibi 
görülebilirse de, kavramın gerek iç hukuk ve gerekse uluslararası 
sözleĢmelerle belirlenen biçimde kapsam kazanmıĢ olması sakıncayı 
önler  niteliktedir.  Nitekim  Adli  Tıp  Kimyasal  Tahliller  Ġhtisas 
Dairesinden mütalaa alınmak suretiyle ortaya çıkacak duraksamalar 
giderilebilecektir.  Ancak  hergün  bir  yenisi  icad  edilen,  ister 
doğal ve isterse sentetik olsun uyuĢturucu maddelerin, uyuĢturucu 
kapsamına  alınıncaya  kadar,  uyuĢturucu  sayılmaması  yasalarda 
boĢluk  yaratmaktadır.  Bu  nedenle  yeni  icad  edilmiĢ  uyuĢturucu 
maddenin  yasa  kapsamına  alınması  konusunda  daha  etkili  kanun 
değiĢikliğine  ihtiyaç  vardır.  Yeni  keĢfedilen  maddenin  Adli  Tıp 
Kurumu  raporlarına  göre  uyuĢturucu  madde  olduğunun  anlaĢılması 
durumunda  yasa  kapsamına  alnımasını  beklemeksizin  uyuĢturucu 
madde kabul edilmesi Ģeklindeki bir değiĢiklik yararlı olacaktır.  
 
UyuĢturucu  maddenin  niteliğinden  doğan  Ģiddet  sebebini 
TCK'nun  dört  madde  ile  eroin,  kokain,  morfin  ve  baz  morfinle 
sınırlamıĢ olmasını izahta güçtür. Esrarın Ģiddet sebebi olmaktan 
çıkarılması yerindedir. 
 
TCK'da uyuĢturucu madde suçlarını temin bakımından kullanmak 
üzere  bulundurmak  ve  kullanmak  suçlarına  göre  daha  ağır 
müeyyidelerin  öngörülmüĢ  olması  doğrudur  ve  normaldir.  3756 
sayılı 
kanunla 
yapılan 
değiĢikliklerle 
uyuĢturucu 
madde 
suçlarında uluslararası uygulamaya paralel olarak müeyyidelerdeki 
azaltmalar yerindedir. 
 
Ancak yine de TCK'nun 404/2. maddesine göre, kullanma amacı 
ile  cebinde  çok  az  miktarda  uyuĢturucu  madde  bulundurulduğunda 
veya  bir  esrarlı  sigara  içildiğinde,  son  değiĢikliğe  göre 
verilecek  ceza  bir  yıldan  iki  yıla  kadar  hapistir.  Bu  cezanın 
kullanma suçu için hayli fazla olduğu  görüĢündeyiz. KiĢinin sırf 
uyuĢturucu  madde  kullandı  diye  cezaevine  kapatılması  sorunu 
çözmekten uzaktır. KiĢi cezaevine girince toplumdan uzaklaĢmakta; 
gelecekteki yaĢamında ağır ve güç sorunlarla karĢılaĢmaktadır. Bu 

nedenle,  birçok  ülke  özellikle  uyuĢturucu    madde  kullanma 
suçlarında  daha  hafif  cezalar  öngörmüĢtür.  Aslında  uyuĢturucu 
madde 
kullanan 
ve 
bu 
amaçla 
bulunduran 
kiĢinin 
cezalandırılmasından  çok  tedavi  edilmesi  amaçlanmalıdır.  Her  ne 
kadar  TCK'nun  404/4.  maddesinde  uyuĢturucu  madde  alıĢkanlığı 
iptila derecesinde olanların tedavi olanağı sağlanmıĢ ise de, bu 
yeterli  olmadığından,  bağımlılık,  itiyat  ve  kullanma  hallerinde 
de tedavi olanağı sağlanmasında yarar vardır.  
 
Son  değiĢiklikle  getirilen  TCK  404/3.  maddesi  hükmü  ile, 
uyuĢturucu madde kullanması dolayısıyla herhangi bir koğuĢturmaya 
maruz  kalmadan  resmi  makamlara  baĢvurarak  tedavisini  isteyen 
kimsenin  alıĢkanlığı  iptila  derecesinde  olmasada  hakkında 
koğuĢturma yapılmayacaktır. Bu teĢvik tedbirini olumlu buluyoruz. 
Bunun  yanısıra  soruĢturmaya  baĢlandıktan  sonra  da  talep  halinde 
hakime  cezaya  alternatif  olarak  tedavi  tedbirine  karar  verebilme 
yetkisinin tanınması gerektiği kanaatindeyiz.  
 
Kanunların uygulanması bakımından uygulayıcıların formasyonu 
da  önem  taĢır.  Bu  nedenle  Hakim  ve  Savcı  Adayları  Eğitim 
Merkezindeki  programların  içerisine  uyuĢturucu  madde  suçlarıda 
alınmalıdır.  Bunun  yanısıra  meslekteki  yargıçlara  yönelik  olarak 
yargıtayda 
eğitim 
seminerleri 
düzenlenebilir. 
Savcı 
ve 
yargıçların  uyuĢturucu  madde  kullanma  suçlusunun  psiko-sosyal, 
biyolojik  durumuna  değin  bilgilere  sahip  olması  arzulanır.  Ceza 
yargılamasının  tretman  (tedavi)  amacına  yönelik  olması  gereği, 
her  adli  safhada  alınacak  kararlarda  suçlunun  kiĢisel  durumunun 
gözönüne alınması (bireyselleĢtirme ilkesi) gerekmektedir. 
 
Mevzuatımıza  göre  uyuĢturucu  kaçakçılığından  elde  edilen 
gelirlerin  müsaderesinin  mümkün  olmaması  ve  kara  para  aklama 
konusunda bir düzenlemenin olmayıĢı bu alandaki yasal boĢlukların 
baĢında  gelmektedir.  Bu  alanlarda  gerekli  yasal  düzenlemeler 
vakit geçirilmeden yapılmalıdır.  
 
UyuĢturucu  madde  temini  suçlarıyla  mücadele  organize  suçlar 
çerçevesi  içinde  ele  alınmalı  ve  farklı  ve  yeni  yargılama 
usulleri  getirilmelidir.  Belirtmek  gerekir  ki  organize  suçlar 

sadece tek baĢına toplum üzerinde bir tehdit oluĢturmakla kalmaz, 
pek  çok  suçlu  için  büyüleyici  bir  model  de  olur.  Gerek  önleme 
gerekse  bastırma  alanında  eğer  kesinlikle  yeni  bir  düĢünce  ve 
yeni  yargılama  usulleri  ortaya  çıkmazsa,  bu  suçların  toplumumuz 
üzerindeki  tehdidinin  gelecekte  çok  fazla  ağırlaĢacağı  kaygısını 
taĢıyoruz.  
 
Unutulmamalıdır  ki  uyuĢturucu  maddeler  sorunuyla  mücadelede 
kanun  uygulaması  tek  baĢına  yeterli  olmaz.  Diğer  tedbirler  de 
aynı  önemde  olmak  üzere  gereklidir.  Gerçekten  bu  çok  yönlü 
sorunun  çözümü  araĢtırılırken  çok  yönlü  yaklaĢım  yapmak  gerekir. 
Hakim, 
savcı, 
doktor, 
polis 
konunun 
kendi 
alanlarındaki 
bölümlerine  hakim  oldukları  gibi  problemin  diğer  yönlerinde  de 
tam  bilgi  sahibi  olmalıdır.  Ayrıca  ülkemizde  bu  alanla  ilgili 
adli,  idari,  tıbbi  kuruluĢlar  ve  polis  arasında  sağlam  ve  sıkı 
bir iĢbirliğine gereksinim vardır. 
 
UyuĢturucu  madde  bağımlıları  için  tedavi  merkezlerinin  ve 
cezaevi 
veya 
hastahane 
sonrası 
bakım 
servislerinin 
de 
geliĢtirilmesi  oldukça  önemlidir.  Amatem  gibi  merkezler  en  kısa 
zamanda  diğer  büyük  Ģehirlerimizde  de  kurulmalı  ve  giderek 
yaygınlaĢtırılmalıdır.    
 
Ülkemizde  uyuĢturucu  maddelerle  mücadele  alanında  çalıĢan 
kuruluĢların  azlığı  ve  yetersizliği  yanında  bir  koordinasyon 
eksikliği  de  gözlenmektedir.  Bu  bağlamda  YeĢilayın  UyuĢturucu 
Kültürü  ve  Tedbirler  Raporunda  önerdiği  BaĢbakanlığa  bağlı  bir 
UyuĢturucularla 
Mücadele 
MüsteĢarlığı 
kurulması 
önerisine 
katılıyoruz.  
 
UyuĢturucu  maddelerle  mücadelenin  en  önemli  cephelerinden 
biri  de  kuĢkusuz  polis  mücadelesidir.  Dünyada  bu  alandaki 
yönelim,  polis  arasından  ağır  uyuĢturucu  suçluluğu  denilen  para 
aklama ve mali suçlar alanında uzmanlaĢmıĢ birimler kurulması ve 
polisin  görevini  etkin  bir  biçimde  yerine  getirmesini  sağlayacak 
teknik  araçlarla  donatılmasıdır.  Bu  gidiĢin  ülkemiz  açısından  da 
izlenmesi gerekmektedir. 

 
Olayın  arz  yönü  kadar  talep  yönüne  de  aynı  önemde 
eğilinmelidir. Görünen Ģu ki, nerede yoğun bir talep varsa, orada 
buna  uygun  bir  arzda  ortaya  çıkmaktadır.  BaĢta  uyuĢturucu 
maddelerden  en  fazla  etkilenen  gençlik  kesiminin  ihtiyaç  ve 
beklentilerinin  tatmine  ve  sorunlarının  çözümüne  çalıĢılmalıdır. 
Gençlere, kendilerine hayatın sorunlarından uyuĢturucuların sahte 
cennetine  kaçıĢlarını  engelleyecek  olan  kiĢilik  olgunluğu  ve 
iradeyi  sağlayacak  ruhi,  zihni  ve  bedensel  ihtiyaçlarına  dönük-
eğitici,  kültürel  etkinlikler  ile  spor  faaliyetlerine  gerekli 
önem  verilmelidir.  Bu  konuda  devletin  imkanlarının  yanısıra 
gönüllü kuruluĢların da katkı ve katılımı sağlanmalıdır.