2.7-rasm. Transmissiya rejimidagi moddaning plyonkasidan olingan
etanolning IQ spektri.
2.8-rasm. Mis (I) xloridning IQ spektri.
Bunday tadqiqotlarning zaruriy bosqichi – spektrlarni talqin etish, ya’ni
normal darajasi bo’yicha tebranish energiyasining taqsimoti, spektrdagi
yo’laklarning joylashuvi va ularning jadalligini aniqlovchi parametrlarni aniqlash.
38
100 tagacha atomdan iborat bo’lgan molekulalarni, shu jumladan polimerlarning
spektrini hisoblash EHM yordamida bajariladi.
Infraqizil spektrokopiya uchun qurilma
.
Spektrlarni qayd qilish uchun
klassik
spektrofotometr
va
furye
spektrometrlar
ishlatiladi.
Klassik
spektrometrlarning asosiy qismi – uzluksiz issiqlik nurlanish manbasi,
monoxrolyator, nurlanishning tanlanmaydigan qabul qilgichi. Modda (ixtiyoriy
alregat holatda) solingan idish (kyuveta) kirish (bazasida chiqishdan keyin) tirqishi
oldida joylashtiriladi. Monoxromatorning sochuvchi qurilmasi sirtida turli
materialdan (LiF, NaCl, CsF va boshqa) tayyorlangan prizma va difraksion panjara
ishlatiladi. Turli to’lqin uzunlikdagi nurlanish chiqish tirqishiga va nurlanish qabul
qilgichiga keltirish prizma yoki panjarani burish orqali amalga oshiriladi.
Nurlanish manbasi - elektr toki bilan qizdirilgan turli materiallardan tayyorlangan
o’zak. Qabul qilgichlar: sezgir termojuftliklar, metall va yarimo’tkazgichli
termoqarshiliklar
(bolometrlar)
va
gazli
termoo’zgartirgichlar.
Gazli
termoo’zgartirgichlarda idish devorlarini qizdirilishi gazning qizishiga va uning
bosimi o’zgarishiga olib keladi. Bosimning o’zgarishi esa qayd qilinadi. Chiqish
signal oddiy spektral egri chiziq ko’rinishiga ega bo’ladi.
Klassik sxemadagi asboblarning afzalliklari: konstruksiyaning soddaligi,
nisbatan arzonligi. Kamchiliklari: signal - shovqin nisbatining kichikligi tufayli
kuchsiz sinalni qayd qilish imkoniytining yo’qligi. Bu esa ularni uzoq infraqizil
sohada ishlashini qiyinlashtiradi; nisbatan katta bo’lmagan ajrata olish qobilyati
(0,1 sm
-1
gacha), spektrni qayd qilish vaqtining kattaligi (bir necha daqiqa
davomida).
Fure-spektrometrlarida kirish va chiqish tirqishlari mavjud bo’lmaydi.
Asosiy element interferometr. Manbadan kelgan nurlanish oqimi ikkita nurga
bo’lib, ular namuna orqali o’tadi va interferensiyalanadi. Nur yo’lining farqi
to’plamlardan birini akslantiruvchi harakatga ko’zgu orqali amalga oshiriladi.
|
