17
Shu o‘rinda har bir bo‘lajak rassom yoki tasviriy san’atni
o‘rganuvchi tasvirlash jarayonini narsani o‘ziga qarab chizishdan
boshlashi, bundan ko‘proq foydalanishi
lozimligi hamda ushbu usul
tasavvur qilish qobiliyatini o‘stirishda samarali natijalarga olib kelishi
haqida alohida to‘xtalib o‘tmoqchimiz.
Narsani o‘ziga qarab rasm chizish
Narsaning o‘ziga qarab rasm chizish o‘tiladigan tasviriy san’at
mashg‘ulotlarining asosiy turlaridan biri hisoblanadi. Bu mashg‘ulot
jarayonida o‘quvchilarning narsa va xodisalarning kuzata bilish qobili-
yatlari rivojlanadi, xotiradan va tafakkurdan
rasm chizish malakalari
ortadi, narsalarning fazodagi holatlarini aniqlay bilish, ularning hajmi,
shakli, rangini, shu’la - soyasi yordamida tekislikda tasvirlash tushun-
chalari o‘sib boradi (1-2-rasmlar). Kuzatish jarayo-nida o‘quvchilar
narsalarning o‘lchovlarini o‘zaro solishtiradilar, ular o‘rtasidagi farqni
taqqoslash yo‘llari bilan topadilar.
Narsaning o‘ziga qarab rasm chizish darslari ikki bosqichda olib
boriladi. Birinchi bosqich - bu hajmga ega bo‘lmagan perespektiv
qisqarishni o‘z oldiga maqsad qilib qo‘ymaydigan tekis narsalar, ya’ni
daftarlar, bayroqcha, papka, o‘quvchilar sumkasi, bolta, arra,
har xil
daraxtlar barglari va shunga o‘xshash boshqa narsalar rasmini old
tomondan, frontal holatda chizdiriladi.
Ikkinchi bosqichda - hajmli narsalar ya’ni mevalar, gul, hayvon,
odam, uy anjomlari, qisqasi uch o‘lchovga ega bo‘lgan (eni, bo‘yi,
kengligi) geometrik shakllar va narsalarni chizdirishdan iboratdir.
O‘quvchilar dars jarayonida birinchidan rasm chizishning asosini
o‘rgansalar, ikkinchidan ijodiy qobiliyatlari o‘sib,
estetik jihatdan
tarbiyalanib boradilar, I-II guruhlarda o‘ziga qarab rasm chiziladigan
narsalarni to‘g‘ri ko‘rishga asosiy shaklning bo‘yini
eniga nisbatan
qog‘oz yuziga kompozitsion jihatdan to‘g‘ri joylashishini,
bo‘laklarning nisbiy o‘lchovini ko‘rsatib, ularning bir-biriga
bog‘liqligini, ranglarini aniqlash va ularning o‘ziga xos xususiyatlariga
alohida ahamiyat beriladi. I-II bosqichlardagi tasviriy san’at darslarida
tik, yotiq, qiya chiziqlarini to‘g‘ri
chiza olishni, kvadrat, to‘g‘ri
burchakli, to‘rtburchakli, uchburchak, doira va boshqalarni tassavur
qila olish, to‘g‘ri chiza bilish hamda chiziqlarni ko‘z chamasida teng
bo‘laklarga bo‘lish qobiliyatlarini o‘stirib borish kerak bo‘ladi.
Chizilgan
rasmni akvarel guash, bo‘yoqlari bilan bo‘yashdan oldin
18
uning rangini to‘g‘ri aniqlab olish va shu rang nomini to‘g‘ri aytishga
o‘quvchilarni o‘rgatib borish talab etiladi.
Buning uchun o‘qituvchi maxsus tayyorlangan rangli plyonka,
oyna yoki polietilin (sariq, qizil va zangori asosiy ranglar) materiallari
orqali ko‘rgazmali qurol tayyorlab o‘quvchilar
bilan savol-javob
yordamida tanishib chiqsa yaxshi natijalarga erishadi. I-II- bosqichlarda
chiziladigan narsaning maxsus nusxasi katta o‘lchovda bo‘lib, yaxshi
ko‘rinadigan joyga o‘rnatiladi. Agar chizdiriladigan narsa mayda
o‘lchovda bo‘lsa (har xil barglar, gullar va boshqalar), ularning har bir
Dostları ilə paylaş: