22
1 – rasm (b) Kuzatish perspektiva namunasi.
Natyurmort chizmatasviri bo‘yicha o‘quv dasturi ma’lum
topshiriq-lar bajarishga qaratilgan. I semestrga mo‘ljallangan o‘quv
topshiriqlari gipsli (ganch) modellar ustida ishlashni nazarda tutadi. Bu
oddiy geometrik figuralar (kub, konus, shar, silindr va h.z.), gipsli bosh
modelining qismlari (ko‘z, quloq, burun), qadimgi klassik haykal –
Mikelanjeloning “David” asari va boshqa antik modellar. Shu bilan
birgalikda dasturda turli xil qisqa muddatli rasmlar (qoralama, chizgi)
bajarish ham nazarda tutilgan.
Geometrik jismlarni ma’lum bir
kompozitsion guruhga tuzib
ishlash talabalarga rasm chizish qoidalarini (perspektiva, konstruktiv
tuzilish, yorug‘lik – soya tarqalishi) o‘rganishga yordam beradi.
Kelajakda talabalarga murakkab jismlarning konstruktiv tuzilishi
qoidalarini tushunish va o‘zlashtirishda
mazkur topshiriqlar asos
bo‘ladi. Gipsli mashqlarni tasvirlash mazmuni, perspektiva va yorug
soya nazariyasini amaliyotda qo‘llay olishga qaratilgan.
Antik haykallarning bosh qismlarini tasvirlash odam anatomiyasini
chuqur o‘rganish va rasm bajarish amaliyotida qo‘llashni talab etadi.
II bosqich talabalariga chizmatasvir asoslarini o‘rgatishda
natyurmortlarni tasvirlashga alohida o‘rin ajratilgan. Natyumort ustida
23
ishlash jarayonida talabalar
kuzatish perspektivasi, narsalarning
konstruktiv tuzilishi, yorug‘lik – soya tarqalishi qoidalari haqida aniq
bilim va ko‘nikmalar hosil etadilar. Turli materiallar (shisha, metall,
yog‘och, mato va h.z.) fakturasini tus orqali ifodalashga o‘rganadilar.
I - II jarayonda qisqa muddatli rasmlar bajarish nazarda tutilgan.
Chunonchi, II jarayonda odam qomati,
qush va hayvonlardan
qoralamalar bajarish ko‘zda tutilgan. Bu jarayonda ko‘zlangan maqsad
II bosqichdan boshlab harakatdagi ob’ektlarni tasvirlay olish,
naturaning asosiy, tipik holatini bera olishni o‘rganishdan iboratdir. Shu
qatorda xotira va tasavvurdan qisqa muddatli rasm bajarishga ham
alohida o‘rin ajratilgan.
O‘z mohiyati va maqsadiga ko‘ra turli
badiiy materiallar bilan
ishlangan tasvir rasm deb ataladi. Nafaqat badiiy asar, balki me’moriy
va dizayner loyihalarini, kitoblar va gazetalardagi illyustratsiyalarni,
karikaturalarni, kostyum modellari chizmalari, naqshlar asosini bir so‘z
bilan rasm deb atash mumkin. Rasmni grafit qalam bilan qog‘ozga,
kartonga, ko‘mir
yoki flomaster bilan shishaga, tush va pero, bo‘yoq
bilan matoga, tayoqcha bilan qumga, o‘tkir uchli narsa bilan keramika
idishga, uchli metal qalam bilan mis laganga chizish mumkin.
Rasm bo‘lajak rassom - dizaynerga ob’ektni o‘rganishga, hajmli
predmetlarni tekislik yuzasiga yoki hajmli yuzaga tasvirlashga, hayotda
ko‘rganlarini, o‘ylagan g‘oyalarini tasvirlashga yordam beradi.
Qadimgi davrlardan tortib to hozirgacha
yaratilgan turli janr va
turlarga mansub bo‘lgan ishlarni ko‘rib chiqqanda, biz barchasining
asosida rasm yotganligiga guvoh bo‘lamiz va bunda eng asosiy o‘rinni
chiziq
egallashining guvohi bo‘lamiz.
Dostları ilə paylaş: