256
imkanları sosial həyatda reallaşdırmaq lazım gəlir. Sonuncu proses isə
bilavasitə insanda sosial tərəfi göstərir. Yuxarıda qeyd olunan
biolojiləşdirici baxışların bir nöqsanı da budur ki, onlar hər şeyi genetik
amillərə müncər edirlər. Axı bioloji tərəf öz məzmununa görə geniş
anlayışdır. Burada fərdi inkişafın fizioloji səpkiləri mütləq nəzərə
alınmalıdır. Xüsusən də pataloji effekt törədən fizioloji amillər böyük rol
oynayır. Məhz onlar insanın bioloji göstəricilərinə dəyişdirici tə‟sir edir.
Onları, hətta sosial amilləri başqa cür qavrayacaq dərəcədə dəyişdirir.
Insan haqqında baxışlar yuxarıda deyilənlərlə bitmir. Onlardan
əlavə bir sıra konsepsiyalar da vardır. Onlar bioloji amillərin
mühümlüyünü zahirən qəbul etməklə, əsassız olaraq belə bir optimist fikir
irəli sürürlər ki, güya yalnız xarici tə‟sirlər göstərməklə insanın təbiətini
tez bir vaxtda, əsaslı surətdə və istənilən istiqamətdə dəyişdirmək olar.
Qeyd edək ki, cəmiyyət tarixində buna bənzər cəhdlər az olmamışdır.
Bir
çox dövrlərdə güclü sosial vasitələrin tə‟sirilə insanların ictimai
psixologiyası kütləvi psixoz vəziyyəti həddinədək dəyişdirilmişdir
. La-
kin bu vəziyyət yalnız qısa müddət davam etmişdir. Tezliklə insanların
şüuru öz köhnə vəziyyətinə qayıtmışdır. Buradan aydın olur ki, həmin
qəbildən zorla edilən dəyişikliklərin heç bir tarixi və ya sosial mə‟nası
yoxdur. Onlar olsa-olsa insanın sosial iradəsini yanlış səmtə yönəldir və
sosial amillərin tə‟sirini zəiflədir.
Dostları ilə paylaş: 
