Dərslik azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyi tərəfindən təsdiq edilmi şdir. Baki 2001


Qeyri- demokratik rejimlər sırasında avtoritar rejim aparıcı



Yüklə 3,75 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə467/635
tarix13.12.2023
ölçüsü3,75 Mb.
#175262
növüDərs
1   ...   463   464   465   466   467   468   469   470   ...   635
Zeynaddin Haciyev-Fəlsəfə

Qeyri- demokratik rejimlər sırasında avtoritar rejim aparıcı 
yer tutur
. Onun fəaliyyəti hüquqa zidd olan hakimiyyət praktikasını ifadə 
edir. Bu cür rejimlərə misal olaraq şərq despotizmini, orta əsrlərdəki 
mütləqiyyət üsul- idarəsini göstərmək olar. Son yüzillikdə isə avtoritar 
rejim həm də bir sıra hərbi- polis və faşizm formasında təzahür edir. Qeyd 
edək ki, avtoritar və totalitar rejimlər bir- birinə çox yaxındır və bə
'
zən 
eyni mə
'
nada işlənilir. 
Totalitar 
latınca tam, ümumi məcburiyyət 

'
nasını verir. O 
ictimai həyatın bütün sahələrinin sərt dövlət 
1
Bax: Монтескье Ш. Избранные произведения. М.,1955, с.290. 


420 
nəzarətinə tabe edilməsi ilə səciyyələnir
. Nəinki iri miqyaslı hadisə və 
proseslər, hətta hakim ideologiyaya zidd düşünən ayrı- ayrı şəxslər də 
dövlətin diqqətindən kənarda qalmır. Bu rejim öz sərtliyinə görə XX əsrin 
despotizmi adlandırılır. Totalitar siyasi rejim şəraitində kütləvi informa-
siya vasitələri də ancaq dövlətin xəttini yeridir. Şəxsiyyət hüquqsuz 
vəziyyətə düşür, o nəhəng dövlət maşınının sadə bir vintciyinə çevrilir. Bu 
rejim həm də aşağıdakılarla səciyyələnir: sərt hakimiyyət piramidasının 
mövcudluğu, kütləvi terror və represiya, daxili və xarici düşmən axtarmaq 
cəhdləri və sair. 
Totalitarizm rejim sadəcə ölkə vətəndaşlarından itaəti demək deyil-
dir. O, cəmiyyət üzvlərində hakimiyyətə pərəstiş, insan hüquqlarına 
hörmətsizlik və qarşıya çıxan məsələləri sadəlövhcəsinə anlamaq 
psixologiyası və təfəkkür stili formalaşdırır.
Totalitarizm şəraitində siyasi hakimiyyət mülkiyyəti tamamilə öz 
əlinə keçirir. Bunun necə ağır nəticələr verdiyini 70 ildən artıq davam 
edən sovet rejimi sübut edir. Totalitarizm təkpartiyalılığa əsaslanır. Bu 
rejimin hökm sürdüyü cəmiyyətdə hər şey yuxarıdan təlqin olunan vahid 
ideologiya üzrə fəaliyyət göstərir. Bu anlayışı ilk dəfə Mussolini özünün 
başçılıq etdiyi hərəkatı və rejimi səciyyələndirmək üçün işlətmişdir. Onun 
ideya əsasları isə yenihegelçi italyan filosofu C.Cantilyeyə gedib çıxır. 
Sonralar Mussolininin faşist hökumətinə daxil olmuş Cantilye göstərirdi 
ki, guya totalitar dövlət, xalqın mə
'
nəvi ruhunu təcəssüm etdirir. Buna 
görə də dövlət şəxsiyyətin həyatını qeyri- məhdud dərəcədə özünə tabe 
edə bilər. XX əsrin 30-cu illərindən e
'
tibarən sosial- fəlsəfi fikirdə və bədii 
ədəbiyyatda müxtəlif totalitar baxışlar yayıldı. Onlarda totalitarizmin 
yuxarıda qeyd olunan cəhətləri mütləqləşdirildi. Totalitar rejimə əyani 
nümunə kimi keçmiş SSRI-də mövcud olan quruluşu və faşizmi 
göstərmək olar. 

Yüklə 3,75 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   463   464   465   466   467   468   469   470   ...   635




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin