üzvi demokratiya xalqın öz siyasi taleyini müəyyən etməsinə imkan verir . Bə
'
zən belə bir fikir də söylənilir ki,
qərb ölkələrində demokratiyanın liberal- demokratik və totalitar- eqalitar
formaları üstünlük təşkil edir. Buna görə də həmin ölkələr üzvi demokra-
tiyaya keçmək iqtidarında deyildir. Bu münasibətlə şərq ölkələri tamamilə
başqa vəziyyətdədir. Həmin ölkələrin xalqlarında «kollektiv qeyri- şüuri»
forma qərbə nisbətən daha çox inkişaf etmişdir, qərbdə isə fərdi rasional
psixologiya üstünlük təşkil edir.
Yuxarıda deyildiyi kimi, demokratiya xalq hakimiyyəti deməkdir.
O siyasi idarəçilik orqanlarının bütün səviyyələrini azad seçkilər əsasında,
xalqın nümayəndələri tərəfindən təmsil olunmasını nəzərdə tutur. Siyasi
idarəçilikdə azadlığın digər tərəfi liberalizm (hərfi mə
'
nası azad deməkdir)
adlanır. O azadlığı ümumi və geniş mə
'
nada götürür. Onu fikir plüralizmi,
sahibkarlıq fəaliyyətinin azadlığı, söz azadlığı, vicdan azadlığı və s. kimi
təsəvvür edir.
Liberal demokratiya anlayışı, demokratizm ilə libera- lizmin əlaqələndirilməsidir. Demokratiya anlayışı azadlıq anlayışından ayrılmazdır, lakin o
təkcə azadlıq ideyası ilə məhdudlaşmır. Demokratiya həm də bu ideyanın
qanun statusu alması və praktiki həyata keçirilməsini ifadə edir. Demokra-
tik cəmiyyətin siyasi sistemi aşağıdakı üç prinsipə əsaslanır: konstitusiyalı
idarəçilik, insan hüquqlarının qorunması və hamının qanun qarşısında
bərabərliyi. Azad cəmiyyətdə qanunlar hər şeydən yüksəkdə durmalıdır.
Normal demokratik dövlətdə birinci növbədə siyasi azadlıq mövcud
422
olmalıdır. Bu isə o deməkdir ki, vətəndaşların sosial əhəmiyyət kəsb edən
bütün hərəkətləri qanunlara uyğun olmalıdır. Başqa sözlə deyilsə, istər söz
azadlığı, istərsə də fəaliyyət azadlığı mütləq mə
'
nada anlaşılmamalıdır.