E nuritdinov odam fiziologiyasi

 
Nafas olish, nafas chiqarish va alveolalar havosining tarkibi 
Odam atmosfera hafosidan nafas oladi. Uning tarkibiga quyidagi gazlar kiradi; O2- 
20-94%, CO2-0-03%, N-79-03%. Nafas chiqaradigan havo tarkibiga esa O2-16-3%, 
CO2-4%, N-79-7% kiradi. Nafas chiqaradigan havosi tarkibi o'zgaruvchan bo'lib, 
moddalar almashinuvining intensivligi, nafasning tezligi va chuqurligiga bog'liq. 
Bunga organizmga kiradigan va chiqadigan havoning solishtirma tarkibi ham dalolat 
beradi. 
Alveolyar havosining tarkibi atmosfera havosi tarkibidan keskin farq qilishi tabbiy 
holdir, chunki nafas olingan havo alveolalari va qon orasida gazlar almashinuvida 
ishtirok etadi. Buning natijasida kislorod qonga va qondan esa karbonat angidrid 
muntazam diffuziya bo'lib turadi. Oqibatda, alveolyar havo tarkibida kislorodning 
miqdori kamayib, karbonat angidrid gazining miqdori esa ortadi. Shu vaqtning o'zida 
alveolyar havoning tarkibi quyidagicha ko'rinadi: O2- 14-2- 14-6%, CO2-5-2-5-7% 
va N-79-80% (38, 39-rasmlar).jy-rasm. wujas vusn vu ни/ил «.мк^и/ип ..»»r,^.,...*e 
.„. . — ,... Alveolyar havo o'z tarkibi bilan organizmdan chiqaradigan havosidan ham
farq qiladi, bu nafas chiqarish havosining tarkibida turli aralash gazlarning 

---

59 
borligidan dalolat beradi. 
 
O'pka havosining hajmi 
Odam narmal nafas olgan vaqtda o'pkaga 500-600 ml havo kiradi va nafas chiqargan 
vaqtda shuncha havo tashqariga chiqariladi. Bu nafas olish havosi deyiladi. Odam 
500 ml, nafas havosining ustiga yana qo'shimcha 1500 ml chamasi havo olishi 
mumkin (qo'shimcha havo), shuningdek tinch nafas chiqarishdan so'ng yana qariyib 
1500 ml havoni nafasdan chiqara oladi (zaxiraviy havo). Zarur bo'lganda nafas 
harakatlarining hajmi nafas chiqarish tomoniga ham, nafas olish tomoniga ham 
o'zgara oladi, shu tufayli o'pkaga kiradigan havo hajmi oshadi.