Buxoro davlat pedagogika instituti tosheva nurzoda toshtemirona maktabgacha ta

 
 
 

---

298 
XVII. 3. Pedagogik jarayonni rejalashtirish vazifalari 
Maktabgacha ta’lim muassasasida ta’lim-tarbiyaviy ishni 
rejalashtirish pedagoglar, tarbiyachi-metodist, mudira faoliyatining 
muhim turlaridan biridir. 
Rejalashtirish ta’lim-tarbiyaviy ishning zarur sharoit, foydala-
nadigan vosita, ishning usul va metodlarini ko‘rsatib, ta’lim-tarbiyaviy 
ish dasturini amalga oshirish tartibi, izchilligini oldindan aniqlashdir. 
Maktabgacha pedagogika maktabgacha ta’lim muassasasi ishini 
rejalashtirish mumkinligini va zarurligini ta’kidlab, bunda u inson 
shaxsining shakllanishida ijtimoiy omillar, muhit va tarbiyaning 
muhim ahamiyatga egaligi haqida asosiy qoidalarga tayanadi. 
Rivojlanishning asosiy omili bo‘lgan tarbiya jarayonida bilim, aqliy 
va amaliy malakalar hamda harakat usullarini bola tomonidan 
egallanishi amalga oshiriladi. Tarbiyaning mazmunini uning maqsadi 
belgilaydi. Rejalashtirishning maqsadi “Maktabgacha ta’lim 
muassasasi ta’lim-tarbiya dasturi”ning bajarilishini ta’min1ashdir. 
Pedagogik jarayonni yagona bir butun sifatida tashkil etish 
vazifasi rejalashtirishda yetakchi hisoblanadi. 
Rejalashtirish pedagogik jarayonni yaxlit tashkil etishda bolalar 
jamoasi va ayrim bolalarni tarbiyalash vazifasini aniqlashga, bolalarni 
yoshga ko‘ra pedagogik ta’sir mazmunini va usullarini tanlashga, 
bolalar hayoti, faoliyat turlari, rahbarlik metodlari va shu kabilarni 
tashkil etishning turli shakllaridan foydalanishga yo‘llangan bo‘lishi 
kerak. 
Maktabgacha ta’lim muassasalaridagi ta’lim-tarbiya ishlarini 
rejalashtirish murakkab bo‘lib, tarbiyachidan bolalarning ruhiy 
fiziologik taraqqiyot darajasi to‘g‘risidagi bilimlarni, ta’lim-tarbiya 
dasturini, ta’lim va tarbiyaning metod va usullarini bilishni taqozo 
etadi. 
Reja bolalar bilan amalga oshiriladigan ta’lim-tarbiya ishlariga 
oldindan puxta tayyorgarlik ko‘rish metod va usullarni yaxshilab 
o‘ylab olish, kerakli material va jihozlarni tayyorlash imkonini 
yaratadi. Tarbiyachi rejalashtirgan hamma ishlar har bir bolaning har 
tomonlama rivojlanishini ta’minlashi lozim. Shu bilan birga reja qotib 
qolgan narsa bo‘lmay, vaziyatdan kelib chiqib, unga o‘zgarishlar 
kiritish mumkin. 
Shuning uchun MTMda bir-birini to‘ldiradigan bir necha xil reja 
tuziladi: 

---

299 
istiqbolli reja 
MTMning yillik rejasi, istiqbol rejasi va tarbiyachining kalendar 
rejasi. Yillik reja asosan MTM mudirasi, metodist tarbiyachilar 
tomonidan tuzilib, bolalar muassasasida amalga oshiriladigan barcha 
ishlarni o‘z ichiga oladi. 
Istiqbol rejasi 1-3 oyga mo‘ljallangan bo‘lib, undan ko‘zlangan 
asosiy maqsad bolalar bilan olib boriladigan ta’lim- tarbiya ishlarini 
tartibga solish va uning ma’lum maqsadga qaratilgan va samarali 
bo‘lishini ta’minlashdir. Unda “MTMda ta’lim-tarbiya dasturi”ning 
hamma bo‘limlari o‘z aksini topadi. Istiqbol rejasida dasturning 
hamma bo‘limlari bo‘yicha amalga oshirilishi lozim bo‘1gan ta’lim-
tarbiya ishlari tizimi bolalar faoliyatining hamma turlarida aniq 
mavzular bo‘yicha belgilab chiqiladi. 
Kalendar reja 10-12 kunga tuziladi hamda kun davomida amalga 
oshiriladigan ta’lim-tarbiya mazmunini aks ettiradi. Uni tuzishda 
dastur talablari, bolalarning rivojlanish va tarbiyalanish darajalari, 
maktabgacha ta’1im muassasasining ish sharoiti hisobga olinadi. 
Kalendar rejaga bolalarning aniq bilim va tasavvurlarni egallash 
jarayoni va ularda tevarak-atrofdagi narsa va buyumlar to‘g‘risida 
umumlashgan bilimlarni shakllantirish, bilishga qizíqish va aqliy 
qobiliyatlarni o‘stirish, axloqiy ongini shakllantirish, axloqiy xulq, 
odat va malakalarni egallashi va boshqalar kiradi. 
MTM 
tarbiya 
dasturini 
yaxshi 
bilish 
kalendar 
rejani 
muvaffaqiyatli tuzishning asosiy garovidir. Pedagog va psixolog 
olimlar olib borgan ilmiy tadqiqot ishlarining xulosalari bolalarning 
malaka va ko‘nikmalarni egallashi ma’lum yosh bosqichida yuzaga 
kelishini ko‘rsatdi. 
Tarbiyachi xuddi mana shu davrni qo‘ldan boy bermay, bolani har 
tomonlama rivojlantirishga erishmog‘i zarur. Tarbiyachi o‘zi 
ishlayotgan guruh, shuningdek, o‘zidan oldingi va keyingi guruhlar 

---

300 
dasturi talablari va mazmunini yaxshi bilishi kerak. Masalan, 
dasturning kichkina guruh bolalarini tevarak-atrof bilan tanishtish 
bo‘limida bolalarni hayvonlar, o‘simliklar va shunga o‘xshashlar 
to‘g‘risidagi eng oddiy bilim va tushunchalar bilan tanishtirish va-
zifasi belgilangan. 
O‘rta guruhda dastur bo‘yicha bolalarni tevarak-atrof bilan 
tanishtirish 
va 
narsa-buyumlarga, 
voqea-hodisalarga 
nisbatan 
qiziqishini o‘stirish va shu asosda eng oddiy tasavvur va tushunchalar 
hosil qilish, eng muhimi esa, kuzatuvchanlikni, narsa va buyumlar, 
voqea-hodisalar o‘rtasidagi o‘zaro bog‘liqlikni topa bilishga o‘rgatish 
bosh vazifa hisoblanadi. Katta va tayyorlov guruhi bolalarini narsa-
buyumlar, voqea- hodisalar to‘g‘risidagi haqiqiy tasavvur va 
tushunchalarini, ularning tabiiy sabablar bilan bog‘liq ekanligini 
shakllantirish dasturning muhim vazifasidir. 
Maktabgacha ta’1im yoshidagi bolalarga ta’lim-tarbiya berish 
ishini muvaffaqiyatli amalga oshirish uchun dasturni yaxshi bilishning 
o‘zi yetarli emas, shu bilan birga, har bir bolaning shaxsini 
rivojlantirish yo‘llarini yaxshi bilish, bolaning bilim, malaka va 
ko‘nikmalarni egallab olish qobiliyati har xilligini ham e’tiborga olish 
kerak. 
Tarbiyachining ishini muvaffaqiyatli rejalashtirishning yana bir 
zarurati uning metodik qo‘llanma, pedagoglar kengashi, metodik 
birlashma, kurslarda va shunga o‘xshashlardan olgan tavsiyalardan 
keng foydalanishidir. 
Kalendar rejani guruhda ishlovchi har ikkala tarbiyachi 
birgalashib bamaslahat tuzishlari lozim. Tarbiyachilar vaqti - vaqti 
bilan bolalarning ishlarini tahlil qilib borishlari lozim. Kalendar reja 
bir-ikki haftaga tuziladi va tarbiyachining majburiy hujjati hisob-
lanadi. Dasturga muvofiq hamma ta’lim-tarbiya ishlari bolalar 
faoliyatining barcha turlari: o‘yin, mehnat, maishiy faoliyat va 
mashg‘ulot orqali amalga oshiriladi. Kalendar rejaning mazmuni 
bolalar faoliyatining hamma turlarida aks ettiriladi. Kalendar rejani 
tarbiyachi kun tartibiga binoan tuzib chiqadi. Bolalarning o‘yini ham, 
mehnat mashg‘uloti ham, maishiy faoliyati ham tarbiyachining har 
kungi kalendar rejasidan o‘rin olishi lozim. 
Kalendar rejaning mazmuni va shakli bolalarning har tomonlama 
barkamol shaxs bo‘lib shakllanishi qay darajada borayotganligiga 
qarab baholanadi. 

---

301 
Ertalabki soatlarni rejalashtirish. Ertalabki soatlarda quyidagilar 
rejalashtiriladi: 

bolalarning og‘zaki nutqini tuzatish va rivojlantirish; 

kitoblar, o‘yinchoqlar, bolaning dam olish kunini qanday 
o‘tkazgani, uning oila a’zolari – ota-onasi, opa-singlisi, aka-ukasi 
va shunga o‘xshashlar to‘g‘risida jamoa tarzida va yakka tartibda 
suhbatlar o‘tkazish; 

albomlar, jurnallar, yangi kitoblar, rassomlarning yangi asarlarini 
ko‘rish; 

she’rlarni takrorlash; 

to‘g‘ri talaffuz qilishga o‘rgatish, nutqning grammatik tuzilishini 
shakllantiruvchi didaktik o‘yin1ar; 

tovushlarni to‘g‘rilash bo‘yicha yakka tartibda shug‘ullanish. 
Bolalarni kattalik, rang, vaqt, fazoviy masofa bilan tanishtirish 
bo‘yicha didaktik o‘yinlarni rejalashtirish (kichik va o‘rta guruhlarda): 

Bolalar xohlagan faoliyat rejalashtiriladi. Bolalarning mustaqil 
shug‘ullanishlari uchun plastilin, bo‘yoqlar, qalamlar, bo‘yashlari 
uchun rasmli kitobchalar va o‘zlarining chizgan rasmlari beriladi. 

Bolalar tomosha qilishlari uchun xalq o‘yinchoqlari, kiyimlar, 
kashtalar, idish-tovoqlar, narsa-buyumlar, milliy kiyimdagi 
qo‘g‘irchoqlar beriladi. 

Bolalarni madaniy-gigiyenik malakalarga o‘rgatish bo‘yicha yakka 
tartibdagi ishlar rejalashtiriladi, masalan, kichkina guruhda 
dastro‘molchadan foydalanishga o‘rgatish bo‘yiclıa didaktik o‘yin 
o‘tkaziladi. 

Koptokni dumalatish, gardishni aylantirish, tirmashib chiqish, 
sirpanib yurish kabi asosiy harakatlarni rivojlantiruvchi ishlar 
rejalashtiriladi. 

Ashula va raqsning ayrim qismlarini takrorlash rejalashtiriladi. 

Bolalarning o‘yin faoliyatlari rejalashtiriladi: 

qurilish o‘yinlari rol, syujet bilan bog‘liq qurilish o‘yinlari 
rejalashtiriladi; 

syujetli-rolli o‘yinlar, turmushni aks ettiruvchi va boshqa shunga 
o‘xshash o‘yinlar rejalashtiriladi; 

stol usti bosma didaktik o‘yinlari, so‘zli buyumlar bilan 
o‘ynaladigan didaktik o‘yinlar, ermak o‘yinlar, xorovod o‘yinlar, 
xalq didaktik o‘yinlari rejalashtiriladi. Bolalarning sezgisini, 
idrokini, tovushlarni idrok etishini, rang, vaqt, didni, nutqni 

---

302 
o‘stiruvchi ishlar rejalashtiriladi. Dramalashtirish va sport o‘yinlari 
ham rejalashtiriladi. 
Mehnatning turli xillari rejalashtiriladi: 
– tabiatdagi mehnat ko‘chat o‘tkazish, suv sepish, o‘simlik va 
hayvonlarni parvarish qilish va shu kabilar; 
– xo‘jalik maishiy mehnat idishlarni yuvish, xonani yig‘ishtirislıtirish, 
kitoblarni yopishtirish-yelimlash, o‘simliklar bargini artish); 
– qo‘l mehnati (tabiiy materiallar, daraxtlar mevasi, somonchalar, 
lattalar, yog‘och va kartondan har xil buyumlar yasash) har bir yosh 
guruhida mehnatning qaysi turi o‘tkazilishi dasturda ko‘rsatilgan. 
Ertalab 2-3 xil faoliyat rejalashtiriladi. Ertalabki soatlarni 
rejalashtirishda shu kungi o‘tkaziladigan mashg‘ulotlar e’tiborga 
olinadi. Mashg‘ulotda biror narsa o‘qib berish rejalashtirilgan bo‘lsa, 
ertalabki soatda rasm ko‘rish, onasi to‘g‘risida so‘zlab berish, o‘qish 
rejalashtirilmaydi, shu kuni ertalabki soatga mehnat, kattalik, shakl 
bilan tanishtirish, tasviriy faoliyat rejalashtiriladi. Tarbiyachi har xil 
mashg‘ulotlarni rejalashtiradi; bolalarga yangi bilim beruvchi 
mashg‘ulotlar ularning olgan bilimlarini, orttirgan tajribalarini 
mustahkamlovchi va tartibga soluvchi mashg‘ulotlar, kompleks 
mashg‘ulotlar va hisobot-nazorat (tekshiruvchi) mashg‘ulotlari 
bo‘ladi. Tarbiyachi o‘zining kalendar rejasiga mashg‘ulotning nomi va 
dastur mazmunini yozib qo‘yadi. Dastur mazmuniga mashg‘ulotning 
ta’lim-tarbiyaviy vazifalari va bolalar egallab olishlari, aniqlash va 
mustahkamlash kerak bo‘lgan bilim, malaka, ko‘nikmalar hajmi ham 
yoziladi. 
Mashg‘ulotni rejalashtirish bolalar tomonidan ma’lum hajmdagi 
bilimlarni egallash va kengaytirish imkoniyatini yaratibgina qolmay, 
shu bilan birga ularning bilimlarini aniqlash, mustahkamlash, mustaqil 
faoliyatlarida qo‘llash imkonini beradi. Bolalarga beriladigan
bilim, malaka va ko‘nikmalarning hajmi mashg‘ulotdan 
mashg‘ulotga kengaytirib, murakkablashtirib boriladi. Masalan, 
tarbiyachi birinchi mashg‘ulotda bolalarni uy hayvonlari bilan 
tanishtiradi, bolalar ularni kuzatishadi, nomini aytishga o‘rganadi. 
Keyingi mashg‘ulotda esa bu bilimlar mustahkamlanib, hayvonlarni 
kuzatish jarayonida yangi bilimlar hosil bo‘ladi. Bolalar bu 
hayvonlarning foydali belgilarini, xatti-harakatini kuzatishsa, kelgusi 
mashg‘u1otda bolalar uy hayvonini odamlar qanday parvarish qilishi 
va bu parvarishga hayvonlar o‘z “minnatdorchiligini” qanday 

---

303 
bildirishi to‘g‘risida gap boradi. Dastur materialini o‘rganish 
mashg‘u1otdan mashg‘ulotga mana shu izchillik bilan amalga oshirib 
boriladi. Bolalarning bilim, malaka va ko‘nikmalarni muvaffaqiyatli 
o‘zlashtirishlari aksariyat hollarda tarbiyachining tayyorlagan metod 
va usullariga, shart-sharoitga bog‘1iq bo‘1adi. Bu yoshdagi 
bolalarning yoshi, asosan, ko‘rgazmali metoddan kuzatish, namoyish 
qilish metodi, hikoya, suhbat, tushuntirish, amaliy metod, mashq 
o‘yindan foydalanishga to‘g‘ri keladi. 
Har bir metod umumiy vazifani amalga oshirishga qaratilgan 
yagona yo‘l bo‘lib, usullar yig‘indisidan tashkil topadi. Hamma 
usullarni shartli ravishda uchta guruhga bo‘lish mumkin: ko‘rgazmali 
(ko‘rsatish), og‘zaki (savol, solishtirish, she’r aytish, topishmoqdan 
foydalanish), amaliy (topshiriq, o‘yin, vaziyat usullari va boshqalar). 
Bevosita 
faollashtiruvchi 
metodlardan 
tashqari 
bavosita 
metodlardan ham foydalaniladi (eslatish, maslahat, tanbeh berish, 
tuzatish). Ko‘p hollarda metod va usullardan kompleks tarzda 
foydalaniladi. Mashg‘ulot vaqtida beriladigan bilim, malaka va 
ko‘nikmalarni bolalar yaxshi o‘z1ashtirib olishlari ularning hissiy 
holatini ko‘tarish uchun xizmat qiladi. 
Tarbiyachi 
o‘zining 
kalendar 
rejasida 
mashg‘u1otda 
foydalaniladigan usulnigina yozib qolmasdan, shu bilan birga uning 
mazmunini ham ochib yozishi kerak. 
Bolalarga beriladigan savollarni ham qanday izchillikda berilsa, 
shunday yozib qo‘yish zarur. Agar tarbiyachi mashg‘u1otda toppish-
moq yoki she’rdan parcha keltirmoqchi bo‘lsa, uning mazmunini 
yozib qo‘ygan ma’qu1. Solishtirishga o‘rgatishda qaysi buyumlardan, 
ularning qaysi belgisidan, qanday savollardan foydalanish lozimligi 
ham yoziladi. 
Tarbiyachining mashg‘ulotni rejalashtirishdagi ba’zi bir metod va 
usullarini ko‘rib chiqamiz. 
Tarbiyachi mashg‘u1otga tayyorgarlik ko‘rayotganda, albatta, 
yosh bolaning tafakkuri ko‘rgazmali-obrazli bo‘lishini e’tiborga oladi 
va asosan mashg‘ulotda ko‘rgazmali metodlarni rejalashtiradi. 
Kuzatish metodi tarbiyachi rahbarligida kuzatilayotgan obyektni 
bolaning hissiy idrok qilishini ta’min1aydi. Narsa va buyumlarni 
namoyish etish ham shunday ahamiyat kasb etadi. Ko‘p mashg‘u-
1otlarda, ayniqsa, nutqni o‘stirish mashg‘u1otida tarbiyachining hiko-
yasidan foydalaniladi. Bu bolalarga tanish bo‘lgan badiiy asardan, 

---

304 
tevarak-atrofdagi hayotdan olingan voqea-hodisalarni tarbiyachi his-
hayajon bilan jonli, obrazli qilib bayon etishidir. 
Suhbat metodi ham rejalashtiriladi. Suhbat bolalarga avval 
egallagan bilimlari bilan yangisini bog‘1ash imkonini yaratadi, 
shuningdek, yangi bilimlarni o‘z1ashtirib olishlarini yengillashtiradi. 
Tarbiyachi mashg‘ulotlarda foydalanadigan so‘zli metodda uning 
qiyinligini savollar tashkil etadi. Savollar- ni bolalarning bilish 
jarayonlari – sezgi, idrok, tafakkurini faollashtiradigan qilib tuzish 
kerak. Savollar bolalardan aqliy zo‘r berishga, sabab-natijalarni 
aniqlashga qaratilgan bo‘lishi zarur. 
Mashg‘ulotlarda muammoli vaziyatlar yaratish ham bolaning 
fikrlash faoliyatini kuchaytiradi, bilimlarni egallab olishini yengil-
lashtiradi, ularning fahm-farosatli, mustaqil fikrlaydigan bo‘1ishiga 
yordam beradi. Mashg‘ulotlarda solishtirish usulidan foydalanish 
insonning eng qimmatbaho aqliy xazinasi bo‘lib, u buyumlarni yax-
shiroq o‘rganish va tushunishga yordam beradi. Kichik guruhlarda 
solishtiriladigan buyumlar bir-ikkitadan ko‘p bo‘lmaydi. Tarbiyachi 
solishtirishni qanday izchillikda olib borishni o‘zining kalendar 
rejasida yozib qo‘yadi. 
O‘rta guruhda solishtirishga mo‘ljallangan buyumlardagi belgilar 
soni ko‘payadi va bolalardan buyumlarni kuzatib, ulardagi belgilarni 
ma’lum izchillikda bayon qilish talab etiladi. Katta va maktabga 
tayyorlov guruhlaridagi bolalardan faqat ular ko‘rib turgan 
buyumlarning belgilarini sanash bilan chegaralanib qolmay, ularni 
solishtirishda 
tasavvurlaridan 
foydalanish 
ham 
talab 
etiladi. 
Solishtirishning bu murakkab shakli bolalarning yoshiga mos bo‘1ib, 
ularning aqliy rivojlanishlari uchun muhim ahamiyat kasb etadi. 
Tarbiyachi mashg‘ulotlarda o‘yin usulidan keng foydalanadi. 
O‘yin usu1i mashg‘ulotning qiziqarliroq, jozibaliroqligini ta’minlaydi, 
mashg‘u1ot jarayonida yuzaga keladigan qiyinchiliklarni bola osonlik 
bilan yengadi. Mashg‘ulot rejasida bolalarning xulq-atvori, qiziqishi, 
rivojlanish darajasiga qarab yakka tartibdagi ishlar ham rejalash-
tiriladi. Umumiy rivojlanishi biroz orqada qolayotgan, diqqati tarqoq, 
o‘ziga ishonchi yo‘q yoki o‘zi to‘g‘risida yuqori fikrli bolalarga 
ko‘proq e’tibor berish kerak. 
Shunday qilib, kalendar rejaga mashg‘ulotning dastur mazmuni, 
metodik usul unga kerakli ko‘rgazma va tarqatma materiallar, bolalar 
bilan individual ishlash rejalashtiriladi. 

---

305 
Sayrni rejalashtirish. 
Tabiatdagi, ijtimoiy hayotdagi voqea-hodisalarni kuzatish 
rejalashtiriladi. Masalan, harakatlanayotgan transportni, bayramga 
bezatilgan ko‘chani, farroshning ishini va shunga o‘xshashlarni 
kuzatish; barg yozayotgan, gullab turgan o‘simliklarni, yog‘ayotgan 
qor va hokazolarni kuzatish rejalashtiriladi. Bular haftasiga 5-6 marta 
kuzatiladi. Ob- havoni kuzatishni oldindan rejalashtirib bo‘lmaydi. Bu 
kalendar rejaga quyidagicha yoziladi: yaqin orada (hafta davomida) 
qor yog‘ishini kuzatish. Bu tadbir o‘tkazi1adigan mashg‘ulot bilan 
uzviy bog‘liq bo‘lishi kerak. 
Qoidali o‘yinlarning ta’lim-tarbiyaviy vazifasi ko‘rsatilgan holda 
rejalashtiriladi. Kichik guruhda bitta yangi o‘yin yoki tanish o‘yinni 
rejalashtirish mumkin, katta guruhda ham bolalarga tanish bo‘lgan 2 
o‘yinni sayrning boshida va oxirida rejalashtirgan ma’qul. 
Bolalarning maydonchadagi, polizdagi mehnati rejalashtiriladi: 
– tabiatdagi mehnat (daraxt o‘tkazish, suv quyish, chopiq qilish, 
o‘simlik urug‘ini terish, hayvonlarni parvarish qilish va hokazolar); 
– maishiy-xo‘jalik mehnati (barg1arniyig‘ish, qornitozalash, 
ayvonchani supurish, qafasni tozalash, yo‘lkalarga qum sepish va 
shunga o‘xshash1ar). 
Bolalar bilan olib boriladigan yakka tartibdagi ishlar: jismoniy 
tarbiyadan asosiy harakatlarni mashq qildirish, san’at, ona tilini 
o‘rganish va boshqalar. 
Asosiy harakatlarni mashq qildirish bo‘yicha tadbirlar yil fasl-
lariga qarab tanlanadi, masalan, qishda yugurish, sakrash, yurish kabi 
ishlar 
rejalashtiriladi; 
emaklab, 
sirpanib 
yurish, 
gimnastika 
narvonchasidagi muvozanatni saqlashga o‘rgatuvchi mashqlar 
rejalashtirilmaydi. Sport o‘yinlari (voleybol, stol tennisi, badminton va 
shunga o‘xshashlar), sport ermak o‘yinlari (chang‘i, konki, chana, 
velosiped va boshqalar). 
Maqsadli sayrlar maydoncha bo‘y1ab va maydonchadan 
tashqariga o‘tkaziladi. Avval ekskursiyaga borib kelingan joyga maq-
sadli sayr uyushtiriladi (Masalan, bahorda mana shu o‘tloqqa kelgan 
edik, shu vaqtgacha ko‘p narsalar o‘zgaribdi). 
Qurilish o‘yin1ari va ularga kerakli materiallar, qurollar sayrda 
bolalarning syujetli-rolli o‘yinlari yuzaga kelish va rivojlanishi, o‘yin 
harakatlariga bolalarni o‘rgatish usullari ham rejalashtiriladi. 
Tarbiyachi kalendar rejasi o‘yin uchun olib chiqiladigan o‘yinchoq-

---

306 
larni, ularning ayrimlarini ham ko‘rsatadi. Sayrga chiqishdan oldin 
tarbiyachi bugun sayr vaqtida nima bilan shug‘ullanishlari, qanday 
mehnat faoliyatini bajarishlari yoki qanday o‘yin materiallarini olib 
chiqishlari kerakligi to‘g‘risida bolalar bilan gaplashib oladi. 
Kunning ikkinchi yarmini rejalashtirish. Kunning ikkinchi yarmi 
ikki qismdan iborat: guruhdagi va sayrdagi ishlar; kunning ikkinchi 
yarmida bolalarning guruhdagi o‘yin faoliyati rejalashtiriladi. 
Uyqudan keyingi o‘yin uchun kichik guruhda 45daqiqa, o‘rta 
guruhda 1 soat, katta guruhda 1soat, tayyorlov guruhida 1,5 soat 
ajratiladi. 
Syujetli-rolli o‘yinlar ham rejalashtiriladi (faqat nomigina 
yoziladi). Rejada, shuningdek, stol usti bosma o‘yinlari, didaktik 
o‘yinlar ham mo‘ljallanadi. Rejaga stol usti bosma o‘yinlari qoidasi, 
tushuntirilishi ham yoziladi. Bu vaqtda dramalashtirilgan o‘yin1ar 
ham rejalashtiriladi. 
Tarbiyachi qurilish o‘yinlarida o‘zining qatnashishini ham rejaga 
yozib qo‘yadi. Unda tarbiyachining bolalar bilan atributlar yasashi 
ham mo‘ljallanadi. 
Kechqurunga ko‘ngi1 ochish o‘yinlarini rejalashtirish mumkin. U 
haftasiga bir marta o‘tkaziladi. Katta va tayyorlov guruhida kitoblarni 
bir necha kun davomida o‘qib berish ham rejalashtiriladi. 
Kunduzgi uyqudan keyin guruh xonasini yig‘ishtirish, yirtilgan 
kitoblarni ta’mirlash, qo‘g‘irchoq kiyimini kichik bolalar uchun 
o‘yinchoqlar yasab berish, o‘sim1ik va hayvonlarni parvarish qilish 
kabi mehnat faoliyati rejalashtiriladi. Tarbiyachi, shuningdek, 
ko‘ngi1ochar o‘yinlarni ham unutmaydi. Bunga qo‘g‘irchoq, soya 
teatri, konsertlar, sport, musiqa va badiiy ko‘ngil ochish soatlari, 
musiqa eshitish va shunga o‘xshashar kiradi. Tarbiyachi badiiy 
asarlarni o‘qib berish, klassik va zamonaviy rassomlarning rasmlarini 
tomosha qilishni ham esdan chiqarmaydi. Kunning ikkinchi yarmida 
har kuni sayr o‘tkaziladi, uning mazmuniga harakatli va ijodiy 
o‘yinlar, mehnat faoliyati kiradi. Buyumlarni, ijtimoiy hayot 
voqealarini kuzatish, jonli obyekt bilan muloqotda bo‘lish ham 
kalendar rejasidan o‘rin egallashi kerak. Tarbiyachi bolalarning o‘zlari 
qiziqqan faoliyat bilan shug‘ullanishlari uchun shart-sharoit yaratadi. 
Reja kun davomida har bir bola mazmunli, qiziqarli faoliyat bilan 
shug‘ul1anadigan qilib tuzilishi kerak.