309
XVIII. MODUL. BOLALARNING MAKTABDA TA’LIM
OLISHGA TAYYORLIGINI TASHXISLASH USULLARI
Mavzuga oid tayanch tushunchalar:
tashxislash,
aqliy
rivojlanish, Kern-Irasek, “Grafik diktant”, yo‘riqnoma, suhbat,
kuzatish, ko‘nikma, tayyorgarlik,discomfort, yondashish,omil.
XVIII. 1. Bolalarning maktabda ta’lim olishga tayyorligini
tashxislash usullari
Bolaning maktabda ta’lim olishga tayyorligini tashxislash. Bu
tekshiruv juda zarur. U oila uchun bolaning
qaysi jihatlariga tuzatish
(agar u zarur bulsa) kiritishda, olti yoshlining muvaffaqiyatlari va
kamchiliklariga
qanday
yondashishda,
shu
maqsadda
u
tarbiyachilarga, qolaversa, 1-sinf o‘qituvchilari uchun ham kerak.
Bolani o‘qitish uchun uni har tomonlama bilish kerak. Afsuski,
bugungi kunda tashxis tizimining
takomillashmaganligi, o‘zini
oqlamagan turli xil shakllarni ko‘pligi ta’lim muassasalarining hamda
ota-onalarning bolalarni maktabga tayyorlash borasida faoliyatini
qiyinlashtirmoqda. Masalan, ayrim maktablarda bolalarni birinchi
sinfga olishda bolaning maktabga tayyorgarligini belgilovchi asosiy
ko‘rsatkich sifatida tez o‘qish ko‘nikmasi (bir minutda 50-70 va undan
ham oshiq so‘z) ilgari surilmoqda.
Vaholanki, bu ko‘nikma
maktabgacha ta’lim davlat dasturiga kiritilmagan. Agar bola tez
o‘qishga o‘rgangan bo‘lsa yomon emas, biroq bu maktabga borishdagi
shartli talab sifatida qabul qilinmasligi kerak.
Tashxis o‘tkazish, bolaning rivojlanganligi va maktabda ta’lim
olishga tayyorgarligi darajasini aniqlash maqsadida turli usullarning
bir necha variantlari berilmoqda. Biroq bu har bir bolaga tashxis
qo‘yishda maskur uslublarning barchasini qo‘llash zarur, degani emas.
Bolani tashxisdan o‘tkazishni
majburiylikka asoslanmagan, ishonchli
suhbat yoki
o‘yin tartibida olib borgan ma’qul. Toki bola o‘zini
tekshirilayotganligini sezmasin. Bolani berilgan savollarga javob
berayotganda shoshirmaslik, uning qiziqishini so‘ndirmaslik
uchun
suhbat va tavsiya etilayotgan o‘yinlardan 2-3 tasini o‘tkazgan ma’qul.
Bir marta tashxis o‘tkazish vaqti 20-25 daqiqadan oshmasligi lozim.
Barcha turdagi maktabgacha ta’lim tashkilotlari, maktablar uchun
majburiy bo‘lgan hamda ota-onalarning ham bolani maktabga
tayyorligini aniqlash va bola rivojlanishidagi
ayrim jihatlarni
chuqurroq yechishlariga imkon beruvchi asosiy tashxislash usul-
larining asosiylarga quyidagilar kiradi:
310
– Bolaning sog‘ligi va jismoniy rivojlanganligi holati tashxisi.
– Shaxsiy – psixologik va aqliy rivojlanganlik tashxisi: -
tashxislovchi kirish suhbati.
– Kern-Irasek tizimi bo‘yicha tashxislar.
– Venger metodi bo‘yicha tashxislash ( grafik diktant ).
3.Ta’lim olish faoliyatining ko‘nikma va ilk zaminini aniqlash
tashxisi:
– bolalarning maktab haqidagi tasavvurlarini aniqlovchi
savolnoma (mativatsion tayyorgarlik);
–
bolalarning matematik tushunchalarini aniqlovchi savolnoma;
– bolalarning og‘zaki savodxonligi
va nutqi rivojlanganligini
aniqlovchi savolnoma.
4. Tekshirishning qo‘shimcha shakllari:
– ko‘rish xotirasi;
–
eshitish xotirasi;
–
mazmun xotirasi;
–
tasavvuri va
ijodiy fikrlashining rivoji;
–
og‘zaki- mantiqiy fikrlash rivoji;
–
ma’lum joyda, hududda mo‘ljal olish rivoji;
–
matematik tushunchalari rivoji;
–
tasvirlash faoliyati bo‘yicha ko‘nikma va uddalashi rivoji;
–
o‘zi va o‘zining tasvirlash faoliyatiga munosabatini ifodalash.
Dostları ilə paylaş: