XV. 3. Maktabgacha ta’lim muassasasi bilan maktab
aloqasining shakllari
Maktabgacha
ta’1im muassasasi
bilan maktab aloqasining
asosiy shakllari:
– o‘qituvchi va tarbiyachilarning izchilligi;
– pedagogik kengash, seminar va ochiq dars mashg‘ulot1arga qat-
nashishi;
– o‘zaro fikr almashishi;
– ta’lim sohasidagi yangiliklarni ish jarayoniga maqsadli qo‘Ilash;
– ilmiy-uslubiy jihatdan hamkorlikda;
– ilg‘or ish tajribalar bilan o‘rtoqlashish;
– l-sinfda o‘ti1adigan fanlar va mashg‘ulotlar o‘rtasidagi izchillikni
ta’minlash;
– ta’limni ilmiylik prinsipida tashkil etish;
– ta’lim - tarbiyaviy jarayonlarni uslubiy jihatdan ta’min lashga eri-
shish;
– l-sinf o‘qituvchisining bo‘lajak o‘quvchilari bilan oldindan tani-
shuvi;
– tarbiyachilarning l-sinf o‘quvchilarining dars jarayonidagi ishtiroki
va nazorati;
– mashg‘ulotva mashg‘u1otdan tashqari jarayonlarda bolalar faoli-
yatini kuzatish va suhbatlashish;
– tarbiyachi tomondan har bir bola uchun tavsifnoma tayyorlash.
Bolalar maktabga kelgan dastlabki hafta oy mobaynida
tarbiyachilar bolalarni
maktabga moslashuvini,
fanlarni
o‘zlashtirishga ulgura olishlarini kuzatishi lozim; bolalarning xulq-
atvor, faoliyatlarini kuzatadi, o‘quvchilar bilan suhbatlashadi, orqada
qolayotgan o‘quvchilarning o‘qishdagi kamchiliklari hamda ularni
bartaraf qilish choralarini o‘qituvchi bilan birgalikda hal etadi.
Tarbiyachi o‘qituvchilarning hamkorlikdagi kengashlarida bolalarni
275
maktabga tayyorlashning aniq natijalari tahlil qilinadi, ishning kuchli
va zaif tamonlari aniqlanadi, kamchiliklarni bartaraf qilishning aniq
yo‘llari belgilanadi.
Hamkorlikning eng yaxshi tajribalari tuman, shahar va respublika
anjumanlarida yoritiladi, amaliyotga joriy etiladi.
Maktab va maktabgacha ta’lim muassasasi aloqalarining
davomiyligi.
Hamkorlikdagi ishlarning rejaliligi, muntazamliligi.
Muammolarning yaxlit dinamik jihatdan hal etilishiga rioya qilish.
Amaliy birgalikdagi ishning istiqbol rejasi tashkil etilib, unda
maqsad, asosiy vazifalar aniq shakllantirilgan, turli yo‘nalishlarga doir
mazmun aniqlangan, ishning aniq shakli, muddatlari, bajarilishi uchun
mas’ul shaxslar ko‘rsatiladi. Bu esa amaliy hamkorlikning muvaf-
faqiyatiga olib keladi.
Yuqoridagilardan kelib chiqib, hamkorlikdagi izchillikni ro‘yobga
chiqarishga doir har tomonlama mazmunli ishlarni yuqori darajasiga
erishish bolalarni maktabda muvaffaqiyatli o‘qishlariga zamin
hozirlaydi.
Maktabgacha ta’1im muassasasi va maktab o‘rtasidagi aloqa ikki
yo‘nalishda olib boriladi:
– maktabgacha ta’lim
muassasasi
bilan maktabning
pedagoglar jamoasi o‘rtasidagi aloqa.
– maktabgacha ta’lim muassasasi bolalari va boshlang‘ich sinf
o‘quvchilarini bir-birlariga yaqinlashtirish.
Tarbiyachilar boshlang‘ich sinfda olib boriladigan ta’lim-
tarbiyaviy ishning mazmuni, o‘ziga xos tomonlari bilan tanishadilar,
natijada MTMda bolani maktab talabi darajasida tayyorlash
istiqbollari belgilab olinadi.
Maktabning boshlang‘ich sinf o‘quvchilari – katta va tayyorlov
guruhlari olib boriladigan ishlar mazmuni bilan tanishib boradilar va
maktabda ta’1im berishda bolalar egallagan bilim, malaka va
ko‘nikmalarga asoslanadilar. MTM bilan maktab pedagoglarining
o‘zaro aloqa o‘rnatishlaridan ko‘zlangan asosiy maqsad bolalarni
zamon talabiga javob beradigan darajada maktab ta’limiga tayyorlash
uchun o‘quv tarbiyaviy ishlar bo‘yicha maktab bilan ınaktabgacha
ta’lim muassasasi o‘rtasida mustahkam aloqa o‘rnatish, bolalarning
maktabda muvaffaqiyatli o‘qib ketishlari uchun MTM va maktabda
276
olib borilayotgan ta’lim-tarbiyaviy ishlarni chuqur tahlil qilib, bu
sohada yuqori natijalarga erishishdir.
Maktabgacha ta’lim muassasasi bilan maktab o‘rtasidagi
aloqaning mazmuni va shakllari yuqoridagi vazifalarga qarab
belgilanadi. MTM bilan maktab pedagogik tashviqot, metodik va
amaliy masalalar yuzasidan bir-biri bilan aloqa bog‘laydi. Pedagogik
tashviqot ishlari MTM maktabga tayyorlov guruhi tarbiyachisining va
birinchi sinf o‘qituvchisini MTMning maktabga tayyorlov guruhida va
birinchi sinfda olib boriladigan ta’lim-tarbiyaviy ishlar vazifasi bilan
tanishtirishni, maktabga tayyorlov guruhi va 1-sinf dasturi mazmunini,
tayyorlov guruhi bolalari va maktabdagi 1-sinf o‘quvchilarining
o‘ziga xos xususiyatlarini o‘rganishni taqozo etadi. Mana shunday
usulda ish olib borilganda o‘qituvchi va tarbiyachilar maktabni 1-sinf
va MTMning tayyorlov guruhidagi bolalarga xos bo‘lgan yosh
xususiyatlarini,
ularning
ruhiy
tabiatini,
aqliy
va
ijtimoiy
rivojlantirishlarini tushunib, ularni maktabga tayyorlov masalalarini
yaxshiroq anglab olishlarida yordam beradi.
Bu maqsadni amalga oshirishda maktabgacha ta’lim muassasasi
bilan maktab o‘rtasida quyidagicha konkret aloqa shakllari o‘rnatiladi:
o‘qituvchi va tarbiyachilar bolalarni maktabga tayyorlash va uzviylik
masalalari bo‘yicha, bolalarni maktabga tayyorlash bo‘yicha
birgalikda o‘tkaziladigan tadbirlarning mosligini muhokama qilish
uchun seminar, pedagogik kengashlarda qatnashish, shuningdek,
bolalarning yosh xususiyatlarini, ularning MTMdan maktabga
o‘tishlaridagi ruhiy qiyinchiliklar, maktab sharoitiga qiynalmay
moslashishlariga yordam beruvchi omillar bo‘yicha tarbiyachi va
o‘qituvchilar tomonidan tayyorlangan leksiyalar orqali tajriba
almashuv va boshqalar kiradi.
Maktabgacha ta’1im muassasasi bilan maktab o‘rtasidagi uzviy
aloqaning pedagogik vazifasi MTMning tayyorlov guruhida va
maktabning 1-sinfida olib boriladigan ta’1im-tarbiyaviy ishlarni
amalga oshiradigan faoliyat shakllari va usullari bilan o‘zaro
tanishishni taqozo etadi.
Bu
masalada MTMning tayyorlov guruhi tarbiyachilari
maktabning 1-sinfida olib borilayotgan darslarni kuzatadilar va dars,
mashg‘ulotlardan keyin birgalikda yig‘ilishib uni muhokama qiladilar,
ayrim metodikalar bo‘yicha seminar praktikumlarda qatnashadilar;
277
ilg‘or tajribalar bilan o‘rtoqlashish, bolalarni maktabga tayyorlash
bo‘yicha yoki 1-sinfda bolalarga bilim berish bo‘yicha pedagogik
kengashlarni o‘tkazadilar. Yuqorida keltirilgan hamma ish shakllari
va mazmunini amalga oshirishdan asosiy maqsad ilgari surilayotgan
masalani har tomonlama tahlil qilish, uni hal etishda uchraydigan
kamchiliklarni aniqlash, bolalar bog‘chasi va maktabda olib
boriladigan ta’lim-tarbiya ishlarini yanada takomillashtirish bo‘yicha
aniq tavsiya va takliflarni ishlab chiqishdir.
Maktabgacha ta’liın muassasasi bilan maktab o‘rtasidagi
aloqaning amaliy vazifasi, shundan iboratki, bir tomondan, o‘qituvchi
MTMning tayyorlov guruhiga borib o‘zining bo‘lajak o‘qituvchilari
bilan tanishib boradi, ikkinchi tomondan tayyorlov guruhi
tarbiyachilari o‘zlarining sobiq tarbiyalanuvchilari birinchi sinfda
qanday o‘qiyotganini o‘rganib boradilar. Bolalarni maktabga
kuzatishda har bir bolaga aniq tavsifnoma beriladi.
Bu tavsifnomada tarbiyachi har bir bolaning rivojlanishidagi
o‘ziga xos xususiyatlarni ochib beradi, bu o‘qituvchiga bola bilan
munosabatda bo‘lganda pedagogik nuqtayi nazardan to‘g‘ri
yondashishda yordam beradi. Tarbiyachi ham o‘z navbatida 1-sinfga
borgan bolalari bilan izchil ravishda aloqa bog‘lab boradi, darslarda
bevosita qatnashib qanday o‘qiyotganlari, xulqi, o‘qishdagi
muvaffaqiyatsizliklari sababini o‘qituvchidan so‘rash orqali ham
aniqlab boradi. Bular hammasi tarbiyachini bolalar bilan olib borgan
ta’lim tarbiyaviy ishidagi yutuq va kamchiliklarni bilib olishga imkon
yaratadi.
Tarbiyachi va o‘qituvchilar ilg‘or tajribalarni tarqatish, tashviqot,
targ‘ibot qilish maqsadida shahar, rayon konferensiyalarida qatnashib
fikr almashadilar. Maktabgacha ta’lim muassasasi bilan maktab
o‘rtasidagi uzviy aloqa samarali bo‘lishi uchun quyidagi shartlarga
rioya qilish lozim. MTM bilan maktab o‘rtasidagi aloqa izchil amalga
oshirib borilishi, u uzoq muddatga mo‘ljallangan bo‘lishi, amalga
oshiriladigan ishlar, hal etiladigan masalalar rejali tusda bo‘lishi zarur.
278
Hamkorlik asosini birgalikda ishlash bo‘yicha tuzilgan istiqbol
rejasi tashkil etib, unda o‘zaro aloqaning bosh vazifasi, mazmuni, ish
shakllari, vaqti, bajarish uchun javobgar shaxslar ko‘rsatilishi lozim.
Maktab bilan MTM yil davomida mana shunday aloqa o‘rnatib borishi
natijasida ta’lim-tarbiyaviy ishlar yaxshi natija beradi.
Bolalarni maktab o‘quvchilariga yaqinlashtirish shakllari ham
xilma-xil: maktabga ekskursiya uyushtirish, maktab muzeyiga, sinf
xonasiga, kutubxona, ustaxonaga borish, birgalikdagi mashg‘ulot1ar,
bayram ertaliklari, musiqa-badiiy kechalar o‘tkazish, rasmlar hamda
loy plastilindan yasalgan o‘yinchoqlar ko‘rgazmasini tashkil etish va
boshqalardir.
Rejalar aniq, mazmunli bo‘lsa va og‘ishmay amalga oshirib
borilsa,
birgalikdagi
ishlar
bo‘yicha
istalgan
natijalarga,
muvaffaqiyatlarga erishish mumkin. Bu esa bolalarni maktab ta’limiga
tayyorlashda, ularning maktabda qiynalmay o‘qib ketishlarida yaxshi
samara beradi.
Dostları ilə paylaş: |